"2025 jyldyń 16 maýsymynan bastap ekinshi naryqtaǵy páterlerdi ıpotekaǵa ala almaısyz. Bankter ıpoteka berýdi ýaqytsha toqtatady. Ulttyq banktiń aqsha-nesıe saıasatyna baılanysty osyndaı sheshim qabyldanǵan. Sondyqtan baspana alyp úlgerip qalyńyzdar" degen sıpatta áleýmettik jelide habarlamalar qaptap ketti. Bul aqparat qanshalyqty ras? Dalanews.kz saıty bul sybysqa ne túrtki bolyp jatqanyn anyqtady.
Birden aıta ketelik, Qazaqstanda eshbir bank ıpotekalyq nesıe berýdi toqtatatynyn jarıalamady. Alaıda, ózderińizge belgili, jýyrda Ulttyq bank nesıelerdiń jyldyq tıimdi mólsherlemeleriniń eń joǵary kólemine aıtarlyqtaı qysqartý júrgizgen. Sonyń ishinde ıpotekalyq nesıeniń jyldyq tıimdi syıaqy mólsherlemesi 25-ten 20 paıyzǵa tómendetilgen. Bul sybysqa osy sheshimniń janama qatysy bolýy múmkin. Bul dolbardyń qısyndy ekenin qarjyger-maman Ǵalym Qusaıynov ta rastap, óziniń kásibı oıymen egjeı-tegjeı bólisti.
"...Ipoteka boıynsha jyldyq syıaqy mólsherlemesi 20 paıyzǵa deıin tómendetilip, shekteldi. Tek damyǵan naryq qana naryqtyq baǵany anyqtaı alady jáne eger oǵan syrttan kıligip, baǵany shekteseńiz, bul taýardyń tapshylyǵyna, al ol óz kezeginde taýardyń qunynyń ósýine ákelip soǵýy múmkin. Óıtkeni munaıdaıda taýar usynysy azaıady", - deıdi qarjyger.
Onyń aıtýynsha, bankter úshin paıyzdyq mólsherleme – ózderi saýdalaıtyn aqshanyń quny.
"Ekonomıka zańdary aldynda barlyq sala birdeı: bank bolsyn, telekomýnıkasıa kompanıasy bolsyn, esh aıyrmashylyq joq. Taýardyń baǵasyna shekteý qoıylǵan sátte, usynystyń tapshylyǵy týyndaıdy. Qazaqstanda aqshanyń quny retteýshi saıasat saldarynan qatty burmalanǵan. Onyń ústine bankter aqshany memleketten óte arzanǵa satyp alady. Memleket tarapynan beriletin jeńildikter osy jaǵdaıǵa jol ashyp otyr. Aǵymdaǵy shottarǵa paıyz esepteýge tyıym salý – bankter úshin aqsha resýrsyn tegin etedi. Olar keıin sol aqshany naryqtyq paıyzben satylymǵa shyǵarady. Valútalyq depozıtter boıynsha da 1%-dyq shekteý bar, demek bankter taǵy da arzan aqshaǵa qol jetkizedi. Bul aqshany da olar naryqta áldeqaıda qymbat baǵamen satady. Osylaısha, retteýdiń arqasynda olar esh negizsiz asa úlken paıda tabýǵa múmkindik alýda. Rasynda, ekinshi deńgeıli bankter (EDB) úshin aqshany tartýdaǵy ortasha qun naryqtyq baǵadan áldeqaıda tómen. Muny retteýshi organ da kórip-bilip otyr", - deıdi ol.
Ipoteka jaıyna oralsaq, qarjygerdiń pikirinshe, memleket osy retteýlerge súıene otyryp, bankter tegin resýrstarǵa (aǵymdaǵy shottardaǵy qaldyq bos aqshalarǵa) qol jetkizip otyrǵandyqtan, ıpotekany da (20%-ǵa deıin) tómen paıyzben bere alady dep oılaıdy. Olardyń boljamynsha, uzaq merzimdi kezeńde bazalyq mólsherleme kólemi tómendeıdi, sondyqtan bankter báribir tabysqa keneledi-mys.
