Qazaqstandyqtardyń 66,9%-i qarýly kúshterimiz syrtqy áskerı qaqtyǵysqa tótep bere alatynyna senedi, biraq jarǵyǵa qaıshy áreketter men jemqorlyqqa alańdaıdy, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
2025 jyldyń 28 tamyzynan 10 qyrkúıegine deıingi aralyqta DEMOSCOPE qoǵamdyq pikirge jedel monıtorıń júrgizý búrosy el azamattary arasynda «Qazaqstan Respýblıkasynyń Qarýly kúshterin qabyldaý» taqyrybynda saýalnama júrgizdi. Jobany MediaNet Halyqaralyq jýrnalısıka ortalyǵy PAPERLAB zertteý ortalyǵymen yntymaqtasa otyryp, Konrad Adenaýer atyndaǵy qordyń qoldaýymen júzege asyrdy.
Álem elderi áskeriniń atys qýatyn kórsetetin jahandyq Global Firepower reıtıńine sáıkes, Qazaqstannyń qarýly kúshteri Ortalyq Azıa elderi arasynda kósh bastap, 145 eldiń ishinde 57-orynda tur. Ózbekstan áskeri 58-orynda bolsa, Túrkimenstan – 77, Qyrǵyzstan – 105, al Tájikstan 108-orynda.
DEMOSCOPE búrosy respýblıka qarýly kúshteriniń áskerı kúsh-qýatyn qazaqstandyqtar qalaı baǵalaıtynyn bilý úshin saýalnama júrgizdi. Saýalnama qorytyndysy respondentterdiń kópshiligi (66,9%) áskerimiz eldi qorǵaýǵa qaýqarly ekenine senetinin kórsetti. Olardyń úshten biri (31,9%) buǵan tolyqtaı senetinin aıtsa, úshten birinen sál astamy (35%) qorǵaı alatynyna aıtarlyqtaı senedi. Jalpy respondentterdiń 26,2%-i otandyq qarýly kúshter áskerı qaqtyǵysqa toıtarys bere alatynyna kúmán keltiredi: 15,8%-i qorǵaı almaıtyn shyǵar dese, 10,4%-i áskerimiz eldi shabýyldan múldem qorǵaı almaıdy dep sanaıdy.
Saýalnamaǵa qatysýshylar Qazaqstan áskeri úshin óte mańyzdy degen máselelerdi de atap kórsetti:
- Jarǵyǵa qaıshy qarym-qatynas pen zorlyq, álimjettik deńgeıiniń joǵary bolýy (37,8%)
- Jemqorlyq deńgeıiniń joǵarylyǵy (34,9%)
- Materıaldyq-tehnıkalyq bazanyń eskiligi (30,9%).
Qazaqstandyqtardyń áskerı qyzmetti óteýge nıetti jáne daıyn bolýyna yqpal etetin negizgi faktor álimjettik bolýy múmkin ekeni anyq.
Saýalnamaǵa qatysýshylardan jaqyn adamy (baýyry nemese uly) Qazaqstan áskerine shaqyrtý alsa ne isteıtinin suradyq. Respondentterdiń úshten biri (31,9%) jaqyny úshin qorqatynyn kórsetýi jaıdan-jaı emes: 21,9%-i qoldaıtynyn, biraq qatty ýaıymdaıtynyn aıtsa, 6,5%-i áskerge barmaýdyń zańdy jolyn tabýǵa kómektesetinin jasyrmady, al 2,9%-i jaqyn adamy áskerge barmaýy úshin basqa joldardy da qarastyratynyn ashyq moıyndady. Degenmen, respondentterdiń 40%-i jaqyn adamynyń áskerge barýyn tolyq qoldaıtynyn aıtty. Taǵy 23,5%-i aralaspaıtynyn, áskerge shaqyrylǵan adam sheshimdi ózi qabyldaýy qajettigin jetkizdi.
Qarýly kúshterge qazaqstandyq jastardyń bergen baǵasy nazar aýdartady. Zertteý 18–29 jas aralyǵyndaǵy respondentterdiń kózqarasy basqa toptardan erekshelenetinin kórsetti. Jastar arasynda jaqynynyń áskerge barýyn tolyqtaı qoldaıtyndardyń úlesi az – 32,4%, al ortasha kórsetkish – 41,3%.
