Búginde jer sharynda jyl saıyn temeki tartýdan 7 mıllıon adam kóz jumasa, Qazaqstanda shylymshylardyń jyl saıyn qatary 18 myń adamǵa kemip otyrady eken. Osy bir ǵana temekiniń kesirinen qazaq qoǵamy myńdaǵan adamnan aıyrylýda.
Statısıkalyq derek kózderine kóz salatyn bolsaq, búginde Qazaqstan shylym shegý boıynsha dúnıejúzi elderiniń arasynda 41 orynǵa taban tirepti. Bul jaqsy kórsetkish emes.
Eń soraqysy elimizde jastardyń shylymǵa degen áýestigi jyl ótken saıyn artyp keledi. Muny QR Densaýlyq saqtaý mınıstri Ajar Ǵınaıat moıyndap otyr.
Mınıstrdiń qoǵamdyq ortaǵa usynǵan málimetinshe, mektep oqýshylary arasynda da temeki shegýshilerdiń qatary artqanyn jasyrmaı aıtty.
Mınıstrliktiń málimetke súıensek búginde mektep 15 jastan joǵary balalardyń 10 paıyzy temeki shegetine anyqtalyp otyr. Al qyzdar arasynda bul kórsetkish 6 paıyzdy shylqor bolyp shyqqan.
Sonymen qatar jastardyń arasynda elektrondy temekini de paıdalaný ádeti de sánge aınalǵany jasyrýǵa bolmas.
Mektep oqýshylarynyń temekige áýestiginiń artýy qoǵam úshin qaýipti qubylys. Jastardy, jalpy halyqty temeki ónimderinen qorǵaý memleketimiz úshin ózekti máselelerdiń birine aınalyp otyr. Bul rette bılik te qarap otyrǵan joq.
Halyqtyń temekiden qorǵaýǵa qatysty is-sharalar 2009 jyldan bastap qolǵan alynǵan bolatyn. Ol kezde elimiz boıynsha qoǵamdyq oryndarda temeki shegýge qatań túrde tyıym salynǵan edi.
Al 2021 jyldan bastap dúkenderde jasy 21 jasqa tolmaǵandarǵa temeki men temeki ónimderin saýdalaýǵa qatań túrde tyıym salynǵanyn bilemiz.
Budan basqa dál osy jyly dámhanalar men qoǵamdyq oryndarda (jazǵy alańdar, kóshe) kalán shegýge de tyıym salyndy.
Eń bastysy Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń bastamasymen qabyldanǵan «Deni saý – ult» Ulttyq josparynda halyq arasynda shylym shegý deńgeıin tómendetýge qatysty naqty is-sharalar jospary qabyldanyp, búginde Densaýlyq saqtaý mınıstrligi sony júzege asyryp jatqanyn aıryqsha atap aıtýǵa bolady.
Atalǵan baǵdarlamada elimizde temeki ónimderiniń aksızin kezeń-kezeńmen kóterý máselesi de qarastyrylǵan. Temeki ónimderiniń baǵasyn kóterip, halyqtyń odan bas tartýy álemde ózin aqtaǵan aıla-tásil ekenin bárimiz bilemiz. Sondyqtan Qazaqstan da bul tásildi qoldanýy kerek.
Budan basqa bul Ulttyq josparda el azamattaryn shylym shegýdiń zıandyǵyn jete túsindirýge 27,5 mln teńge de bólingenin atap aıtýǵa bolady.
Osy rette «Qala men Dala» gazetine QR Densaýlyq saqtaý mınıstrligi janyndaǵy Qoǵamdyq densaýlyqty nyǵaıtý ortalyǵy basshysy Saltanat Nazarova halyq arasynda salaýatty ómir salytyn nasıhattap, jurttyń temekiden bas tartýǵa qatysty nasıhat jumystary úzdiksiz júrgizilip kele jatqanyn alǵa tartty.
– Jastar arasyndaǵy temekige áýestik eń ózekti máselelerdiń biri bolyp tur. Olarǵa temekiniń densaýylyqqa qanshalyqty zıan ekenin barynsha túsindirip kelemiz.
Sonymen qatar qazir elimizde temekini tastaǵysy keletin azamattar jetip artylady. Olarǵa bilikti mamandardyń qoldaýy kerek.
Osy maqsatta Densaýlyq saqtaý mınıstrligi elimizdegi emhanalardyń janynan temekiniń tastaýǵa umytylǵan adamdarǵa kásibı túrde keńes berip, qoldaý kórsetetin 113 kabınet ashty.
Qazir atalǵan kabınetterde temekini qalaı tastaýǵa kásibı turǵydan keńes beretin mamandar jumys isteıdi. Kez kelgen adam osy kabınetterge júginip, temekini tastaý kezinde psıhologıalyq keńester alýyna bolady, – deıdi Saltanat Nazarova.
Temekiden bas tartý ár adamnyń erindegi sharýa. Syrttan áldekimderdiń aıtqanymen eshkim shylymdy shegýin qoıyp ketpeıtini belgili. Biraq Densaýlyq saqtaý mınıstrligi temeki shegýdiń adam ómirine qanshalyqty zıan ekenin halyqqa úzdiksiz aıta berýi kerek. Bul baǵyttaǵy aqparattyq-nasıhat jumystary artyqtyq etpeıdi.
Jalpy, bul baǵyttaǵy jumystar toqtamaýy tıis. Salaýatty ómir saltyn qalyptastyrý árbir azamattyń ómirlik kredosyna aınalýy kerek.
Nurlan ÁÝBÁKİR
