Jetisý oblysynda ǵylym men óndiristiń baılanysyn nyǵaıtýǵa baǵyttalǵan joba qolǵa alyndy. Osy maqsatta oblystyq aýyl sharýashylyǵy basqarmasynyń uıymdastyrýymen otandyq tuqymdy, sol sıaqty ıntensıvti tehnologıany qoldanýdyń tájirıbe alańy retinde kóksýlyq sharýa qojalyǵynyń alqabyna 28 gektarǵa 4 túrli daqyl ekti, – dep habarlaıdy Dalanews.kz Jetisý oblysy ákiminiń baspasóz qyzmetine silteme jasap.
Osy kúni «Keń Dala» sharýa qojalyǵynyń bazasyna Qazaq eginshilik jáne ósimdik sharýashylyǵy ǵylymı-zertteý ınstıtýtynyń, eginshilikte qoldanylatyn bıologıalyq, hımıalyq qospalardy jáne aýyl sharýashylyǵy tehnıkalaryn shyǵaratyn kompanıalar men olardyń dıstrıbútorlyq uıymdarynyń ókilderi, jaqyn aýdandarda turatyn sharýa qojalyqtarynyń jetekshileri jınaldy.
Alqapqa árqaısysy 7 gektardan 4 túrli daqyl – qant qyzylshasynyń, soıanyń, júgeri men arpannyń tuqymy egildi. Bul rette qant qyzylshasynyń tuqymy otandyq, ıaǵnı ǵylymı-zertteý ınstıtýtynyń túrli sorttardy býdandastyrý arqyly jasap shyǵarǵan tuqymnyń jańa býyny.
Instıtýttyń ǵylymı qyzmetkeri Nursultan Musahodjaevtyń aıtýynsha, tuqym elimizde jasalǵandyqtan, Qazaqstannyń klımattyq ereksheligine, topyraq qunarynyń deńgeıine birden beıimdele alady.
– Toqsan jyldyq tarıhy bar bizdiń ınstıtýt sońǵy bes jylda qyzylsha tuqymymen aınalysa bastady. Sheteldik tuqym seleksıasynyń bir kúrdeliligi – qyzylshanyń atalyǵy men analyǵyn laıyqty sáıkestendirý, sol arqyly ary qaraı kóbeıtý birshama qıyndyq týǵyzady.
Bul rette biz atalyǵyn Ýkraınadan, analyǵyn Amerıkadan, munan soń Fransıadan, osylaı ár túrin ákelip, streske tózimdi jetinshi-segizinshi býynyn shyǵardyq. Keıin bul tózimdi tuqymdy qazaqstandyq analyq tuqymmen býdandastyrdyq.
Biz jasaǵan tuqym zıankesterge, aýrýlarǵa qarsy preparattarmen óńdelgen. Qazir elimizde qant qyzylshasy tuqymynyń 95% sheteldik, otandyq tuqym nebary 5 % qoldanylady. Biz ózimizdiń otandyq tuqymdardy neǵurlym sapaly jasap shyǵarsaq, soǵurlym sharýalarǵa da, eldiń ekonomıkasyna da paıdaly, – deıdi N.Musahodjaev.
Alqapta qant qyzylshasynyń otandyq tuqymy 2 gektarǵa, sheteldik tuqymdary 5 gektarǵa egildi, aldaǵy ýaqytta birdeı kútip-baptalyp, keıin ár tuqymnyń ónimdiliginiń nátıjesi shyǵarylatyn bolady.
Sol sıaqty soıa, arpa, júgeriniń árqaısysy 7 gektardan egilip, olarǵa kútip-baptaý barysynda «Avgýst» JSHS-nyń aramshóptermen kúresetin gırbısıdteri, aýrýlarǵa qarsy qoldanylatyn fýngısıdteri, sol sıaqty zıankestermen kúresetin ınsektısıdteri qoldanylyp, olardyń tıimdiligi tekserilmek.
Bul rette atalmysh seriktestiktiń Jetisý óńirindegi ókili Erlan Bekpaevtyń aıtýynsha, bul reseılik kompanıa Qazaqstandaǵy sharýashylyqtarmen 17 jyldan beri yntymaqtastyqta jumys istep keledi. Al dıqandarǵa tanystyryp, sapasyn tájirıbe júzinde kórsetkeli otyrǵan bul preparattary burynǵydan ózgeshe, jańa túr.