Buǵan qosa, jastardyń jartysyna jýyǵy (44,7%) tolyqtaı kelisimshartqa ótýdi qoldaıdy (ortasha kórsetkish – 36,7%). Sonymen birge, áskerdegi álimjettik pen zorlyqqa alańdaıtynyn bildirgen jastar da kóp: jalpy 33,6% bolsa, jastar arasynda 40,6%.
Túıtkildi máseleler bar ekenine qaramastan, respondentterdiń 61,7%-y Qazaqstannyń qarýly kúshterine senedi, áskerge senbeıtinderdiń úlesi – 13%. 22,3%-i beıtarap qaraıdy.
Álemdegi kúrdeli geosaıası jaǵdaılardy eskere otyryp, respondentterden aldaǵy 5 jylda Qazaqstannyń qatysýymen bolatyn áskerı qaqtyǵystardyń yqtımaldyǵyn baǵalaýdy suradyq. Jalpy 14%-i mundaı jaǵdaı bolýy múmkin ekenin joqqa shyǵarmaıdy: 7,1%-i áskerı qaqtyǵys bolýy ábden múmkin dese, 6,9%-i múmkin shyǵar dep sanaıdy. 42,9%-i qaqtyǵys bolýy múmkin emes dep esepteıdi, 29,7%-i qaqtyǵys yqtımaldyǵyn óte tómen sanasa, 13,2%-i tómen shyǵar deıdi. Respondentterdiń taǵy 28%-i áskerı qaqtyǵys yqtımaldyǵyna ortasha baǵa bergen.
DEMOSCOPE saýalnama barysynda Qazaqstan birinshi kezekte kimmen áskerı yntymaqtastyqty damytýy qajet ekenin de saralap, azamattardyń pikirin bildi (bul suraqqa birneshe nusqa tańdaýǵa múmkindik berildi). Respondentterdiń 29,3%-i Reseımen jáne UQSHU-men yntymaqtasýdy jón kóretinin aıtsa, 27,5%-i NATO elderimen (mysaly, AQSH jáne Túrkıa) áriptestikti qup kóredi.
22,6%-i SHYU aıasynda Qytaımen áskerı odaq bolǵan durys dese, 20%-i Ortalyq Azıa elderimen ózara baılanysty nyǵaıtýdy jón kóredi. Qalǵan 18,4%-i Qazaqstan beıtarap ustanymda bolyp, meılinshe áskerı odaqtardan aýlaq bolǵany jón dep sanaıdy.
Qazaqstan áskerin baǵalaýǵa yqpal etetin mańyzdy faktordyń biri – áskerı mamandyqtyń qazirgi kezdegi bedeli. Jaýap bergenderdiń kópshiligi (jalpy 69,9%) áskerı qyzmetti bedeldi dep sanasa, 23%-i olaı dep eseptemeıdi.
Qazir Qazaqstanda áskerdi jasaqtaýdyń aralas júıesi qoldanysta: áskerge shaqyrý jáne kelisimshartpen qyzmet etý. Saýalnamaǵa qatysýshylardan qaı úlgini meılinshe tıimdi sanaıtynyn da suradyq. 36,6%-i tolyqtaı kelisimshartqa kóshý kerek dese, 36,5%-i áskerı boryshyn óteýge barshany mindetteýdi qup kóredi. 17%-i qazirgi aralas júıeni saqtap qalý kerek dep sanaıdy.
DEMOSCOPE zertteýi Qazaqstan áskerin qabyldaýda belgili bir qoǵamdyq dısonans bar ekenin kórsetti. Respýblıkanyń qarýly kúshterine jáne onyń qaýqaryna degen senim joǵary bolǵanymen, álimjettik, jemqorlyq, materıaldyq-tehnıkalyq bazanyń jetkiliksiz bolýy sıaqty ishki máselelerge Qazaqstan qoǵamy alańdaıtynyn baıqatty.
Saýalnamanyń tolyq nátıjesin jobanyń saıtynan kóre alasyzdar. Qazaq jáne orys tilderindegi baspasóz relızi men ınfografıkalar myna siltemede. Materıaldy paıdalaný kezinde DEMOSCOPE saıtyna silteme jasaý mindetti.
