Infraqurylymdyq jobalar men tranzıt Qazaqstan men Reseıdiń yntymaqtastyǵynyń negizgi baǵyttaryna aınalýda. Sońǵy jyldary taraptar ózara taýar aınalymyn ulǵaıtyp qana qoımaı, 2024 jyly ol rekordtyq 28,1 mlrd AQSH dollaryna jetti, al 2025 jyly bul kórsetkishti 30 mlrd dollarǵa jetkizý josparlanýda. Sonymen qatar kólik jáne energetıka salalarynda aýqymdy bastamalardy iske asyrýǵa kiristi. Bul úderister Eýrazıadaǵy jańa baılanystyrý arhıtektýrasyn qalyptastyryp, óńirdiń eksporttyq áleýetin kúsheıtýde.
Kólik salasynda negizgi nazar temirjol ınfraqurylymyn damytýǵa aýdarylýda. Qazaqstan Dostyq – Moıynty ýchaskesiniń qurylysyn aıaqtaýda, bul magıstraldiń ótkizý qabiletin bes ese arttyryp, táýligine 60 jup poıyzǵa deıin ótkizýge múmkindik beredi. Sonymen qatar Almaty torabyn aınalyp ótetin jańa baǵyt paıdalanýǵa berilýde, bul eldiń eń iri kólik ortalyǵyn aıtarlyqtaı jeńildetip, júk jetkizý merzimderin qysqartýǵa yqpal etedi. 2025 jyldyń shildesinde Qazaqstan men Reseıdiń temirjol ákimshilikteri shekara arqyly ótetin poıyzdar sanyn 30%-ǵa arttyrýǵa kelisip, táýligine 85 jup poıyzǵajetkizdi. Bul qadamdar taraptardyń halyqaralyq tranzıttiń tıimdi júıesin qalyptastyrýǵa baǵyttalǵanyn dáleldeıdi.
Jańǵyrtý jumystary jańa mýltımodaldy habtardyń qurylysymen tolyqtyrylýda. Shyǵys Qazaqstan oblysynda Qytaı men Reseıdi Qazaqstan arqyly baılanystyratyn ózen porty men 120 km temirjoldan turatyn tranzıttik dáliz jobasy bastaldy. Zaısan aýdanynda Tuǵyl aýylynda jańa ózen porty men Qytaımen tórtinshi temirjol ótkelin qamtıtyn logıstıkalyq ortalyq qurý jospary júzege asyrylýda. Máskeý oblysynda, 2024 jyly «Selátıno» kólik-logıstıkalyq ortalyǵynyń qurylysy bastaldy. Onyń ekinshi kezegi iske qosylǵannan keıin Máskeý oblysy AÓK eksportynyń 40%-y osy ortalyq arqyly ótetin bolady. Bul jobaǵa qazaqstandyq temirjolshylar reseılik seriktestermen qatar qatysyp otyr, bul ıntegrasıanyń tereńdeýin aıǵaqtaıdy.
Mańyzdy baǵyttardyń biri – avtomobıl joldarynyń qurylysy. 2030 jylǵa deıin Qazaqstanda 4,7 myń km jańa jol salý josparlanǵan, onyń 3,7 myń km – İ sanattaǵy joldar. Bul jobalardy júzege asyrýǵa 9 trln teńgeden astam ınvestısıa bólingen. 2025 jyly Qyzylorda – Jezqazǵan (208 km), Qaraǵandy – Jezqazǵan (572 km), Astana – Qostanaı – Reseı shekarasy (830 km) jáne basqa da iri ýchaskelerde jumystar bastalady. 2025 jylǵy mamyrda Qazaqstan men Reseı jol qurylysy salasyndaǵy áriptestik týraly kelisimge qol qoıyp, kópirler men shekaralyq beketterdi qaıta jańǵyrtý jobalaryn úılestirýge jáne jańa tehnologıalardy engizýge múmkindik aldy.
Kaspıı baǵytynyń mańyzy artyp keledi. Aqtaý portynda jylyna 240 myń TEU ótkizýge múmkindik beretin konteınerlik hab salynýda. Bul Qazaqstanǵa Ázerbaıjan, Grýzıa jáne Túrkıa arqyly ótetin Transkaspıı dálizine belsendi qatysýǵa jáne Qytaıdan Eýropaǵa baǵyttalatyn júkterdiń bir bóligin ózine tartýǵa jol ashady. Sonymen qatar Qazaqstan BAÁ seriktesterimen birge Kaspııde jańa teńiz habyn salý jobasyn qarastyrýda, bul eldiń eýrazıalyq logıstıkadaǵy rólin kúsheıtpek.
Áýe ınfraqurylymy da damyp keledi. Aqtaý áýejaıynda Qazaqstan, Reseı jáne Ortalyq Azıa elderiniń áýe kemelerin tehnıkalyq qyzmet kórsetý jáne jóndeýge arnalǵan ortalyq ashylady. 2025 jyly Katonqaraǵaı, Zaısan jáne Kendırlide úsh jańa áýejaıdyń qurylysy bastalady. Bul nysandar Qazaqstandy aımaqtyq deńgeıdegi avıasıalyq torapqa aınaldyryp, jolaýshylar men júk tasymalyn qamtamasyz etpek.
