– Erlan aǵa, bilýimshe, siz fızıka-matematıka mamandyǵynda bilim aldyńyz. Kıno álemine qalaı tap boldyńyz?
– Men kınoǵa kezdeısoq kelgen adammyn. Qyzmetim 2005 jyly «Araı+» atty telekanalynan bastaý aldy. Odan keıin «Jetisý» telearnasynda júrgizýshi-redaktor boldym, sol qyzmetpen qatar menejer, montajer jumysyn atqaryp júrdim. Almaty qalasyndaǵy «Qazaqstan» ulttyq telearnasynda, kelisimshartpen «KTK» telearnasy sonymen qatar, «Qazaqstan Barysy» jarysynda qyzmet istedim. Alaıda, túpki maqsatym kıno salasyna kelý bolatyn. Mine, odan beri eki-úsh jyl ýaqyt ótipti. Kıno áleminiń qyr-syrymen tanystyǵym osylaı bastaldy.
– Eki jyl ýaqyt ishinde «O, Láılá», «Welcome to Zhetysu», «I love Taldykorgan» fılmderi jaryqqa shyqty. Rejıseri ózińiz. Sol jaıly tolyǵyraq baıandap berseńiz.
– 2016 jyly túsirilgen fılm Shora men Láılá arasyndaǵy ǵashyqtyq sezimin basty nysanǵa aldyq. Atalmysh týyndyǵa memleket tarapynan eshqandaı qarajat ketpedi. Oǵan «Jetisý» telearnasy men Almaty oblysynyń ishki saıasat basqarmasy qoldaý kórsetti. Taldyqorǵan qalasynda túsirilgen týyndynyń maqsaty uly mahabbat sezimi arqyly Taldyqorǵan qalasynyń ádemi sáýlet qurylysyn kórsete otyryp, qazirgi tańda qoǵamdaǵy mańyzdy máselelerdiń birin qozǵaý boldy.
Al «Welcome to Zhetysu» fılminiń ıdeıasy on jyl buryn paıda boldy. Iaǵnı İ.Jansúgirov atyndaǵy JMÝ oqyp júrgenimde, Aıdyn esimdi dosym óziniń komedıalyq fılm túsirgisi keletinin aıtty. Onda bizdiń týǵan jerdiń bar baılyǵymen sulýlyǵyn pash etýdi kóksedik.
Mine, osy kúnen bastap sol kartına esimizden shyqpady. Armanym oryndaldy. «Welcome to Zhetysu» 2017 jyldyń kúzinde Almaty oblysynda túsirildi. Bul týyndy Jetisý óńiriniń kórnekti jerlerin kıno tilimen nasıhattaıtyn erekshe joba boldy desem artyq emes shyǵar.
«I love Taldykorgan» Jetisýdyń kindik qalasynyń sáýleti men saltanatyn, adamdar arasyndaǵy syılastyq pen qurmet, mahabbat sezimin dáripteıtin týyndy. Áýelgide bul múzıkldi qysqa metrajdy fılm retinde túsirýdi oılaǵan edik. Oqıǵa jelisiniń órbýi túsirý tobyn da, akterlerdi de qyzyqtyryp, lenta 50 mınýtqa sozyldy. Biz bul jumysymyzda jalań aqyl aıtýdan aýlaq boldyq. Aýyl men qala ómiri arasyndaǵy alshaqtyq, adamdardyń dáýletti turmysy men áleýmettik jaǵdaıy tómen ortanyń kereǵar sıpatyn, týǵan jerge degen qurmet pen álem tanýǵa degen qushtarlyqtyń da qyrlaryn jastarǵa, jalpy kórermenge uǵynyqty jetkizýge tyrystyq.
– Fılmderge aǵylshyn ataýyn beripsizder, onyń sebebi nede?
