Álemdegi eń iri aqparat agenttikteriniń biri Reuters Reseıdiń ekonomıkalyq jaǵdaıyn taldap, reseılik bıliktiń joǵary eshelony arasynda el ekonomıkasynyń búgingi kúıin sıpattaýǵa jáne damý modelin tańdaýǵa kelgende jik paıda bolǵanyn habarlaıdy. "Ýkraınadaǵy arnaıy operasıanyń" tórtinshi jylynda Reseı ekonomıkasynyń tynysy tarylyp, kórsetkishteri tómendeı bastady. Beısenbi kúni Peterbýrg ekonomıkalyq forýmynda Kremldiń qarjy-ekonomıka salasynyń basshylary eldiń ekonomıkalyq ahýalyn anyqtap, bolashaq damý úlgisine qatysty bir toqtamǵa kele almaı, sóz talastyrdy. Biraz aqıqı sıfrlar alǵa tartyldy. Fakti júzinde ekonomıkalyq bloktyń sheneýnikteri Vladımır Pýtınge ashyq aıtpasa da, "soǵys pa, álde ekonomıka ma?" degen turǵyda tańdaý jasaý qajettigi týyndap turǵanyn jetkizdi, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
Sońǵy aılarda Reseı ekonomıkasynyń kóptegen kórsetkishteri quldyrap, sarapshylar arasynda "quldyraý", "resessıa" degen sózderi jıi aıtyla bastaǵan. Al prezıdent Vladımır Pýtın úkimetke ekonomıkanyń tym qatty tejelýine jol bermeı, ushqan kórsetkishterdiń "jumsaq qonýyn" tapsyrǵan.
Reseı ekonomıkasyn alǵa jyljytatyn aıqyn draıver joq
Rosstattyń málimetinshe, 2025 jyldyń İ-toqsanynda Reseıdiń jalpy ishki ónimi (JİÓ) byltyrǵy 4-toqsandaǵy 4,5%-dan 1,4%-ǵa deıin báseńdep, tipti aldyńǵy toqsanmen salystyrǵanda da qatty tómendegen. Úkimettik makroekonomıkalyq taldaý jáne qysqa merzimdi boljamdar ortalyǵynyń (SMAKP) ózi azamattyq sektorlardyń basym bóliginde quldyraý baıqalyp jatqanyn, ekonomıkany alǵa jyljytatyn aıqyn draıver joq ekenin jazdy.
Peterbýrg ekonomıkalyq forýmynda RF ekonomıkalyq damý mınıstri Maksım Reshetnıkov ta Reseı ekonomıkasy resessıanyń tabaldyryǵyna taıap qalǵanyn moıyndady. Al basqa sheneýnikter pesımısik pikirden tartynyp, optımızmdi saqtaýǵa tyrysty.
Ekonomıkalyq bloktan naqty kórinisti ataý suraldy: "ekonomıkalyq salqyndyq pa" álde "resessıa" ma?..
Ekonomıkalyq talqy moderatory, Memlekettik dýmanyń búdjet komıtetiniń tóraǵasy Andreı Makarov úkimet pen Ortalyq bank ókilderine qazirgi ekonomıkalyq jaǵdaıdyń naqty kórinisin atymen ataýdy surady: "ekonomıkalyq salqyndyq pa" álde "resessıa" ma?..
Qarjy mınıstri Anton Sılýanov jaǵdaıdy "ekonomıkalyq salqyndyq" dep sıpattaı kele "qys artynan jaz keledi" degen orys metaforasyn alǵa tartyp, optımızm tanytty.
Ortalyq bank tóraıymy Elvıra Nabıýllına qazirgi baıaýlaýdy "ekonomıkanyń qyzyp ketýinen keıingi qalypqa túsý kezeńi" dep saqtana sıpattady.
Mınıstr Reshetnıkov naqty sandar boıynsha jaǵdaı "salqyndyqqa" jaqyn bolǵanymen, bıznes qaýymdastyqtyń sezimi men ındıkatorlary Reseı ekonomıkasy resessıanyń shekarasyna jetkenin bildiretinin aıtty. Ol joǵary paıyzdyq mólsherlemelerdiń bızneske jańa jobalardy bastaýda kedergi keltirip otyrǵanyn jetkizdi.
"Áskerı-ónerkásip kesheni ǵana erekshe jaǵdaıda. Qazir áskerı sektordaǵy suranystyń artýy ınvestısıany ulǵaıtýda", – dedi Reshetnıkov. Onyń aıtýynsha, bıylǵy boljam boıynsha 1,7%-dyq ınvestısıa ósimi ambısııalyqqa jatady, tipti birinshi toqsanda bul kórsetkish 8,7%-dy quraǵandyna qaramastan.
Ekonomıkalyq damý mınıstri Ortalyq bank basshysynan "ekonomıkaǵa sál jylýlyq tanytýdy" surap, durys aqsha-nesıe saıasatyn júrgizse, resessıanyń aldyn alýǵa bolatynyn eskertti.
Alaıda, óz kezeginde, Nabıýllına hanym ınflásıa deńgeıin 4%-ǵa deıin tómendetý strategıasyn ary qaraı ustanatyndaryn aıtyp, ınflásıanyń baıaýlaýy banktiń boljamynan da tez júrip jatqanyn atap ótti.
Maýsymnyń basynda Reseı Ortalyq banki úsh jyldan keıin alǵash ret paıyzdyq mólsherlemeni bir paıyzǵa, ıaǵnı 20%-ǵa deıin túsirdi. Degenmen, bul batys sanksıalaryna baılanysty 2022 jyly naýryzda rekordtyq kórsetkishke jetken áli de óte joǵary deńgeı bolyp sanalady.
