Tilshi: Áleýmettik jelidegi pikirlerge júginsek, qazir Sizden kóp úmit kútilip otyr. «Bilim salasynda synǵa ilinip júrgen barlyq problemalardy eńserse, shirkin», - deıdi el.
Ashat Aımaǵambetov: Olaı bolsa bári jaqsy ǵoı, biraq osynyń ózi basqa bále bola ma deımin. Óıtkeni árkim ártúrli nátıje kútedi menen.
Mysaly, bireý jańa mınıstr keldi, endi ol osy saladaǵy burynǵy qatelikterdi túzep, bárin keńestik júıege qaıta baǵyttaıdy dep úmittenedi. Al taǵy bireýi, kerisinshe: qoldanystaǵy osy júıeni - jańartylǵan baǵdarlamany qaldyrady, eshteńeni ózgertpeıdi dep oılaıdy. Ózińiz aıtqandaı, ár adam maǵan ártúrli úmit artady...
Men osy qyzmetke jańadan taǵaıyndala salysymen, barlyq sarapshy mamandarmen jolyǵyp, tildestim. Bilim mınıstrligin synaýshylarmen de, sol sekildi qoldaýshylarmen de.
Maǵan olardyń ustanymy túsinikti. Árqıly pikirler, kóbine bir-birine qarama-qaıshy.
Olardyń bir bóligi Fınlándıa sıaqty elderdiń ozyq baǵdarlamalaryn qolǵa alyp, engizý óte qajet dep sanaıdy, al basqalary 1980 jylǵy bilim berý baǵdarlamalaryna qaıta oralsaq deıdi.
Qalaı degenmen de úlken ózgeris bolmaıdy dep aıtyp qoıaıyn. Kóbine mınıstr jańadan kelgende: «Meniń aldymdaǵylar bárin durys jasamaǵan, sondyqtan bárin qaıta qarastyryp, qaıta basqasyn engizemiz» deıdi emes pe? Negizinen, bul saıasatty men qoldamaımyn. Men olaı etpeımin.
Árıne, aldyńǵyny qabyldap alamyz, solaı bolýy kerek.
Biraq men bilim berý salasynda jumys istep, bul júıeni árqyrynan baıqap kórgen adammyn. Aýdanda da boldym, oblysta da boldym... Sonyń arqasynda mınıstr retinde maǵan sheshimder qabyldaý áldeqaıda ońaıyraq.
Qoǵam kóterip otyrǵan kóptegen problemalardy sheshý úshin úlken reformalardyń qajeti joq. Tóńkeristiń túkke qajeti joq.
Eń kúrdeli degen, jandy jerge tıetin reformalar júzege asyrylyp qoıylǵan, endigi problemalardy kezeń-kezeńimen aqyryndap esh aýyrtpalyqsyz sheshýge bolady.
Tilshi: Jelide bizdiń mektepter men joǵary oqý oryndary shalasaýatty adamdardy, tutynýshylardy túletip jatyr, al keńes kezinde bulaı bolmaǵan degen pikir jıi aıtylady ǵoı...
Ashat Aımaǵambetov: Sizdiń oıyńyzsha, barlyq keńes kezeńinde mektep bitirgenderdiń barlyǵy shetinen aqyldy bolǵan ba?
Baıqap qarasańyz, keńes kezeńinde de mektepti támamdaǵandardyń deńgeıi ártúrli. Iá, jaqsy oqyǵandary da bar, sonymen birge oqı almaǵandary da bar.
Buryn bári jaqsy bolǵan, mektepti bári úzdikke bitirgen, ekilikke eshkim oqymaǵan degenniń bári mıf. Búgingi bilim óte nashar dep aıtý durys emes. Árıne, kemshilikter joq emes, bar. Biz muny moıyndaımyz.
Biraq jetistikterimiz de bar ǵoı, ony da umytpaıyq. Bizdiń oqýshylarǵa qarańyzshy. Búgingi balalar múldem basqasha. Búgingi oqýshylardy men jaman dep aıtpas edim. Olar basqalaı.
Tilshi: Sonda qalaı basqalaı? