Aıtpaqshy, úlken qyzynyń da dáriger mamandyǵy boıynsha bilimi bar, sonda bul otbasyn dárigerler otbasy dep aıtýǵa tolyq negiz bar. «Ózim týa almaǵan balalardy meniń jetekshiligimmen ǵylymı dárejelerin qorǵaǵan 25 ǵylym kandıdattary men doktorlary dúnıege ákeldi. Shákirtterimniń kóbi qazir Qazaqstannyń ózge qalalary men TMD elderinde júr, jeteýi áli de meniń janymda – Almatyda akýsherlik ispen gınekologıa salasynda jumys istep júr. Jıi habarlasyp turamyz, olar meni eshqashan umytqan emes. Mine, meniń osyndaı úlken otbasym bar» deıdi qart maman.
Árıne, áıeldiń basty armany – otbasy men jumysyn qatar alyp júrý, alaıda Nadejda apa qyzmettik kareranyń jolynda ómirge bala ákelýden bas tartatyn áıelderdi múldem quptamaıdy.
Óıtkeni Nadejda Mızınovanyń ózi ómirge urpaq ákelgenin ómiriniń basty jetistigi sanaıdy. Ol ana men áje atanýdy ómirdegi úlken baqyt dep kabyldaıdy. 85 jaska kelse de súıikti isimen aınalysyp, nárestelerdiń jaryq dúnıeniń esigin ashýyna kómektesetin Nadejda apamen suhbattasýdyn sáti tústi.
* * *
– Nadejda apa, sizdiń kásibı jolyńyzda uzaq jasaýyńyzdynń syry nede?
– Amerıkadaǵy bir mıllıoner ózine-ózi «baı bolý úshin ne kerek?» degen suraq qoıypty. Sosyn ózi bul suraqqa «jetistikke jetkize alatyn kásibińniń bolýy» degen jaýap taýypty. Sol sebepti ol barshamyzǵa «ózińiz qalaıtyn ispen aınalysyńyz» degen keńes beredi.
Al men óz jumysymdy, óz pasıentterim men stýdentterimdi jaqsy kóremin, olarǵa dáristi úlken yntyzarlyqpen oqımyn. Jumystan qolym bosaı qalǵanda baseınge baryp sýda júzýge, saıahatqa attanyp, taýǵa shyǵýǵa tyrysamyn. Tabıǵatpen syrlasý boıyńa qýat berip, janyńdy bir jadyratyp, tazalap alýǵa kómektesedi.
Uzaq jasaý qanymda bar desem de bolady, menin sheshem 103 jyl jasaǵan, ómiriniń sońyna deıin sap-saý, deni túzý boldy. Tek ajalyna eki aı ǵana qalǵanda ınfarkt bolmasa, oǵan deıin múldem aýyrǵan emes.
– Siz dárigerler otbasynan shyqtyńyz ba?
– Joq, bizdiń otbasymyzda men alǵashqy dárigermin. Meniń dáriger bolýymdy ákem qalaǵan edi, ózim bastapqyda dáriger bolýdy emes, halyqaralyq qatynastar ınstıtýtyna túsýdi armandadym. Biraq soǵystan keıingi jyldary ol jerge tek er adamdardy ǵana oqýga qabyldaıtyn, sol sebepti 1945 jyly mektepti bitire sala Saratov memlekettik ýnıversıtetiniń medısınalyq fakúltetine oqýǵa tústim.
Orynǵa talas kúshti edi, bir orynǵa 10 adam talastyq, negizinen soǵysqa qatysqandarǵa basymdyq beriletin. Men mektepti altyn medalmen bitirgenime qaramastan, jurtpen birge ortaq emtıhan tapsyrýyma týra keldi.
Biraq ol jerde eki-aq jyl oqyp, keıin Molotov atyndaǵy Qazaq memlekettik medısınalyq ýnıversıtetine aýystym.
Óıtkeni soǵystan keıin ákemdi «Túrkistan-Sibir» temir jolynyń bastyǵy etip Almatyǵa jibergen edi. Saratovta qansha qalǵym kelse de, sol bir qıyn jyldary ata-anasyz uzaq turý kıyn bolatyn.
Áke-sheshemniń Almatydaǵy úıine kelgende eń alǵash kórgenim – aýlada taý bolyp alma úıilip jatatyn. Sol bir qyzyl aporttyn ıisi men dámin áli umyta alar emespin. Óz ǵumyrymda talaı qalalardy sharlasam da, men úshin dál Almatydaı ásem qala joq.
