– Jańadan ashylǵan «Jetisý» arnasynyń radıo habar taratý bólimi jaıly aıtyp berseńiz?
– Bıyl oblystyq «Jetisý» telearnasynyń qurylǵanyna 20 jyl tolýyna oraı, Almaty oblystyq «Jetisý» telearnasynyń negizinde oblystyq «Jetisý» radıosy ashylyp, 7 mamyr kúni óz jumysyn bastaǵan bolatyn. Aptasyna bes ret tańǵy saǵat 08:00-den keshki saǵat 22:00 aralyǵynda, 8 aıdarmen kúnine tórt saǵattan efır shyǵaryp júrmiz.
Radıo jańadan ashylǵandyqtan, bárin basynan qurýǵa, jas mamandardy daıyndaýǵa, radıonyń múmkindikterin túsindirýge biraz ýaqyt ketti.
Negizi, jýrnalısıka fakúltetinde lıngvısıka pánin arnaıy oqytpaıdy. Al jýrnalıserge bir semestrdi fonetıkaǵa arnap arnaıy oqytýymyz qajet.
Sebebi óskeleń urpaq árip qalaı tańbalanyp jazylsa, dál solaı sóıleýdi ádetke aınaldyrǵan. Osy qateliktermen biraz jumys jasadyq. Qazir «Jetisý» arnasynyń radıo habar taratý bóliminiń radıojúrgizýshileri orfoepıamen taza sóıleıdi dep uıalmaı aıta alamyn.
– Radıony kásibı mamandar júrgizip júr me?
– Men 2007 jyldan beri radıoda qyzmet etip kelemin. 11 jyldyq ǵumyrymdy radıo salasyna arnaǵan adammyn. «Jetisý» arnasynyń radıo habar taratý bólimine arnaıy shaqyrtýmen alyndym. Jalpy, bul jerde telearnalarda qyzmet etken mamandar da alyndy. Árıne, basynda ol kisilerde telearnalyq oılaý júıesi bolǵandyqtan, radıo júıesine kirý qıynyraq boldy. Qazir kemshilikterdiń ornyn tolyqtyryp, birlesip jumys isteýdemiz.
– Jalpy, baǵdarlamaǵa taqyryp tańdaýda nege súıenesizder? Taqyryp tabý, onyń aınalasynda áńgime quryp, izdený ońaı sharýa emes qoı…
– Bizde qatyp qalǵan ereje men tártip joq. Tyńdarmandarymyz áleýmettik jelide neni kóp tyńdaıdy, nege mán beredi, soǵan eń birinshi saraptama jasaı otyryp, sonyń aıasynda habar daıyndaýǵa tyrysamyz.Tańǵy efırge Jetisý óńiriniń tanymal tulǵalaryn shaqyryp, aq batasyn alýdamyz. «El men jer», «Dıdar-Ǵaıyp» sekildi baǵdarlamamyzda tarıh pen etnografıany jetik meńgergen, mıf pen aqıqattyń arasyn ajyrata biletin mamandardy shaqyryp, áńgime órbitemiz.
– Tikeleı efırdiń qıyndyǵy men qyzyǵy týraly aıtyp berseńiz...
– Radıo – jýrnalısıkanyń eń qıyn salasy. Qıyn bolatyn sebebi, birinshiden telearnada sóılemiń qansha qate nemese saýatsyz bolsa da, adamdardy vıjýalmen (vıdeomen) aldaýǵa bolady. Radıoda ondaı múmkindik múlde joq. Bir áripten qate jiberseńiz boldy, tyńdarmanyńyz sol sátte basqa tolqynǵa aýdaryp jiberedi. Tyńdarman kórgennen góri, tyńdaýǵa tez jalyqqysh keledi. Ádemi daýys arqyly tyńdarmandy tartýǵa bolady.
Tikeleı efır ne bolsa sony josylta sóılep, qyzyl tilge erik berý emes. Ol – úlken jaýapkershilik. Máselen, telearnada bir baǵdarlamany efırge shyǵarý úshin oǵan tolyp jatqan adam qyzmet etedi. Al radıoda osynyń barlyǵyn bir ǵana redaktor-júrgizýshi ózi atqarady. Radıoda meılinshe uǵynyqty, halyqqa jaqyn tilmen sóıleý qajet. Al tikeleı efırdiń jóni múlde bólek. Radıoda uǵynyqty, halyqqa jaqyn tilmen sóıleý qajet. Barlyǵy tek ún arqyly ǵana jetkiziletindikten, daýysqa kóp mán beriledi.
Bir kezde radıo eń shuǵyl aqparat jetkizý quraly deýshi edik, onyń ornyn ınternet orap ketkenine kelisesiz be?
Radıo – qazaqtyń úni. Radıo qalaı sóılese, kúlli qazaq solaı sóıleıdi.
Ádebıet ne úshin kerek? Ádebıet adamnyń talǵamyn ósiredi. Ádebı talǵam qalyptaspaǵan adamnyń sýret ónerinde, teatrda da talǵamy qalypty bolmaıdy. Sol sebepti balaǵa kishkentaı kezinen ádebıetpen sýsyndatýymyz kerek. Muny qozǵaǵanym, talǵamy bar adam shuǵyl aqparatty radıo arqyly beredi. Aqparat kózi adamǵa qajettilikten týady. Búginde jastar web-qa kóp mán berýde. Biraq bul álemdik deńgeıde emes. Mysalǵa, Túrkıa memleketine bara qalsańyz, qala turǵyndary radıony kóp tyńdaıtyndyǵyna kóz jetkizesiz. Aqparat degen aǵylyp jatyr. Biraq radıo – ulttyń úni ekenin de umytpaýymyz kerek.
– Efırdegi habarlarǵa degen jurttyń yqylasy, yntasy erekshe bolatyny belgili. Degenmen soǵan qaramastan tikeleı efır júrgizýshileriniń eńbegi elene bermeıdi. Nelikten?
– Tikeleı efırde aıtylǵan sóz sol jerde qalady. Esh jerde maqala bolyp jazylyp, jarıalanbaıdy. Telearnada túsirilgen sújetti saqtap qoıýǵa bolady. Radıoda ondaı joq. Sóılegen sózińiz dereý tyńdarman qulaǵyna jetip otyrady. Mine, sondyqtan radıo júrgizýshisiniń sheberligine, oıynyń tereńdigine, tikeleı efırde tyńdarmandy uıytyp, taqyrypty ashý tásiline baǵa berip jatqan eshkim joq.
– Siz sıaqty radıojúrgizýshi bolamyn deıtin jas tolqynǵa qandaı aqyl-keńes berer edińiz?
– Kóbine daýsyń ádemi bolsa boldy, daýsyń bar eken radıoǵa bar dep jatady. Qazirgi radıojýrnalısıkada daýys sheshýshi faktor emes, bir paıyz daýsyńyz bolsa da, 99 %-yn talantpen tolyqtyryp, kitabı oılaý júıeńizdi qalyptastyryńyz. Daýsy ádemi adam dep jan dúnıesi rýhanı tolyqqan adamdy aıtar edim. Jan-jaqty bolyńyz. Burynǵy dıktorlar qalaı sóılegendigine mán berip, orfoepıa men sıngarmonızmdi qalaı qoldanǵanyna mán berse der edim.
– Suhbatyńyzǵa raqmet!
Baljan QAIRATQYZY
Almaty oblysy
