Almatydaǵy atys túrli talqylaýǵa sebep boldy. «Tórt polıseıdi óltirgen qylmyskerdi erterek aýyzdyqtaýǵa bolmady ma?», «Bir adam bútin departamentti tóńkerip ketti, Kúlikbaev sıaqtylardyń on-shaqtysy shabýyldasa ne bolar edi?» deıdi kóńili alań kópshilik. Mundaı saýaldyń qoıylýy zańdy. Biz sózge tartqan sarapshylar óz kezeginde «polısıany kinálaýdyń qajeti joq. Anyǵynda olarǵa aıryqsha mártebe berý kerek» deıdi. Nege?
Jaqsylyq MYRZAHAN, Almaty oblysy boıynsha Memlekettik kirister departamenti Ekonomıkalyq tergeý qyzmetiniń bas mamany:
Polısıaǵa qarata aıtylǵan synnyń arasynda oryndysy da, orynsyzy da bar
Oqyrman bilmeýi múmkin. Aqparat quraldarynda quqyq qorǵaý organdaryna qatysty jarıalanǵan maqalalardy monıtorıńileýdi tek baspasóz qyzmetkerleri ǵana emes, sol organdarynyń basshylary da júrgizedi. Nege?
Naqty zańda «BAQ-ta jarıalanǵan materıaldar qylmystyq is qozǵaýǵa negiz bolyp tabylady» delingen.
Sońǵy jyldarda qoǵamda oryn alǵan rezonansty jaǵdaılarǵa dereý áreket etý, sonyń bir mysaly.
Solaı bolsa osy polıseılerdiń kemshilikterin jipke tizý — sońǵy jyldary jalpyhalyqtyq lozýngke aınalǵandaı. Qoǵamdyq oı qalyptastyratyn, sóziniń salmaǵy bar azamattar bul máseleni barynsha baıypty qarastyryp, óz oılaryn jazyp, aıtyp otyrsa, quqyq qorǵaý organdaryna degen senim basqasha bolar edi. Bul úlken júıe. Tutas organ.
Biraq, soǵan saı tártibi de qatal. Bir qyzmetkerdiń zańsyzdyǵynan keletin zalal óte úlken, qabyldanatyn sharalar da óte qatal, olardy tek jumystan ǵana shyǵarmaıdy, olarǵa qatysty qylmystyq is qozǵalyp jatyr. Bir sózben aıtqanda, quqyq qorǵaý salasy — jumysyńdy jasaǵanyń úshin de, jasamaǵynyń úshin de, árdaıym syn sadaǵyna ilinetin mamandyqtyń biri.
Quqyq qorǵaý salasyndaǵy jaqsy jańalyqtyń biri – bıyldan bastap Qoǵamdyq keńester týraly zań kúshine endi. Iaǵnı, endigi jerde árbir quqyq qorǵaý organdarynda Qoǵamdyq keńester turaqty jumys isteıtin bolady. Úlesin qosam deıtinder osyndaı keńesterdiń ishinde júr. Bul bizge kerek, bilseńiz. Halyqtyń polısıa týrasyndaǵy psıhologıasyn ózgertken mańyzdy.
«Polısıa keledi» degendi úreımen emes, úmitpen aıtý kerek. Polıseı — ol qorǵaýshy, kómekshi degen túsinik qalyptasqanda ǵana tártip ornaıdy.
Ázimbaı ǴALI, saıasattanýshy:
Ázimbaı Ǵalı
Polıseıler qyzmetinde eki úlken olqylyq bar
Birinshiden, olardyń ishinde qazaq tilin bilmeıtin, ony bilýge tyryspaıtyndar bar. Al polısıa degen bútin memleket.
Memleket halqynyń 70 paıyzy qazaq. Demek, olar quqyq salasynda istese de osynsha adamnyń quqyǵyn taptap júr.
Ekinshiden, olardyń arasynda ishimdikke úıir keletinderi bar. Árıne, jumys psıhologıalyq turǵyda óte aýyr. Sondyqtan mundaıdyń bolýy da belgili bir deńgeıde oryndy shyǵar.
Qalaı degenmen de tártip saqshylaryna aıryqsha mártebe berý kerek. Sonda olar árbir patron úshin ábirjip, shala búlinbeıdi. Ózderin oqqa qarsy qoıyp, qurbandyqqa shalmaıdy.
Tapansha emes, Izraıldaǵydaı avtomat ustaýǵa quqyq berilýi tıis. Arasynda qazaq tildi, áskerı daıyndyǵy jaqsylary aldyn ala iriktelýi tıis dep oılaımyn.
Olar polısıa ishindegi shuǵyl sharalarǵa jumyldyratyn arnaıy beıresmı top bola alar edi. Máselen, bizdiń polısıa qyzmetkerleri tapanshasyn úıge alyp ketýge quqyly emes. Muny da birjaqty etý kerek sekildi. Tártip saqshysynyń janynda qarý árdaıym mindetti júretindeı bolýy tıis.
Talǵat QALIEV, saıasattanýshy:
Qaza tapqan polıseılerdi erteń el de, Úkimet te umytady
– Almatydaǵy soıqan kezinde alty adamnan aıyryldyq. Altaýy da jas edi. Memleketke bereri mol edi. Artynda bala-shaǵasy qaldy. Aıyrylyp qaldyq.
Qoǵam men zańdy, memleketti qorǵaǵan polıseıler qylmyskerdiń qurbany boldy. Árıne, Úkimet eskeredi olardy. Ózderine tıisti ótemaqysyn alar. Biraq ýaqyt óte kele olardy umytyp ketedi. El de, Úkimet te. Ómir sondaı óıtkeni.
Qyzmet barysynda qaza tapqan polıseılerdiń erlik jasaǵanyn eshkim joqqa shyǵara almaıdy. Olardyń erligin eskerý zań júzinde qabyldansa, muny qoǵamnyń da quptaryna senimdimin. Aıtalyq, «Otan aldyndaǵy erekshe eńbegi úshin» Zańyn qabyldasaq, utylmas edik. Bul beıbit kúnde búlik shyǵarǵanǵandarǵa qarsy shyqqan jáne sol jolda qurban bolǵandarǵa kórsetken qurmetimiz bolar edi.
Keshegi Almatyda atysta qaza tapqan polıseılerdiń jaǵdaıyna qarańyz. Baspanasy joq. Bar bolǵannyń ózinde qýyqtaı. Osy qýyqtaı bólmede turatyn otbasy azamatynan, asyraýshysynan aıyryldy. Olardyń erteńgi kúni ne bolmaq?
Demek, atalǵan zań (árıne, eger muny bılik eskerer bolsa) aldymen qaza tapqan polıseılerdiń otbasylaryn baspanamen qamtý máselesin sheshýi kerek. Budan syrt, azamattyń artynda qalǵan bala-shaǵasyna aı saıyn onyń jalaqasynan kem emes járdemaqy tólense, sonymen qatar memlekettik oqý granty berilse. Iá, munyń bári kerek. Bul qaza tapqan polıseılerge aıtqan alǵysymyz, kórsetken qurmetimiz bolar edi.
Saıyp kelgende, mundaı zań qabyldar bolsaq, bul óz kezeginde quqyq qorǵaý salasyndaǵy qyzmetkerlerge de qosymsha kúsh beredi. Al qoǵam bizdiń tynyshtyǵymyzdy kúzetem dep kóz jumǵan polıseılerdiń áıel, bala-shaǵasynyń kózine uıalmaı, tik qaraı alady.
