"Ǵasyrdan da uzaq kún" romanyn jazarda máńgúrt taqyrybyn úńile zerttedim. Bala kúnimizde jón-josyqty bilmeıtin bireýlerge: "Eı, máńgúrtsiń be óziń?"- dep jatqandy qulaǵymyzben talaı estidik. Adamnyń máńgúrtke qalaı aınalatynyn bilmesek te, súıegińnen óter aýyr sóz ekenin sezýshi edik.
Osy máńgúrttik týraly alǵashqy derekterdiń biri osydan on ǵasyr buryn jyrlanyp. qyrǵyz halqynyń erlik pen eldik ensıklopedıasyna aınalǵan "Manas" eposynda kezdesedi. Onda bala Manastyń tentektigi men shydas bermes kúshinen qoryqqan qalmaqtar, ony máńgúrt etip jibereıik dep, ýáj baılasqany bylaısha jyrlanady:
Balany ustap alalyq,
Basyna shire salalyq,
Úıge alyp baryp qınalyq,
Alty aǵaıyn qalmaqtyń
Aıaq-basyn jınalyq.
Alpysynshy jyldardyń ishinde ǵoı deımin, ataqty Saıaqbaı Qaralaevtan máńgúrt pen shireniń maǵynasyn suraǵanym bar.
Sonda qadirli qarıa biraz oılanyp otyryp, áńgimesin bastaǵan:
- Ertele, qalmaq pen qyrǵyz shapqynshylyǵy tusynda, eki jaq mal-múlikpen qosa, bir-birinen qul etip u staý úshin, tutqyn alyp otyrǵan. Ol tutqyn mal sońynda salpaqtap júrgenimen, kúnderdiń kúni bolǵanda esin taýyp, qashyp keter.
Áldekimder arqyly ózi jaıly eline habar berýi de, tipti tiri jan bolǵan soń, aýyldyń qyz-qyrqynyna qyryndap qoıýy da ǵajap emes.
Jastaı qolǵa túsken, kúsh-qýaty tolǵan tutqyn bes jyl, bálkim, on jyl "láppaı" dep qyzmet eter. Ári-beriden soń ol da adam balasy, ishteı qarsylyǵy oıanyp, qolyna qarý alyp, qarsy kóterilýi múmkin.
Sondyqtan onyń eń tynysh joly – máńgúrt etip tastaý.
Ol úshin aldymen tutqynnyń shashyn taqyrlap alyp, jas soıylǵan túıeniń moınaǵyn ne sıyrdyń terisin basyna qaptaıdy.
Sóıtip, shyjyp turǵan kúnniń astyna aıaq-qolyn baılap tastaıdy. Tutqyn sonda eki birdeı azapqa túsedi eken.
Aldymen, jas teri ystyqtan jıyrylyp, basyn búrip, súıegin syndyryp jibere jazdasa, ekinshiden, ósken shash keptirilgen terini tese almaı, keri qaıyrylyp, quıqasyn ıne suqqandaı etip burǵylap, búkil júıke sezimin óltiredi, ıaǵnı eske tutý qbiletin múlde joıyp jiberedi. Bir juma, on kúnnen soń ne ólip qalardy , ne tiri qalady.
Ólse-azaptan qutyldy, tiri qalsa- aty-jónin, búkil ótken tynys-tirshiline umytyp, tek óz qojasynyńaıtqanyn ǵana oryndaıtyn qara kúsh ıesine aınalady...
Adam balasy zulymdyqtyń tóbe shashyńdy tik turǵyzar nesheme túrin oılap shyǵarǵan ǵoı. Tek myna qasiretke teń keleri bolmas.
Totalıtarlyq júıe tusynda tutas qoǵamǵa, bárimizdiń aqyl oıymyzǵa, túsinigimizge ıdeologıalyq shire salynǵan edi...
