Qazaqstandaǵy eń ózekti taqyryptardyń biri – qoǵamdyq qaýipsizdik máseleleri. Bas prokýratýranyń resmı statısıkasyna sáıkes, 2025 jyldyń alǵashqy alty aıynda 64 myńnan astam qylmystyq quqyqbuzýshylyq tirkelgen. Alaıda, sońǵy kezderde oń ózgerister baıqala bastady.
Ataýly Bas prokýratýranyń derekterine sáıkes, bıylǵy jyldyń birinshi jartysynda buzaqylyq derekteri shamamen tórtten birge, urlyq – 27,6%-ǵa, al tonaý derekteri úshten birge azaıǵan.
Buǵan, eń aldymen, «Aqyldy qala» konsepsıasyn iske asyrý aıasynda ornatylǵan beınebaqylaý júıeleriniń úlesi zor.
Bul turǵyda Almaty ózindik bir synaq alańy ispetti: ornatylǵan kameralar tóbelesterdi «kórip», qarýdy anyqtaı alady, kúdik týdyratyn zattardy baıqaıdy jáne tipti órttiń belgilerin de qadaǵalaıdy. Sıgnal jedel basqarý ortalyǵyna birden jetedi, patrúl oqıǵa ornyna sanaýly mınýttar ishinde shyǵady.
Jetisý oblysynda da osyndaı tájirıbe damyp keledi. Mysaly, bul óńirde ornatylǵan kameralar 11 myńnan astam quqyqbuzýshylyqty anyqtaýǵa kómektesti. Olardyń qatarynda shabýyl jasaý jáne usaq buzaqylyq derekteri de bar. Polısıa ashyq eskertedi: «Kamera ár metrdi baqylaýda ustaıdy».
Biz bıylǵy jyldyń erekshe este qalǵan on jaǵdaıyn iriktedik. Olardyń barlyǵy da kameraǵa túsip, «elektrondy kózdiń» tek statısıka úshin ǵana emes, naqty qaýipsizdik úshin de jumys isteıtinin aıqyn dáleldedi.
1. Qala kóshelerin jarys alańymen shatastyrǵan «jelaıaqtar»
Almatyda bir top júrgizýshi qalalyq kóshelerdi ózderiniń jeke avtodromy dep oılaǵan. Qaýipti manevrler, jol belgilerin elemeý jáne jyldamdyqty asyrý – munyń bári beınekameralarǵa túsip qalǵan. Polısıa júrgizýshilerdiń jeke basyn tez anyqtap, birneshe kún ishinde olarǵa hattama toltyryp, júrgizýshi kýáliginen aıyrdy.
2. Sátsiz bank tonaý operasıasy
Almaty qalasynda bir er adam «qosymsha tabys tabýdy» oılap, bank bólimshesine kirip, kasany tonamaq boldy. Onyń áreketi beınekameraǵa túsip qalǵan.
«Er adam ǵımaratqa tereze arqyly kirip, kasa torabyna jetpek boldy, biraq brondalǵan áınekti buza almady. Áreketiniń nátıjesiz ekenin túsingen qaskúnem oqıǵa ornyn tastap ketken», – dedi Jetisý aýdany Polısıa basqarmasynyń bastyǵy Jánibek Shynasylov.
32 jastaǵy kúdikti qysqa ýaqyt ishinde anyqtalyp, ustaldy.
3. Qalany bógegen avtokolonna
Almatyda bir top avtokólik qala kóshelerinde naǵyz haos týǵyzdy – kúrt jasalǵan manevrler, qatty dabyl, qozǵalysty bógep tastaý. Kólik júrgizýshileri sol sáttiń rahatyn sezinip júrgendeı kórindi. Alaıda olardyń «parady» beınekameralarǵa túsip, jańalyqtar legine shyqty. Saldary boljamdaǵandaı: polısıaǵa shaqyrtý túsip, ákimshilik jazalar qoldanyldy.
4. Tapa-tal tústegi tonaý
Almatynyń ortalyǵynda belgisiz adamdar bir er adamǵa júgirip kelip, shabýyl jasap, uryp-soǵyp, qolyndaǵy noýtbýk pen aqshasy bar sómkeni julyp áketti. Oqıǵa sanaýly sekýndqa ǵana sozylǵanymen, kamera bárin túsirip úlgergen: ustap alý sátin, qashýǵa tyrysqanyn, joldaǵy adamdardyń abyrjyp qalǵandary. Bul jazba kúdiktilerdi ustaý kezinde basty dálel boldy.
