Brıtandyq Global Banking & Finance Review basylymy Qazaqstandaǵy ómir súrý deńgeıiniń artýyna arnalǵan maqala jarıalap, oǵan qol jetkizýge múmkindik bergen sharalardy tizip shyqty,- dep habarlaıdy Dalanews.kz
Basylym atap ótkendeı, Qazaqstan dástúrli túrde tabıǵı resýrstarymen tanymal el bolǵanymen, qazir ómir súrý sapasyn arttyrý baǵytyndaǵy kúsh-jigerimen de tanylyp keledi. Resmı statısıkaǵa sáıkes, 2024 jylǵa qaraı eldegi kedeılik deńgeıi 2001 jylmen salystyrǵanda 46,7%-dan 5%-ǵa deıin tómendegen. Osy ýaqyt aralyǵynda naqty jalaqy 21%-ǵa artqan, bul ınklúzıvti ósýdi kózdeıtin jan-jaqty transformasıanyń nátıjesi ekenin kórsetedi.
Kóptegen damýshy ekonomıkalar kedeılikpen kúreste tikeleı qarjylaı tólemderge arqa súıese, Qazaqstan eńbek naryǵyna ıntegrasıa men jumys oryndaryn qurýǵa basymdyq beredi. Bul baǵyttaǵy negizgi bastamalardyń biri – Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstrliginiń «Jobalardyń ınovasıalyq navıgatory» atty sıfrlyq platformasy. Bul platforma eńbek naryǵyndaǵy úrdisterdi baqylap, ınvestısıalyq aǵyndardy taldap, jumyspen qamtý áleýetin boljaıdy. Qazirgi tańda platforma 73,7 trln teńge kólemindegi 1383 ınvestısıalyq jobany baqylaýda ustap otyr. Bul jobalar 220 000-nan astam jańa jumys ornyn qurýdy kózdeıdi. 2025 jylǵa qaraı 30 660 jumys orny qurylǵan. Aımaqtyq jumyspen qamtý jol kartalary 250 000-nan astam azamattyń eńbek naryǵyna qosylýyna múmkindik berdi. Onyń ishinde 115 900 adam sýbsıdıalanǵan jumys oryndaryna, 66 600 adam ashyq naryqtaǵy jumys oryndaryna, al 62 900 adam jekemenshik bastamalar arqyly jumysqa ornalasty, – dep atap ótti basylymnyń bas redaktory Vanda Rıch.
Ol 2025 jyly qurylǵan 90 000 jumys orny turaqty ekenin jáne bul uzaq merzimdi áleýmettik turaqtylyqqa yqpal etetinin basa aıtty. Sonymen qatar, túlekterdi kepildendirilgen jumyspen qamtýdy maqsat etken qysqa merzimdi kásibı oqytý baǵdarlamalary usynylýda. Bul baǵdarlamalar ásirese múgedektigi bar azamattar, bilim almaǵan jastar men jumyssyz túlekter sıaqty osal toptarǵa baǵyttalǵan. Sondaı-aq óńirler arasyndaǵy eńbek kúshi teńsizdigin joıý úshin kóshýge arnalǵan granttar qarastyrylǵan.
2025 jyly Qazaqstan 4,7 mıllıon osal azamatqa – zeınetkerlerge, múgedektigi bar adamdarǵa jáne kópbalaly otbasylarǵa qoldaý kórsetý úshin 6 trln teńgeden astam qarajat bóldi. Ýıazvımostti baǵalaý júıesine negizdelgen jańa sıfrlyq platforma azamattardyń naqty qarjylyq muqtajdyǵyn anyqtaýǵa kómektesip, resýrstardy ádil jáne tıimdi bólýdi qamtamasyz etedi. Qazirgi ýaqytta bul platforma keıbir óńirlerde pılottyq túrde synaqtan ótkizilýde. Qazaqstan sondaı-aq jyl saıyn 4,7 mıllıonnan astam adam úshin zeınetaqylar men járdemaqylardy ındeksasıalap otyrady. 2023 jyly bastalǵan kezeń-kezeńimen reforma nátıjesinde 2027 jylǵa qaraı bazalyq zeınetaqy mólsheri bazalyq standarttyń 70%-yna, al eń joǵarǵysy 120%-yna deıin ósedi. 2023 jyly 2,3 mıllıon zeınetkerdiń zeınetaqysy orta eseppen 28%-ǵa artty. 2025 jyldyń basynda zeınetaqy almastyrý koefısıenti 45,5%-ǵa jetip, Halyqaralyq eńbek uıymynyń standarttaryna sáıkes keldi.
2024 jyly Qazaqstanda eń tómengi jalaqyny esepteýdiń jańa ádistemesi bekitildi. Ol medıandyq jalaqy deńgeıleri men eńbek ónimdiligine negizdelgen. Bul júıe jumys berýshilerdiń múmkindikteri men jumyskerlerdiń qajettilikterin teńestire otyryp, eńbekaqy mólsheriniń boljamdylyǵyn arttyrady. 2020 jyldan 2025 jylǵa deıin 1,2 mıllıon memlekettik qyzmetkerdiń jalaqysy aıtarlyqtaı ósti. Atap aıtqanda, 600 000-ǵa jýyq muǵalim men 40 000 áleýmettik qyzmetkerdiń jalaqysy 2020–2023 jyldar aralyǵynda eki ese artty. Dárigerlerdiń jalaqysy jyl saıyn 30%-ǵa, medbıkelerdiki 20%-ǵa ósti. Taǵy 600 000 memlekettik qyzmetkerdiń jalaqysy kezeń-kezeńmen artty. 2024 jyly elde qaýipti jaǵdaıda jumys isteıtin qyzmetkerlerge arnaıy áleýmettik tólem engizildi. Bul shara jumys ornyndaǵy qaýipsizdikti arttyrýǵa jáne kásiptik aýrýlardyń aldyn alýǵa baǵyttalǵan, – dep atap ótedi avtor.
Qazaqstannyń qurylymdyq reformalary tek áleýmettik salamen shektelmeıdi. 2025 jyly 45 jańa ınvestısıalyq jobanyń iske qosylýy josparlanyp otyr, olar shamamen 20 000 jumys ornyn ashady. 2026 jyly – 98 joba arqyly 24 900 jumys orny, al 2027 jyly – 56 joba aıasynda 27 700 jumys orny qurylady. 2010 jyldan beri úı sharýashylyqtarynyń naqty tabysy 80%-ǵa artty, bul tipti daǵdarys kezeńderinde de baıqalǵan. Bul ósim áleýmettik shyǵyndardyń ulǵaıýymen qatar júrdi: 2010 jyldan 2025 jylǵa deıin biriktirilgen búdjettik shyǵyndar 4,5 trln teńgeden 30,3 trln teńgege deıin ósti, al áleýmettik qorǵaýǵa arnalǵan shyǵyndar 6,7 ese artyp, 6 trln teńgege jetti. Osy kezeń ishinde áleýmettik shyǵyndar ulttyq búdjettiń shamamen 20%-yn turaqty túrde qurap otyr.
