Qarjy pıramıdasy degen sóz tirkesin kóbimiz jaǵymsyz qubylys retinde qabyldaımyz. Soǵan qaramastan, ony nasıhattaıtyndar da, oǵan senip qatysatyndar áli de bar. Bul mátinde biz alaıaqtar qazirgi pıramıdalardy qalaı búrkemeleıtini jáne nege oǵan qatysý eshqashan tıimdi bolmaıtyny týraly aıtamyz, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
Qarjy pıramıdasy degen ne?
Bul alaıaqtyq shema. Uıymdastyrýshylar qatysýshylarǵa belgili bir soma engizip, dostaryn, týystaryn, tanystaryn shaqyrýdy usynady. Olar da dál sondaı jarna jasaıdy. Biraz ýaqyt ótken soń jańa qatysýshylardyń aqshasy esebinen burynǵylar óz salymdaryn qaıtaryp, ústinen paıda kóredi.
Qaı tusy qaýipti?
Másele jańa qatysýshylar legi erte me, kesh pe, toqtaıdy. Sol sátte pıramıdaǵa aqsha kelmeıdi, ıaǵnı buryn kirgender paıyz túgili salǵan aqshalaryn da qaıtara almaıdy.
Al jarnalar shaǵyn bolsa she? Az aqshaǵa táýekel etken durys emes pe?
Pıramıdany uıymdastyrýshylar qýlyqtaryn dál osylaı oılaıtyndarǵa baǵyttaıdy. Alǵashqy aınalymda az paıda kórgender ekinshi, úshinshi ret qatysyp, barǵan saıyn kóbirek aqsha salady. Bul pıramıda «jarylǵansha» jáne uıymdastyrýshylar barlyq «salymshylardyń» aqshasymen birge ǵaıyp bolǵansha jalǵasa beredi.
Mundaı áreket zańdy ma?
Joq. Qazaqstanda qarjy nemese ınvestısıalyq pıramıdany qurý men basqarý Qylmystyq kodekstiń 217-babyna sáıkes tyıym salynǵan. Mundaı ispen aınalysqandarǵa jeti jylǵa deıin bas bostandyǵynan aıyrý jazasy qarastyrylǵan.
Onda nege jańa pıramıdalar paıda bola beredi?
Alaıaqtar pıramıdalardy zańdy bıznes túrinde kórsetedi. Mysaly, klıentterdiń aqshasyn týrızm ne shoý-bıznes jobalaryna salyp jatyrmyz, kosmetıka, áshekeı buıymdar nemese basqa taýar satamyz dep sendiredi. Negizinde eshqandaı ınvestısıa da, saýda da bolmaıdy — «tabys» tek jańa qatysýshylardyń jarnalarynan túziledi.
Taǵy bir búrkemeleý tásili — «halyqtyq oıyn», mysaly «Ortaq qazan» sıaqty. Iaǵnı, bul jerde bári adal adamdar, óz otbasylary úshin aqsha tabýǵa tyrysady, sondyqtan bir-birin aldaý orynsyz degen túsinik qalyptastyrady.
Biraq mundaı «oıyndardyń» máni ózgermeıdi: jańa qatysýshylar azaıǵanda, pıramıda kúıreıdi, al uıymdastyrýshylar barlyq aqshany alyp joǵalyp ketedi.
Qarjy pıramıdasyn shynaıy bıznesten qalaı ajyratýǵa bolady?
Mundaı alaıaqtyq shemalardy tanýǵa kómektesetin birneshe «qyzyl jalaýshalar» bar:
- Táýekelsiz, tez ári kóp tabysqa ýáde berý.
- Dostaryńyz ben tanystaryńyzdy «bızneske» shaqyrýǵa úgitteý nemese mindetteý. Keıde sizdiń tabysyńyz dál osy shaqyrǵan adamdardyń sanyna baılanysty bolady.
- Tabys tabý tetiginiń ashyq bolmaýy. Qomaqty kiristiń qaıdan keletinin túsindirmeıdi. Onyń ornyna «krıptovalútaǵa ınvestısıa» nemese «bırjadaǵy oıyndar» sıaqty bulyńǵyr sózdermen shekteledi.
Al pıramıda uzaq ómir súrse she? Qarjylyq táýekel azaımaı ma?
Pıramıda neǵurlym uzaq ómir súrse, soǵurlym oǵan qatysýshylar kóbeıedi, al olardyń salǵan aqshasy arta túsedi. Demek, uıymdastyrýshylar burynǵylarǵa tólem jasaý úshin barǵan saıyn kóbirek qarajat qajet etedi. Bul jańa qatysýshylardyń úzdiksiz aǵymyn talap etedi, al mundaı aǵyndy uzaq ýaqyt ustap turý múmkin emes.
Sondyqtan pıramıda báribir kúıreıdi — bul tek ýaqyt máselesi. Bir nárse anyq: pıramıda neǵurlym «eski» bolsa, soǵurlym zardap shekkender de, keltirilgen shyǵyn da kóp bolady.
Esińizde bolsyn, qanshalyqty jeńil tabysqa qyzyqtyrsa da jáne sizdi shaqyrǵan adamdar qanshalyqty senimdi kórinse de munyń nátıjesi bireý-aq - ýáde etilgen baılyqtyń ornyna aqshadan aıyrylý men qaryzdar.
Aıtpaqshy, «Kaspi.kz alaıaqtarǵa qarsy» naýqany aıasynda jańa beınerolık jaryq kórdi. Onda qarjy pıramıdalarynyń qalaı jumys isteıtini naqty kórsetiledi.
Eske salaıyq, adamdar aldaýǵa túspeýi úshin Kaspi.kz Qarjy naryǵyn retteý jáne damytý agenttiginiń qoldaýymen eń kóp taraǵan alaıaqtyq túrleri týraly beınejobalar serıasyn túsirdi. Jańa vıdeolar ár eki apta saıyn Kaspi.kz-tiń resmı YouTube-arnasynda jarıalanady.
