Bólip tólese de, aqshaǵa alsa da dúkender nege bir baǵa usynady? Osy saýal tóńireginde sońǵy kezderi qoǵamda daý týyndaýda. Eki baǵa nemese bólip tóleıtin kezdegi baǵa men naq baǵany kórsetip qoıý týraly bastama da kóterilýde. Qarjyger-maman Aıdarhan Qusaıynov muny óte nashar bastama dep sanaıdy. Sóıtip oǵan dálel de keltirip, jelide jazba jarıalady. Dalanews.kz maman jazbasyn aýdaryp, oqyrmandar nazaryna sol kúıinde usynýdy jón kórip otyr.
"Eki baǵa nemese bólip tóleıtin kezdegi baǵa jáne naq baǵany kórsetip qoıý týraly bastamaǵa kelsek. Ony men óte nashar bastama der edim. Oǵan dálel keltirý úshin osy jaıttyń shynaıy ómirde qalaı kórinis tabatyndyǵyna bir úńilik kórelik", - deıdi ol Telegram-daǵy arnasynda.
Birinshiden, klıentterdiń sanatyn qarastyryp alaıyq: "negizgisi" - múlde nesıege jolaǵysy kelmeıtinder. Olar baı da, kedeı de bolýy múmkin, sońǵysy aldymen aqsha jınaýmen aınalysady. Baılar – taýardy birden satyp ala alatyndar, biraq depozıtterine tıispes úshin bólip tóleý amalyna júginetinder. Ortashalar - tıisti bir jınaǵan aqshasy joq, biraq kiristeri kósilip saýda jasaýǵa múmkindik beredi. Kedeıler - jınaǵy joq, biraq kiristeri saýda jasaýǵa birde jetip, birde jetpeı jatatyndar.
Dúkenshiniń oıy:
Qolynda satýdyń eki arnasy bar: birden 100 teńgeden satyp alýshyǵa satady nemese bankke 80 teńgege satady, al ol bólip tóleý arqyly ony satyp alýshyǵa 100 teńgege qaıta satady. "Negizgi" satyp alýshylar 50%, al bólip tólep alýdy qarastyratyn qalǵany 50% dep alaıyq. Sonda barlyǵy, 10 birlik taýardyń ortasha satylymynyń ortasha quny 90 teńge, demek kúnine 900 teńge bolady. Endi dúken qolma-qol aqshaǵa satyp alatyndar men bólip tóleý amalyn qoldanatyndarǵa arnalǵan ádil baǵany bólip kórsetsin delik. Bul arada "ádil baǵa" 80 teńge sıaqty, óıtkeni 20 teńgeni bank "aınaldyrady" ǵoı. Iaǵnı, endi dúken bólip tóleýsiz qun 80 teńgeni, al bólip tóleıtinderdiki – 100 teńge deıdi, sóıtip onyń kúndik tabysy 800 teńge bolyp qalady, birden 100 teńgesin joǵaltady.
Satyp alýshynyń oıy:
"Negizgi" satyp alýshylardyń áreketinde ózgeris bolmaıdy, al "baılar" bólip tóleýden bas tarta bastaıdy, óıtkeni olar úshin baǵa arzandaıdy. Ortasha men kedeıler báz baıaǵysha bólip tóleý amalyna júginedi.
Banktyń oıy:
Buryn onyń qorjynynda "baı", "ortasha" jáne "kedeı" bolǵan. Baılar árdaıym 20 teńge qaıtaryp otyrdy,ortashadan 17 teńge,kedeılerden 14 teńge túsetin. Sonda barlyǵyn qosa eseptegende, qorjynnyń ortasha tabysy 17 teńge bolady. Endi baılar bólip tóleýden bas tartqandyqtan, qorjynnyń ortasha qaıtarymy 17 teńgeden 15 teńgege deıin tómendedi. Sondyqtan azaıǵan osy tusty toltyrý úshin bankke tólemdi 20 teńgeden 22 teńgege deıin arttyrý qajet bolady. Biraq mundaı artyq tólem kedeılerdiń bir bóligin bólip tóleýden bas tartýǵa túrtki bolýy múmkin, demek, artyq tólemdi 23 teńgege deıin arttyrý qajet.
Dúkenge oralaıyq.
Eki baǵa qoıýdan týyndaǵan qaryz alýshylar sapasynyń nasharlaýynan artyq tólemniń ósýine baılanysty kedeılerdiń bir bóligi satyp alatyn taýar sanyn qysqartýǵa kóshken: 10 emes,9 birlik taýar satylady. Demek, kúndik tabys 900 teńgeden 800 teńgege emes, 720 teńgege deıin tómendedi. Biraq shyǵyndar sol baıaǵysha, sondyqtan bastapqy baǵany 100 teńgege deıin kóterý kerek bolady,biraq ondaıda bólip tóleý baǵasy 122 teńgege deıin ósedi, onda ony barlyq qaryz alýshylardyń qaltasy kótere bermeıdi, sóıtip-sóıtip jańa tepe-teńdik ornatylady.
Sandardyń barlyǵy shartty, bul - modeldik mysal, biraq prınsıp birdeı – bári baǵanyń ósýine ákelip soǵady. Adam neǵurlym kedeı bolsa, soǵurlym qymbatshylyqqa uryna beredi. Bólip tóleýden bas tartqan baılar úshin, tipti baǵalar tómendeýi múmkin (biraq, múmkin, ózgermeıdi), al bólip tóleýshi kedeıler úshin bastapqy baǵanyń da, artyq tólemniń de kólemi ósedi, al bireýler úshin saýda jasaý múlde múmkin bolmaı, qaıyrshylyq kebin kıedi.
"Sondyqtan ádilettilikti ornatý bul arada baılar turǵysynan ǵana durys bolady. Shynynda da, nege olar bólip tóleıtindermen birdeı baǵada saýda jasaýy tıis? Ia, bul shemada baılar ("negizgi" satyp alýshylar) qalǵandaryn sýbsıdıalaýda. Olar birden satyp alý arqyly satýshyǵa "banktiń bólip tóleý komısıasyn" beredi jáne osylaısha onyń paıdasyn qalyptastyrady, bul taýardy bankke (bólip tóleý) tómendetilgen baǵamen satýǵa múmkindik beredi. Al bólip tóleý arqyly taýar satyp alatyn baılar is júzinde kedeılerdiń defolttaryn sýbsıdıalaıdy, ıaǵnı artyq tólem kólemin azaıtady. Ia, solaı. Bálkim, ádilettilik turǵysynan bul durys bolmaýy múmkin. Múmkin ádil de bolar. Óıtkeni, dál osyndaı qaǵıdat mindetti medısınalyq, avtokólik saqtandyrýy, áleýmettik kómek pen qoǵamdyq ózara kómektiń kez-kelgeninde negizdelgen. Sondyqtan bul tek memlekettik saıasattyń enshisindegi dúnıe, tańdaýdy solar jasaýy tıis: "áleýmettik ádiletsizdikti" joıyp, bir baǵadan bas tartady ma nemese burynǵy júıeni qaldyrady ma? Biraq kez kelgen jaǵdaıda bul jaıt baǵany ósire beredi", dep sózin qorytyndylaıdy maman.