– Jazý – belgili bir áripterdiń jıyntyǵy ǵana emes, ulttyń ózindik bolmysyn tanytatyn tańbalar júıesi, sol ulttyń tarıhy, mádenıetiniń tańbalanǵan jádigeri. Ár halyqtyń rýhanı, mádenı ósýin, ǵylymy men biliminiń, barlyq saladaǵy damý deńgeıin kórsetetin mańyzy zor áleýmettik-mádenı qubylys.
Jazý arqyly ótken men búgingi jáne bolashaq ómirimiz jalǵastyq tabady degen nıetpen fılmderge aǵylshyn ataýyn berdik. Ataý latyn álipbıine qaraı áli durystalyp, ózgerýi múmkin.
– Eń qyzyǵy, eki fılmniń de túsirý jumystary eki aıǵa jeter-jetpes ýaqytta aıaqtalǵan eken...
– Árkim ártúrli jumys isteıdi. Aldymen barlyǵyn basymyzda «pisirip» alamyz. Kóbine jumys senarı qıyndyǵyna baılanysty. Ádette bir tolyqmetrajdy fılmniń túsirilý barysy 10-15 kúnge ketedi. Biraq túsirilý barysynan góri daıyndyq jumystary kóp ýaqytty alady.
– Fılm túsirýge arnaıy tapsyrys alasyzdar ma?
– Eki fılm de Almaty oblysy ákimdiginiń qoldaýymen túsirildi. Syrttan tapsyrys bıyl tústi. Ótken jyly «Atlah» atty tarıhı fılm túsirilgen bolatyn. Túsirilimge Reseıden kelgen mamandar, Qazaqstandaǵy kınokompanıamen kelisimshart jasap, derekti fılmge túsirýdi josparlaǵan eken. Soǵan rejıser retinde shaqyrdy.
– Túsirilim barysynyń qyzyǵy men qıyndyǵy týraly aıtyp berseńiz...
– Kıno – úlken óner, qıyndyqsyz bolmaıdy. Eń basty qıyndyqty aýa raıy týǵyzdy.«Welcome to Zhetysu» fılmi Raıymbek aýdanyndaǵy, Qaıyńdy kólinde kúz mezgilinde túsirilgen bolatyn. Kúnniń ystyǵyna baılanysty senarı boıynsha sýǵa túsý josparlanǵan. Bir kún buryn baryp, demalyp sol kúni túnde kún ystyq bolǵannan keıin kóligime uıyqtadym. Tań ata kózimdi ashyp qarasam, aınalanyń bári appaq. Basynda túk túsinbedim. Dalaǵa shyqsam tizeden keletin qar jaýypty. Sol mezette senarı kúrt ózgerdi, 30-40 shaqty adamdy qaıtarýǵa týra keldi. Qardyń qalyń jaýǵanynan kólik taýǵa qaraı kóterile almaı, búkil tehnıkany bıikke, óz kúshimizben tasydyq. Kóp qolaısyzdyqtar boldy. Degenmen bári de sátti shyqqan sıaqty.
– Aldaǵy josparlaryńyzben bólisseńiz. Qazir qandaı jobalarmen aınalysyp jatyrsyz?
– Osy jyldyń sońyna qaraı 11 synyptyń túlekterine qatysty, ıaǵnı UBT, bilim salasyna arnalǵan fılm túsirý josparda. Fılm túsirilimi qyrkúıek aıynda bastalady.
Jetisý kınokompanıasy, qazirshe (kınodepartament) osy Jetisý telearnasy bazasynda ashqan bolatynbyz. Aldaǵy ýaqytta Barlybek Syrttanov, Muqalı Jalaıyr batyr, İlıas Jansúgirov, Raqymjan Qoshqarbaev syndy tanymal tulǵalarǵa arnap 4 derekti fılm túsiremiz dep jospar qurdyq. Dál qazirgi ýaqytta «İlıas» atty derekti fılmniń túsirilimin bastap kettik.
– Áńgimeńizge raqmet!
Baljan QAIRATQYZY, Almaty oblysy