Energetıkalyq jobalardyń mańyzy da erekshe. Qazaqstan munaıynyń 80%-dan astamy reseılik ınfraqurylym arqyly eksporttalady, negizinen Kaspıı qubyr konsorsıýmy arqyly, ol 2024 jyly 63 mln tonna munaı jetkizdi. Qosymsha baǵyt – «Drýjba» qubyry. Osy baǵytpen 2025 jyldyń qańtar–shilde aralyǵynda Germanıaǵa eksport 38%-ǵa ósip, 1,086 mln tonnaǵa jetti. Óz kezeginde Reseı Qazaqstan aýmaǵy arqyly Qytaıǵa munaı eksporttaıdy: Prıırtyshsk – Atasý – Alashankoý jelisimen 2024 jyly 10,2 mln tonna munaı tasymaldandy, al jalpy ótkizý qýaty – 20 mln tonna.
Energetıka salasynda erekshe nazar Qazaqstandaǵy alǵashqy atom elektr stansıasynyń qurylysyna aýdarylýda. 2025 jylǵy maýsymda úkimetaralyq komısıa «Rosatomnyń» usynysyn eń tıimdi dep tanydy. Aldaǵy AES Almaty oblysynda ornalasyp, III+ býyndaǵy VVER-1200 reaktorlarymen jabdyqtalmaq. Joba Qazaqstandy jańa generasıalaý qýattarymen qamtamasyz etip, energıa tapshylyǵyn azaıtady jáne energetıkalyq egemendikti nyǵaıtady. Sonymen birge Qytaımen yntymaqtastyqta ekinshi stansıa salý múmkindigi talqylanýda.
Mundaı aýqymdy bastamalardy júzege asyrýdyń negizgi faktorlarynyń biri – qarjylyq deńgeıdegi ózara is-qımyl. Bul rette ýaqytyly jáne shekteýsiz qarjylyq qyzmetterdi alý qabileti aıryqsha ról atqarady. Reseı men Qazaqstan arasyndaǵy mańyzdy ınfraqurylymdyq jobalardy qoldaı alatyn qarjy ınstıtýttarynyń jappaı ketýi aıasynda bar múmkindikterdi saqtaý ómirlik mańyzǵa ıe. Qazaqstandaǵy jalǵyz reseılik bank – VTB (Qazaqstan) kásipkerler men eki el kompanıalaryn belsendi qoldap otyr. Onyń jumysy birlesken jobalardy ýaqytyly qarjylandyrýǵa, eksport-ımport operasıalaryn damytýǵa jáne iskerlik baılanystardy nyǵaıtýǵa jaǵdaı jasap keledi. Qarjylyq qoldaý – ınfraqurylymdyq jáne energetıkalyq bastamalardyń júzege asýyna múmkindik beretin baılanystyrýshy býyn ekeni jasyryn emes.
Analıtıkalyq turǵydan alǵanda, kólik pen energetıka salalaryndaǵy qazirgi jobalar Qazaqstan men Reseı ekonomıkasynyń ornyqty ósýine negiz qalaıdy. Temirjol toraptaryn jańǵyrtý jáne avtojol jelisin keńeıtý 2030 jylǵa qaraı Qazaqstan arqyly ótetin júk tranzıtin jylyna 35 mln tonnaǵa deıin arttyrady. Porttyq jáne avıasıalyq habtardyń iske qosylýy júktiń shamadan tys júktelgen dálizderdi aınalyp ótýin qamtamasyz etedi. Energetıkada basym baǵyt atom qýattaryn damytý jáne munaı men munaı ónimderiniń eksportyn keńeıtý bolmaq. Bul elderge baǵa qubylmalylyǵy men Taıaý Shyǵys tarapynan básekelestik jaǵdaıynda álemdik naryqtaǵy pozısıalaryn nyǵaıtýǵa múmkindik beredi. Sarapshylardyń boljamynsha, qazirgi jobalar qarqyny saqtalǵan jaǵdaıda onjyldyq sońyna deıin Qazaqstan men Reseıdiń eýrazıalyq logıstıkadaǵy úlesi 15–20%-ǵa ósip, energetıkalyq áriptestik tek ishki turaqtylyq faktory ǵana emes, sondaı-aq óńirlik yqpaldy arttyrý quralyna aınalady.
Osylaısha, Qazaqstan men Reseı yntymaqtastyqtyń jańa modelin qalyptastyrýda, munda kólik toraptary men energetıka aımaqtyq ıntegrasıanyń ózegine aınalýda. Jańa joldar, temirjol magıstraldary, porttar men áýejaılar tutas tranzıttik júıe qurap, birlesken energetıkalyq jobalar ekonomıkalardyń ornyqtylyǵyn qamtamasyz etýde. Munyń bári elderdi jaı ǵana kórshi emes, Eýrazıany jahandyq logıstıka men energetıkanyń negizgi ortalyqtarynyń birine aınaldyratyn strategıalyq seriktesterge aınaldyrýda.