Mamannyń aıtýynsha, Jetisý jerinde negizinen shońaına, kóp jyldyq qıaq, jataǵan bıdaıyq, ıtqonaq, shyrmaýyq, 4 túrli alabota, basqa da aramshópter jıi kezdesedi. Preparattardyń osy aramshópterge, jalpy zıankesterge qarsy kúshi álsiremeý úshin, olardyń túrleri jyl saıyn jańalanyp, ózertilip otyrylady.
Sondyqtan jetisýlyq sharýalarǵa bul preparattardy qoldanýdyń nátıjesin kórsetý úshin búgin alqapqa sebilgen egistik maýsym boıy atalmysh kompanıanyń preparattaryn paıdalaný arqyly kútip-baptalatyn bolady, oǵan kompanıa mamandary da atsalyspaq.
Osy kúni qyzylsha men júgeri sepkishter, traktorlar, avtopılot júıesi sıaqty aýyl sharýashylyǵy tehnıkalarynyń múmkindikteri tanystyryldy. Tájirıbe alańyndaǵy 28 gektar egistik osyndaı tehnıkalardyń kómegimen atqarylatyn bolady. Atalmysh tehnıkalardyń deni «Keń Dala» sharýa qojalyǵynda bar bolǵandyqtan, tájirıbe alańy retinde osy sharýashylyq tańdalyp alynǵanyn atap ótý kerek.
Onyń ústine atalǵan 4 daqyldy ósirýde de «Keń Dalanyń» tájirıbesi mol. Máselen, sharýashylyq bıyl 300 ga qant qyzylshasy, 200 ga arpa, 150 ga soıa, 100 ga júgeri ekkeli otyr. Qazir munda 30 adam turaqty jumys isteıdi, al maýsymdyq kezeńde jumysshylardyń sany 70-80 adamǵa deıin jetedi. Sharýashylyq jetekshisi Qalıbek Alpysbaev tájirıbe alańy bolyp otyrǵan óz alqabyndaǵy jumystar nátıjeli bolyp, bul bastama basqa sharýashylyqtarǵa da paıdasyn tıgizedi dep senedi.
Sharany uıymdastyrýshy Jetisý oblystyq aýyl sharýashylyǵy basqarmasynyń basshysy Nurdáýlet Kenenbaev bul bastamanyń oblystyń agrarlyq salasyn damytýdaǵy yqpaly zor bolatynyn aıtty.
– Búgingi sebilgen daqyldardyń shyǵymy qandaı bolatynyn jaz boıy baqylaımyz, nátıjesin salystyryp qaraımyz. Qyzylshanyń otandyq tuqymy men qoldanylǵan preparattardyń tıimdiligin, aýyl sharýashylyǵy tehnıkalarynyń artyqshylyǵyn sharýalarǵa is júzinde kórsetsek deımiz. Sol maqsatta shamamen shilde aıynda osy alqaptyń bazasynda taǵy bir semınar jıynyn ótkizip, jumystyń nátıjesin birge talqylaımyz.
Jalpy kez kelgen daqyldy ósirgende ǵylymı negizge súıený kerek. Sonda ǵana eginshilik ónimdi bolady.
Sondyqtan bizdiń basty maqsatymyz - ǵylym men óndiristi ushtastyrý, ıntensıvti tehnologıany qoldaný deńgeıin arttyrý, sol arqyly ónimdilikke qol jetkizý, ónimniń ózindik qunyn tómendetý, sóıtip sharýashylyqtardyń tabysyn arttyrýǵa qol jetkizý, –deıdi N. Kenenbaev.
Jalpy bıyl oblysta egin sharýashylyǵy baǵytyna 8 mlrd. 550 mln. teńge bólindi, sonyń 4,4 mlrd. teńgesi basym daqyldardy, 2,6 mlrd. teńgesi mıneraldy tyńaıtqyshtardy, 1,2 mlrd. teńgege jýyǵy tuqymdardy, 483 mln. teńgege jýyǵy pestısıdterdi sýbsıdıalaýǵa qarastyrylyp otyr.
