Qazirgi tańda sıfrlandyrý kez kelgen salanyń jumysyn jetildirip jatyr. Bul rette Qazaqstan sıfrlyq júıelerdi keńinen engizip, Ortalyq Azıa elderi arasynda kóshbasshy elge aınaldy desek, artyq aıtqandyq bolmas edi. Osy rette Dalanews.kz aqparattyq agenttiginiń tilshileri elimizdiń densaýlyq saqtaý salasyn sıfrlandyrý isine taldaý jasaǵan edi. Endi soǵan nazar aýdaryńyzdar.

QR Densaýlyq saqtaý vıse-mınıstri Erbol Ospanovtyń taratqan málimetinshe, qazirgi tańda densaýlyq saqtaý salasynda 17 memlekettik jáne 20 jekemenshik aqparattyq júıe jumys isteıdi.

Halyq pen bılikti búgingi tańda densaýlyq saqtaý mekemelerindegi uzyn-sonar kezek qatty alańdatatyny jasyryn emes. Bir dárigerdiń qabyldaýynda saǵattap kezekte turatynymyz da belgili. Keńes zamanynan kele jatqan bul máseleni sıfrlandyrýdyń kómegimen sheshýdiń mańyzy zor.

Óz kezeginde vıse-mınıstr Erbol Dúısebaıuly da jurttyń dárigerdiń qabyldaýynda kezek kútip, ýaqytyn tekke ótkizetin máselesiniń bar ekenin moıyndady. Ol bul máseleni dáriger mamandardyń júktemesiniń joǵary bolýymen túsindirdi.

– Iá, jasyratyny joq. Qazir keıbir emhanalarǵa barsańyz, dárigerdiń qabyldaýyna kirý úshin toptasyp kezek kútip otyrǵan azamattardy kórýge bolady. Osy rette dárigerler keıbir pasıentterge 20-30 mınýtqa deıin qyzmet kórsetýine týra keletinin bireý bilse, bireý bilmeıdi. Sol kezde kezek paıda bolady. Mundaı jaǵdaıda medısına mamandarynyń jumysyn tıisti deńgeıde túsinbeıtin azamattar «bir adamdy nege osynshama ýaqyt qabyldaıdy?» dep renishin bildirip jatady. Osyndaı kezde dárigerlerdiń keıbir pasıentterge kóp ýaqyt bólgenine túsinistikpen qaraý kerek. Óıtkeni medısına mamandary árbir adamǵa sapaly qyzmet kórsetýdi óziniń azamattyq boryshy sanaıdy. Mundaı jaǵdaılarda azamattardyń ustamdy bolýy mańyzdy, – deıdi vıse-mınıstr.

Sóz joq, medısına mekemelerindegi kezek máselesi halyq úshin ózekti máselelerdiń biri. Bul máseleni sheshý úshin keshendi tásil qajet, óıtkeni ol birneshe faktorǵa baılanysty bolýy múmkin. Búginde mamandardyń tapshylyǵy, medısınalyq qyzmetke suranystyń artýy, ınfraqurylymnyń jetispeýshiligi jáne basqarý júıesindegi kemshilikter emdeý mekemelerindegi kezektiń paıda bolýyna tikeleı yqpal etip otyrǵany anyq.

Dárigerlerdiń kez kelgen adamǵa sapaly qyzmet kórsetýi úshin ýaqyt kerek ekeni anyq, biraq ony kópshilik jete túsinbeıdi. Kóptegen daý-shar osyndaı kezde týyndap jatatyny jasyryn emes. Dárigerlerdiń aldyna kelgen naýqastardyń bári birdeı emes. Kóptegen adamdar ózderiniń densaýlyǵyna salǵyrt qarap, jany murnynyń ushyna taqalǵanda ǵana dárigerdiń aldyna baratynyn eskersek, mundaı jaǵdaıda dárigerdiń jumysy da kúrdelene túsetinin esten shyǵarmaǵan abzal. Sondyqtan erte bastan qaralyp, tekserýden ótip turatyn bolsaq, emhana jaǵalap, dárigerdiń qabyldaýynda kezek kútip, saǵattap otyrmaıtynymyz anyq.

– Búginde densaýlyq saqtaý salasy qyzmetiniń jumysyn aldyn ala josparlaý óte qıyn bolyp tur. Biraq bizdiń mınıstrlik qol qýsyryp qarap otyrǵan joq. Halyqqa sapaly qyzmet kórsetýge bar kúsh-jigerimizdi salyp jumys istep jatyrmyz. Bul baǵyttaǵy jumystarymyzdy jetildirýge sıfrlandyrý salasy barynsha paıdasyn tıgizip otyrǵanyn aıtýǵa tıispin. Qazirgi tańda densaýlyq saqtaý salasy boıynsha týyndaǵan alty baǵytty anyqtap, bul baǵyttar boıynsha jumystar júrgizip jatqan jaıymyz bar, – dedi Erbol Dúısebaıuly.

Iá, aıtary joq, kez kelgen sala kemshiliksiz bolmaıdy. Biraq ony dabyra qylyp, dárigerlerdiń eńbegin iske alǵysyz qylýǵa qajeti joq. Qazir tehnologıalar kún ótken saıyn damý ústinde. Mundaı qarqyndy damý densaýlyq saqtaý salasyna da zaman saı óz talaptaryn qoıyp otyr.

Áńgime barysynda vıse-mınıstrge Dalanews.kz tilshileri densaýlyq saqtaý salasy qyzmetin jetildirýdi kózdeıtin baǵyttardy atap berýin ótindik.

– Densaýlyq saqtaý mınıstrligi elimizdegi medısınalyq qyzmettiń sapasyn jaqsartý maqsatynda udaıy zertteýler júrgizip, qaı baǵytta damý kerektigin izdenip otyrady. Endi ózderińiz suraǵan baǵyttarǵa toqtalsam.

Birinshi baǵyt Densaýlyq saqtaý salasynyń resýrstaryn basqarý júıesin damytý, ekinshi – medısınalyq aqparattyq júıelerdi órkendetý, úshinshi – medısına salasy boıynsha birtutas málimetter qoryn qalyptastyrý, tórtinshi – birtutas medkómektiń aqysyn tóleýi isin jetildirý, besinshi –aqparattyq júıelerdi ıntegersıalaý, sońǵy altynshy densaýlyq saqtaý portalyn jitildirý. Osy alty baǵytqa jiktelgen jumysty barynsha júıelep, damytatyn bolsaq, elimizde medısınalyq qyzmettiń sapasy artatyn bolady, – deıdi vıse-mınıstr.

Qazirgi tańda Densaýlyq saqtaý mınıstrligine qarasty 7 reestrdi zaman talabyna saı sıfrlandyrý isi qolǵa alynyp jatyr eken. Búginde QR Densaýlyq saqtaı mınıstrligi ózderiniń 7 reestriniń tórteýi ǵana sıfrlandyrylǵan. Óz kezeginde Erbol Dúısebaıuly osy sıfrlyq formatqa kóshirilgen reestrlerdiń ózin jetildirý kerek bolyp turǵanyn jasyrmaı aıtty. Densaýlyq saqtaý salasynyń qyzmetin sıfrlandyrýdyń qanshalyqty mańyzdy ekenin jurtshylyqqa túsinikti bolýy úshin ol jaıynda qysqasha aıta ketsek.

Birinshiden – elimizdegi densaýlyq saqtaý uıymdarynyń reestrin jasaý mańyzdy bolyp tur. Búginde elimizde qansha medısınalyq uıymdar bar, olar el azamattaryna qandaı medısınalyq qyzmette  rdi kórsetedi, onyń sapasy qandaı degen suraqtarǵa jaýap berý úshin osy baǵytta arnaıy reestr túzýdiń mańzy zor. Eger osyndaı sapaly tizim paıda bolsa, medısına salasyndaǵy kóptegen máselelerdi der kezinde sheshýge bolady. Halyq úıde otyryp osy suraqtarǵa tolyqtaı jaýap alatyn deńgeıge jetýi kerek. Eger osyndaı reestr paıda bolyp, ol kún saıyn jańaryp otyrsa, densaýlyq saqtaý uıymdary arasynda báseke qalyptasyp, medısnalyq qyzmettiń sapasy jaqsara túser edi.

Ekinshi – densaýlyq saqtaý salasy kadrlarynyń reestrin qalyptastyrý. Bul reestrge mınıstrlik elimizde qansha medısına qyzmetkerleri jumys isteıtini jáne  olardyń sertıfıkattary men jumys ótiline qatysty aqparattardy toptastyrýdy kózdep otyr eken.

Úshinshiden – elimizdegi medısınalyq tehnıkalar men jabdyqtardyń reestrin qalyptastyrýdy kózdelýde. Bul – tizimde medısınalyq jabdyqtardyń jaı-kúıi jáne olarǵa udaıy monıtorıń jasap turý oılasytyrylǵan. 

Tórtinshi – densaýlyq saqtaý salasyna qarasty ǵımarattarynyń reestri. Munda emdeý mekemeleriniń jaǵdaıyn saralap, nysandardyń zaman talabyna saı sapaly medısınalyq qyzmet kórsetýin udaıy baqylap otyrýǵa múmkindik týady.