5. Balalardy urǵan tárbıeshi
Pavlodarda №116 balabaqsha tóńireginde daý shyqty. Beınebaqylaý kameralary tárbıeshiniń balalarǵa dóreki qarym-qatynas jasaǵanyn tirkegen. Jazbada onyń búldirshinderdi shashynan tartyp, ıterip, laqtyryp jáne basynan urǵany anyq kórinedi. Pavlodar oblysynyń polısıa departamenti bul derekti rastady: kámeletke tolmaǵandardy tárbıeleý jónindegi mindetterdi oryndamaý babymen qylmystyq is qozǵaldy. Tergeýshiler barlyq mán-jaıdy anyqtap, sondaı-aq balabaqsha basshylyǵynyń qabyrǵasynda oryn alǵan bul zorlyq-zombylyqqa qatysty áreketterine quqyqtyq baǵa beredi.
Aıta keteıik, Almatyda eldegi alǵashqy jáne eń iri qalalyq beıneanalıtıka júıesi engizilýde: kameralar mektepterde, balabaqshalarda jáne aýrýhanalarda da ornatylýda.
6. Avtokólik mektep oqýshylaryn qaǵyp ketti
Aqtaýda beınebaqylaý kameralary jantúrshigerlik jol-kólik oqıǵasyn tirkedi: jeńil avtokólik júrip kele jatyp, 11 jáne 12 jastaǵy eki balany qaǵyp ótti. Kadrdan bir kóliktiń jaıaý júrginshiler ótkeliniń aldynda toqtaǵany, al ekinshisiniń jyldamdyǵyn tómendetpeı, balalardy qaqqany anyq kórinedi. Soqqynyń qatty bolǵany sonshalyq, olardy birneshe metrge ushyryp jibergen. Eki zardap shegýshi de aýrýhanaǵa jetkizildi, olardyń biri jansaqtaý bóliminde jatyr. Mańǵystaý oblystyq densaýlyq saqtaý basqarmasynyń baspasóz hatshysy Juldyzaı Qalıevanyń aıtýynsha, zardap shekkenderdiń biri ota jasatqan, qazir es-tússiz, jasandy tynys aldyrý apparatyna qosylǵan. Ekinshi bala esin biledi, oǵan mı shaıqalýy dıagnozy qoıylǵan, qazirgi ýaqytta konservatıvti em qabyldaýda.
7. Qas qaǵym sátte kólikten jasalǵan urlyq
Almatyda bir ury avtokólik ıesiniń alystap ketken sátin paıdalanyp, esikti tez ashyp, salonnan jalpy quny shamamen 300 myń teńge turatyn elektr quraldaryn urlap ketken. Qylmys beınekameraǵa túsip, ury sol kúni ustaldy.
8. Podezdegi shabýyl
Sátbaev qalasynda baqylaý kameralary mas júrgizýshiniń qatty jyldamdyqpen eki jasóspirimdi qaǵyp ketken sátin túsirip aldy. Oqıǵa 25 mamyr kúni keshki ýaqytta Abaı kóshesinde bolǵan. Jigitter kafe janyndaǵy jol jıeginde turǵan kezde, kenetten avtokólik kelip soqqan. Rólde alkogóldik mas kúıdegi er adam otyrǵan. Ol jol-kólik oqıǵasynan keıin birden ustaldy. Qýanyshqa oraı, aýyr jaraqat alǵandar bolmady: dárigerler tekserýden keıin jábirlenýshilerdiń ómirine qaýip joq ekenin rastady.
9. Jedel járdemniń aýdarylýy
Taldyqorǵanda shaqyrtýǵa asyǵyp bara jatqan jedel járdem kóligi jol aıyryǵynda jeńil avtokólikpen soqtyǵysty jáne saldarynan jedel járdem aýdarylyp qaldy. Beınebaqylaý kamerasynan alynǵan jazbada jol erejesin kim buzyp, jol-kólik oqıǵasyna sebep bolǵany anyq kórinedi.
10. Lıfttegi tragedıa
Aqtaýdaǵy lıft kamerasy jyldyń jaǵa ustatar oqıǵalarynyń birin taspaǵa túsirdi: jasóspirim qolynda pyshaǵymen bes jastaǵy balaǵa shabýyl jasaǵan. Beınejazba polısıaǵa qylmyskerdiń jeke basyn dereý anyqtap, ony ustaýǵa kómektesti.
Bul oqıǵalardyń bárin biriktiretin bir jaıt bar – der kezinde, durys orynda turǵan kameranyń bolýy. Beınejazba tek polısıa jumysyna jeńildik ákelip qana qoımaı, aldyn alý sharasy retinde de qyzmet etedi: árbir áreketińniń jazylyp qalýy múmkin ekenin bilý – kópshilikti zań buzbas buryn eki ret oı eleginen ótkizýge májbúrleıdi.
Búginde Qazaqstanda kameralar jyl saıyn júzdegen qylmysty ashýǵa, qoǵamdyq tártipti buzýdyń ondaǵan myń jaǵdaıyn tirkeýge kómektesip otyr. Bul jáı ǵana sandar emes – qutqarylǵan ómirler, qorǵalǵan balalar jáne zalalsyzdandyrylǵan qylmyskerler.