Prezıdenttiń baspasóz hatshysy Dmıtrıı Peskovtyń aıtýynsha, bul mólsherleme ekonomıkany tejep tur.
Joǵary bazalyq mólsherleme Reseı ekonomıkasyn shyńyraýǵa qulatty
Reseıdegi eń iri memlekettik bank – Sberbank basqarma tóraǵasynyń birinshi orynbasary Aleksandr Vedáhın Reuters agenttigine bergen suqbatynda joǵary paıyzdyq mólsherlemeler ekonomıkaǵa aýyr soqqy bolyp, odan paıda bolǵan shyńyraýdan shyǵý Reseıge qıyn bolatynyn aıtqan.
Reseı Ǵylym akademıasynyń Ulttyq ekonomıka boljamy ınstıtýty mamyr aıyndaǵy málimetter boıynsha, elde ekonomıkalyq ósim is júzinde toqtaǵan, ekinshi toqsanda resessıa qaýpi joǵary.
Osy forýmda Reseı prezıdenti ákimshiligi basshysynyń orynbasary Maksım Oreshkın qazirgi ekonomıkalyq ósim modeliniń áleýeti tolyq sarqylǵanyn málimdedi. Nabıýllına bul tujyrymmen kelisip, sońǵy eki jyldaǵy ekonomıkalyq ósim, kóbinese jumys kúshin jumyldyrý men óndiris qýattaryn tolyq iske qosý, ulttyq ál-aýqat qorynyń shyǵyndary jáne ımportty almastyrý arqyly iske asqanyn, endigi jerde jańa model qajet ekenin aıtty.
"Eki jyl boıy biz joǵary qarqynmen óstik, sebebi erkin resýrstarymyzdy iske qostyq. Atap aıtqanda, bul resýrstar – eńbek kúshi, óndiristik qýattar, bank júıesiniń kapıtaly jáne Ulttyq ál-aýqat qorynyń qarajaty. Bul qor arqyly úkimet búdjet tapshylyǵyn jaýyp, trıllıondaǵan rúbldi quraıtyn iri jobalardy qarjylandyrdy. Bul resýrstardyń kóbi shynymen sarqylǵanyn túsinýimiz qajet", – dedi Nabıýllına.
Qordyń shynymen de sarqylýǵa jaqyn ekenin túsinýimiz kerek - Nabıýllına
Rosstattyń dereginshe, jumyssyzdyq deńgeıi tarıhtaǵy eń tómengi kórsetkish 2,3%-ǵa deıin tómendedi. Buǵan soǵysqa baılanysty er adamdardyń mobılızasıalanýy men jappaı emıgrasıa qosylǵan. Reseı bıligi jumys kúshiniń tapshylyǵyn 2 mln adamǵa baǵalap otyr.
Reseı kásiporyndaryndaǵy qýattardyń júktelý deńgeıi rekordtyq mejege jetip, 80%-dan asqan. Al Ulttyq ál-aýqat qorynyń ótimdi aktıvteri soǵys bastalǵaly úsh esege qysqaryp, 2,8 trln rúblge tústi. Qordaǵy valútalyq rezervter de eń tómengi deńgeıge – 153,7 mlrd ıýánǵa deıin qysqarǵan, bul 2008 jyldan beri tirkelgen eń tómengi kórsetkish. Sonymen qatar qordaǵy altyn kólemi de soǵysqa deıingi 400 tonnadan 139,5 tonnaǵa deıin kemidi. Reseı Halyq sharýashylyǵy jáne memlekettik qyzmet akademıasynyń (RANHıGS) mamandarynyń boljamynsha, qor 2026 jyly tolyǵymen túgesilýi múmkin.
Al mınıstr Reshetnıkov modeldi aýystyrýda "revolúsıalyq ózgeristerge" barmaýǵa shaqyrdy.
Óz kezeginde Anton Sılýanov modeldi aýystyrý qajettiligimen kelispeıtinin ashyq aıtty.
"Qazir biz óte kúrdeli álemde ómir súrip jatyrmyz. Reseıde 4%-dyq ósim bar, aınalamyz túrli shekteýler men sanksıalarmen qursaýlanǵan, al osyndaı kezde modeldi aýystyrý týraly aıtýdyń ózi qısynsyz", – dedi ol.
Forýmda taǵy bir kóterilgen másele – ınvestısıalyq klımat pen senim máselesi boldy. Memdýma ókili Makarov 25 jyl ishinde ınvestısıalyq klımattyń qalyptaspaǵanyn moıyndaýǵa shaqyrdy.
Sońǵy úsh jylda Kreml on shaqty sheteldik kompanıany tárkilep, ishki aktıvterge de qol salý qarqynyn jedeldetti, olardyń arasynda Máskeý Domodedovo áýejaıy jáne "Rodnye polá" astyq kompanıasy da bar.
"Menshik quqyǵynyń kepildikterine keletin bolsaq, bizde ýaqyt ótý merzimi oqıǵa bolǵan sátten emes, prokýrorlar bul týraly bilgen sátten bastalady. Onda da bul týraly bilgende ǵana emes, olarǵa unamaǵan, kelispegen kezde bola salady", - dep atap ótti Makarov. Nabıýllına da ınvestorlar seniminiń mańyzdylyǵyn ataı kele: "Qor naryǵy – senim máselesi. Eger aksıa satyp alsań, erteń ony eshkim tartyp almaýy tıis", - dedi.
Al Sılýanov "ınvestısıalyq klımattyń nashar ekeni – jalǵan" dep narazylyq bildirip, "ınvestısıa ósip jatyr, ekonomıka da damýda, tek negatıv taratýdy toqtatý kerek" dep bir-aq toqtady.