Besinshi – medısınalyq qyzmetti berilgen lısenzıalar men sertıfıkattardyń reestrin qalyptastyrýda qazirgi tańda ózekti bolyp turǵanyn atap aıtýymyz kerek. Kezinde mundaı ruqsat berý qaǵazdary ońdy-soldy taratylǵany bilemiz. Mundaı jaısyz jaǵdaılardy jalǵyz medısına salasy emes, barlyq sala bastan ótkirdi. Al adam ómirine jaýapty densaýlyq saqtaý salasynda lısenzıa berý isine tıisti talaptar qoıylýy kerek. Óıtkeni, adam ómirimin oınaýǵa bolmaıdy.

Jekemenshik klınıkalarǵa ruqsat qaǵazdaryn berý isine ómirin mıdısına salasyna arnaǵan bilikti mamandardy da tartýdyń mańyzy zor dep esepteımiz. Búginde bul isti basy-bútin mınıstrlikke de tapsyra salýǵa bolmaıdy. Lısenzıa men túrli ruqsat qaǵazdaryn beretin toptyń quramynda táýelsiz bilikti mamandar bolýy tıis. Sol kezde bura tartý bolmaıdy. QR Densaýlyq saqtaý vıse-mınıstiri Erbol Ospanov Dalanews.kz aqparattyq agenttigine túsinikteme bergende bul iske táýelsiz sarapshylardy aralastyrý mindettelgenin alǵa tartty.

Áńgime arasynda vıse-mınıstr densaýlyq saqtaý salasynda jumys istep turǵan aqparattyq júıelerdiń ózin d ejetildirý kerektigin aıtyp qaldy. Endi osy máselege az-kem toqtala ketsek.

Qazirgi tańda elimizde dárigerlerdiń qabyldaýyna kezekke turý isin birshama sıfrlanǵan. Biraq onyń ózi tıisti deńgeıde jumys istemeıtini jasyryn emes. Mamandardyń jetimsizdiginen keıbir dárigerlerdiń qabyldaýyna aı buryn jazylýyńa týra keledi. Salaǵa jaýapty vedmostva aldaǵy ýaqytta kezektiń bulaısha as ishekteı sozylyp ketýin retteýge tas-túıin bekinip otyr. Sonymen qatar densaýlyq saqtaý júıesindegi aqparttyq júıelerge tek qana dárigerelerden bólek qarapaıym halyqtyń da qol jetimdiligin arttyrýdyń mańyzy zor. Kópshilik ózderin mazalaǵan qarapaıym suraqtaryn aqparattyq júıelerge jazyp, emdeý mekemederine barmaı-aq jaýap alatyn deńgeıge jetse quba-qup bolar edi.

Kez kelgen aqparattyq júıeniń jumysy júre kele jaqsaratyny belgili. Muny vıse-mınıstr Erbol Ospanovtyń ózi de moıyndady. Onyń aıtýynsha, densaýlyq saqtaý salasyndaǵy aqparattyq júıelerdiń saǵat sekildi sartyldap jumys isteýi úshin dárigerler de múddeli bolýy kerek.

Eger júıeden qandaıda bir kemshilik, qatelik ketip jatsa, dárigerler ózderiniń usynysyn aıtýy kerek. Tipti, aqparattyq júıege shyqqan keıbir aqparattarda qatelik bolsa, platformada otyrǵan medısına qyzmetkerleriniń ózi álgi qatelikti túzetip jiberetindeı múmkindikti qarastyrǵan jón.

Áńgime arasynda vıse-mınıstr elimizdiń densaýlyq saqtaý salasynda birneshe aqparattyq platforma bar ekenin aıta kele, búginde olarmen medısına qyzmetkerleri jumys istep otyrǵanyn jetkizdi.

– Qazir dárigerler birineshe aqparattyq júıelermen jumys isteıdi. Áńgime arasynda osy júıelerdiń ózinde biraz kemshilikter bar ekenin aıttym ǵoı. Jasyratyny joq, qazir dárigerler kúni boıy osy júıelermen jumys istep, biraz ýaqytyn tekke ketirýde. Osynyń kesirinen dárigerler keıbir pansıentterdi 20-30 mınýtqa deıin qabyldaýǵa májbúr. Bizder dárigerlerdiń ýaqytyn tıimdi paıdalaný úshin aqparattyq júıelerdi bir-birimen ıntegrasıalap olardyń jumysyn jetildirýge aıryqsha kóńil bólip otyrmyz. Keleshekte mınıstrlik dárigerlerdiń keıbir naýqastardy onlaın rejımde qabyldap, qyzmet kórsetý jaǵyn qarastyratyn boldy. Qazirgideı sıfrlanǵan zamanda jurttyń bárin emhana jınaýdyń qajeti joq.

Budan basqa aldaǵy ýaqytta densaýlyq saqtaý salasynda aqparattyq júıelerdiń toqtaýsyz jumys isteýin qamtamasyz etý de mańyzdy is bolyp tur. Aqparattyq júılerdiń minsiz jumys isteýi úshin barlyq emdeý mekemeleri sapaly ınternetpen qamtylýy mańyzy. Bolashaqta aýyl men qalada jumys isteıtin medısına qyzmetkerleri aqparattyq júıelerdiń kómegemin halyqqa sapaly qyzmet kórsetýine barynsha jaǵdaı jasaımyz.

Qazirgi damyǵan zamanda densaýlyq saqtaý salasynyń qyzmeti san salaǵa tarmaqtalǵanyn bárimiz bilemiz. Tek adam emdeýmen shektelmeıdi. Qandaıda bir kásipkerlikpen aınalysyp, jumysqa turý úshin medısınalyq anyqtama qaǵazdary qajet. Onsyz jumys turyp, kásip bastaı almaısyz. QR Densaýlyq saqtaý vıse-mınıstri Erbol Ospanov myrza sıfrlandyrýdyń kómegimen bul baǵyttaǵy jumystardy jandanrýdy kózdep otyrǵandaryn alǵa tartty.

– Kúndelikti ómirde kóp talap etiletin medısınalyq anyqtamalar men túrli qujattar bar. Aldaǵy ýaqytta osyndaı anyqtama qaǵazdarynyń bárin sıfrly formatqa kóshirip, el azamattarynyń ony keńsede otyryp-aq alatyn múmkindik týǵyzýdy josparlap otyrmyz. Bizder densaýlyq saqtaý salasynyń jumysyn tejegish bolyp otyrǵan jaıttardy muqıat saralǵanda osyndaı medısınalyq anyqtama qazǵazdaryn berý isi jumysymyzǵa birshama kedergi keltirip otyrǵanyn baıqadyq. Sodan keıin, bul baǵyttaǵy jumystardy tolyqtaı sıfrly formatqa kóshirýdiń mańyzy zor ekenine kózimiz jetip otyr. Eger osy jumystardy sıfrly formatqa kóshirsek, jemqorlyqtyń da jolyn kesýge bolady, – deıdi Erbol Dúısembaıuly.

Búginde dári-dármekterdiń jetispeýshiligi, biraz daýǵa tamyzyq bolyp jatatyny jasyryn emes. Densaýlyq saqtaý mınıstrligi aldaǵy ýaqytta dárilik zattar men medısınalyq buıymdardyń esebi men qozǵalysyn sıfrly formatqa kóshirip, erekshe baqylaýǵa alýǵa mán berip otyr.

Eger mınıstrlik dári men medısınalyq buıymdardyń jumysyn qatań qadaǵalap, tıisti monıtorıń júrgizetin bolsa, densaýlyq saqtaý salasynyń qyzmeti birneshe satyǵa kóterileri anyq.

Qazirgi tańda el azamattary qandaıda bir medısınalyq mekemeden ózine qajetti dárilerin ara almaı, aqyr sońynda áleýmettik jelige ókpe-renishin jazyp júrgenin bilemiz. Álgi jazbany myńdaǵan adam oqyǵannan keıin halyqtyń medısına salasyna degen senimi azaıatyny anyq. Osyndaı jaıttardyń aldyn alý úshin dárilik zattardyń esebi men qozǵalysyn sıfrly formatqa kóshirsek qaı óńir, qaı aýdan, qaı emhanaǵa qandaı dáriniń qajet ekenin dál anyqtaýǵa bolady. Tipti, bul júıeni naýqastyń ózi de baqylap otyratyn múmkindik bolsa, halyq medısına qyzmetkerlerine áleýmettik jeli arqyly ókpe aıtýyn toqtatar edi. Osy turǵydan alǵanda dári-dármekti halyqqa jetkizý isin sıfrlandyrý isine mańyzy zor ekenin kimde bolsa túsinedi.

Sol sıaqty medısınalyq jabdyqtarǵa sıfrlyq baqylaýdy kúsheıtip, monıtorıń júrgizsek, qurylǵylar halyq ıgiligi úshin tıimdi jumys isteıtini anyq. Keıbir aqparat quraldarynan medısınalyq qural-jabdyqtardy satyp alý kezinde onyń baǵasyn shamadan tys ósirip, jemqorlyqqa shatylypty degen áńgimeni ara-tura qulaǵymyz shalyp qalatyny jasyryn emes.

Eger de medısnalyq buıymdar men dárilik zattardy satyp alýdan bastap, ony paıdalanýǵa deıingi aralyqqa sıfrlyq baqylaý jasasaq, mundaı keleńsiz jaǵdaıdyń biri de biri bolmaıdy. Sondyqtan QR Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń dárilik zattar men medısnalyq buıymdardyń esebi men jumysyn sıfrlyq júıege kóshirý isin qos qolymyzdy kóterip turyp qoldaımyz.

Sóz sońynda Erbol Ospanov myrza qyrkúıek aıynnan bastap el azamattarynyń biryńǵaı sıfrly medısınalyq derekter bazasyn qurý isi qolǵa alynǵanyn jetkizdi. Aldaǵy ýaqytta azamattardyń medısınalyq derekter bazasy qurylsa, densaýlyq saqtaý salasynyń jumysyn durys josparlaýǵa jol ashylar edi. Bul týrasynda vıse-mınıstr oıyn bylaısha sabaqtady:

– Qyrkúeıek aıynan bastap barlyq medısınalyq derekterdi bir júıege jınaıtyn baza qurýǵa kiristik. Qazirgi tańda memlekettik qarjylandyrý arqyly jumys isteıtin klınıkalar men emdeý mekemeleri jumystary men pasıentteri jaıyndaǵy aqparattardy mınıstrlikke jiberip otyrady. Ókinishke oraı, osyǵan deıin elimizdegi jekemenshik aýrýhanalarda jınaqtalǵan medısınalyq derekqorlary ortaq bazadan tys qalyp kelgen edi. Endi osy olqylyqtyń ornyn toltyryp, elimizdegi barlyq medısınalyq derekqorlaryn bir platformaǵa jınaýǵa kiristik. Bir elde turyp, medısınalyq derekqorlary eki bólek jınalýy durys emes. Aldaǵy ýaqytta bul derekqorlary keshendi medısınalyq statısıkany qalyptastyryp, densaýlyq saqtaý salasy jumysyn durys josparlaýǵa septesedi. Osylaısha árbir azamat ózderiniń jeke kabınetinde ózine qajetti medısınalyq aqparatqa onlaın rejımde qol jetkizetin múmkindikke ıe bolady.

Máselen, bir azamat úıiniń janyndaǵy memlekettik aýrýhanaǵa baryp emdelip, dáriger onyń aýyrýyna qatysty málimetterdiń bárin aqparattyq júıesine túsirip alady. Arada eki-úsh aıt ótkennen keıin álgi azamat jumys babymen júrip basy aýyryp, baltyry syzdaı qalsa, basqa qaladaǵy jekemenshik emhanaǵa barýy múmkin. Budan keıin jekemenshik emhanada jumys isteıtin dáriger naýqasty jan-jaqty tekserip, ózinshe emdeıtini anyq. Emdeý barysynda naýqastyń aýrýyna qatysty derekterdiń ózderiniń aqparattyq júıelerine túsirip alady.

Eger jekemenshik aýrýhananyń dárigeri, osyǵan deıin memlekettik emhanda saqtalǵan naýqastyń medısınalyq derekqorlaryna qoly jetimdi bolsa, naýqasqa tez ári tıimdi kómektesken bolar edi. Osydan keıin el arasynda «myna dáriger jaqsy qaraıdy, anaý dym bilmeıdi» degen áńgime shyǵady. Kezinde adamdar qaı emhanaǵa barsa da, dertiniń tarıhy jazylǵan medkitapshany ózimen birge alyp júretin-di Qazir zaman talabyna saı sol medkitapsha elektrondy formatqa kóshti. Ony kez kelgen dáriger bazadan qarap, naýqastyń dertiniń tarıhyn bilýi mańyzdy. Sol kezde dárigerler durys dıagnoz qoıyp, durys sheshim qybyldaıdy, – deıdi Erbol Dúısebaıuly.

Ras, qazir ortaq aqparattyq júıeniń joq bolǵandyqtan densaýlyq saqtaý salasynyń jumysy aqsap turǵany jasyryn emes. Eger taıaý bolashaqta Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń salany sıfrlandyrý boıynsha qolǵa alǵan jumystary tolyqtaı iske asatyn bolsa, kóptegen kemshilikter joıylatyny sózsiz. Búginde elimizde kóptegen salalar sıfrlandyrýdyń nátıjesin kórip otyr. Mundaı ıgilikti isten densaýlyq saqtaý salasy da tys qalmaýy kerek.