Ózimniń stýdenttik shaǵym men kazirgi kúndi salystyrsam, menin almatylyq kýrstastarymnyn arasynda orys tilin nashar biletin balalar kóp boldy, oqý tek kúndiz ǵana júretin. Biraq alys aýyldardan kelgen ul-qyzdar orys tilin meńgerýge qatty tyrysyp, ınstıtýt bitirgennen keıin tildi erkin meńgerip qana qoımaı, keremet bilikti maman bolyp shyǵatyn, olardyń keıbiri tipti tanymal ǵalym atandy.
– Sizdiń tájirıbeńizde aýyr jaǵdaılar kóp boldy ma?
– Men ınstıtýt bitirgennen keıin Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń akýsherlik jáne gınekologıa kafedrasyna keldim. Ol kezde, 50-jyldary kafedranyń bazasy Almatydaǵy jalǵyz perzenthana – №1 perzenthana bolatyn. Onda 14 jyl jumys istedim, nebir aýyr jaǵdaılar boldy, biraq kóbinde dárigerler baryn salyp, baqytty analar nárestelerin qushaǵyna oraǵan kúıi úılerine oralyp jatatyn.
Keıde naýqastardyń qaıtys bolý oqıǵasy da bolatyn. Óıtkeni munda áıelder tek bosaný úshin ǵana kelmeıtin, jatyrdan tys júkti bolǵan áıelder, túrli isikteri bar áıelder de keletin.
Keıde «Jedel járdem» meni alyp ketý úshin bir túnde úsh tórt ret keletin. Akýsherlik jumysta óte qıyn jaǵdaılar kóp kezdesedi, sol úshin meniń ómirim únemi alańdaýmen ótti.
– Batysta densaýlyq óte joǵary baǵalanady eken, bizde qalaı?
– Óıtkeni ol jaqtyń áıelderi densaýlyǵyń bolmasa, ózine jaıly ómir qamtamasyz ete almaıtynyndy jaqsy túsinedi. Al bizde densaýlyqty umytyp, karera qýýǵa áýes. Nege bulaı ekenin túsindirý qıyn, biraq meniń oıymsha, elimizde salaýatty ómir saltyn nasıhattaý joǵary deńgeıde júrgizilýde.
Qazir tipti belgili bir jastaǵy áıelder úshin jatyr men sút bezderin tegin tekserý baǵdarlamasy jumys isteıdi. Osylaısha, keselder erte anyqtalady, alaıda densaýlyǵyn teksertý úshin óz betimen, óz erkimen keletin áıelder az. Meni alańdatatyn taǵy bir másele qazir deńgeıi joǵary emes medısınalyq ortalyqtar qaptap ketti.
Munyń sebebi medısınalyq qyzmetti tabys kózi kórip, aqshanyń jetegine erýde jatqan syńaıly. Ataqty hırýrg Amosov aıtqandaı, dárigerlerge raqmet retinde tipti orap kámpıtte syılaýǵa bolmaıdy. Óıtkeni osylaısha, pasıentter dáriger bárine birdeı kómek kórsetpeıdi dep oılap qalady. Meniń pikirimshe, memleket dárigerler men muǵalimderdi tolyq qamtamasyz etýi tıis. Óıtkeni mundaı mamandyq ıeleri materıaldyq turǵydan eshkimge táýeldi bolmaýy tıis.
– Qazir ózi balany karera quryp bolǵannan keıin, kesh týý sánge aınalǵandaı. Bul durys pa?
– Eń aldymen, taǵy da aborttyń zıany jaıynda aıta keteıin. Kóptegen gınekologıalyq keselderdiń sebebi osy abort jasatýdan týyndaıdy. Iá, qazir jasy 40-tan asqanda bala týatyn áıelder kóbeıýde.
Negizi, eń alǵashqy júktilik pen bosaný 23-24 jasta bolǵany durys, ekinshisi 27-28 jasta. Al 18 jastan tómen jáne 35 jastan asqanda alǵash bosanǵandar arasynda túrli asqynýlar men aýrýlardyń úlesi jıileıdi.
Jalpy, qazirgi jas áıelderimizdiń densaýlyǵy keremet emes. «Deni saý ana deni saý bala» degen urannyń paıda bolǵany tegin emes. Áıelderdiń tórtten bir bóliginiń ǵana deni saý deýge bolady, kóbi gınekologıalyq aýrýlarǵa sebep bolatyn keselderge shaldyqqan.
Bizge keıde úsh-tórt abort jasatqan, búıregi aýyratyn, qany az áıelderde keledi. Mundaı jaǵdaıda bosanýdyń sońy túrli asqynýlarǵa ákep soǵyp jatady.
– Áńgimeńizge rahmet!