"Men mundaı logıkamen kelispeımin jáne bankterdiń bul rette shynynda ne oılaıtynyn jetkizip kóreıin. Bankter baǵa belgileý kezinde ózderiniń marjasy men qarajat tartý qunyna emes, aqshanyń naryqtyq qunyna qaraıdy. Al aqshanyń naryqtyq qunyn Ulttyq bank ózderi belgileıtin bazalyq mólsherleme deńgeıimen anyqtaıdy. Ulttyq bank bazalyq mólsherleme arqyly naryqtaǵy artyq ótimdilikti qandaı paıyzben alyp otyratynyn da anyqtaıdy. Demek, bul – qysqa aqshanyń táýekelsiz baǵasy. Bankter aqshany budan tómen baǵamen bermeıdi, óıtkeni olardyń Ulttyq bank sıpatynda kepil satyp alýshysy bar. Qazir Ulttyq bank aqshany "bazalyq mólsherlemeden mınýs 1%-ǵa", ıaǵnı 15,5%-ben satyp alady. Ipoteka boıynsha 20% ekinshi deńgeıli bankter úshin baǵany shekteý degendi bildiredi. Bankter 15,5%-ǵa eń kem degende 2% kóleminde táýekel qunyn qosady, bul - problemalyq boryshkerlerden týyndaıtyn shyǵyndardy jabýǵa ketetin aqsha. Odan keıin bankter operasıalyq shyǵyndardy (onyń ishinde memlekettik retteýler boıynsha shyǵyndar da bar) qosady, ol taǵy da 1-2% bolady. Osylaısha, bankter úshin ıpotekanyń ózindik quny keminde 18,5-19,5%-ǵa deıin barady. Sonda bankterge qosymsha marja retinde nebári 0,5-1,5% ǵana qalady. Bul - óte tómen kórsetkish. Sondyqtan bankter shekteýli ári qysqa merzimdi resýrstardy mundaı ónimge salýǵa qulyqsyz bolady. Onyń ornyna olar paıyzdyq mólsherlemesi joǵary ári ótimdilik táýekeli men paıyzdyq táýekeldi jabatyn tutynýshylyq nesıelerge odan saıyn basymdyq bere bastaıdy", - deıdi ol.
Qarjygerdiń aıtýynsha, munyń taǵy bir sebebi bar: ekinshi deńgeıli bankterde uzaq merzimdi ótimdilik joqtyń-qasy. Óıtkeni bizde uzaq merzimdi depozıtter de, uzaq merzimdi oblıgasıalar baǵdarlamasy da joq. Sondyqtan bankter ózderiniń esepterinde báribir qysqa merzimdi aqshanyń qunyna súıenedi.
"Eger, tipti bazalyq mólsherleme bolashaqta tómendeıdi dep boljaǵan kúnniń ózinde, bankter árqashan konservatıvti áreket etedi, eń nashar senarıge daıyn bolady. Demek, bazalyq mólsherleme tómendemeı, kerisinshe ósip ketýi de múmkin degendi eskerip otyrady. Eger balansta bekitilgen mólsherleme boıynsha uzaq merzimdi ótimdilik bolmasa, bankter paıyzdyq táýekelge barmaıdy. Qoryta kelgende, aqsha tartýda da, ony satýda da mólsherlemelerdi shekteý naryqtyń qunnyń qatty burmalanýyna, úlken teńgerimsizdikterdiń týyndaýyna ákelip soǵady. Sonyń saldarynan eldegi basqa da salalar zardap shegedi. Sondyqtan naryqta baǵa belgileýdiń táýelsiz tetigi jumys istegeni asa mańyzdy", dep sózin qorytady Ǵalym Qusaıynov.
Buǵan deıin saıtymyzda Qazaqstanda nesıeler boıynsha jyldyq syıaqy mólsherlemelerine shekteýler engizilip, jańasha bekitilgenin, endi bul rette asyra silteýge negiz joq ekenin jazǵanbyz. Sondaı-aq Senat baspanany qolma-qol aqshamen satyp alýǵa tyıym salatyn zańdy maquldaǵany da habarlanǵan. Kúni keshe Májiliste bir top depýtat ekinshi deńgeıdegi bankterge (EDB) turǵyn úı qurylys jınaq júıesine qatysýǵa múmkindik berýdi surady. Qazirgi ýaqytta bul quqyqqa tek Otbasy banki ǵana ıe ekeni belgili.
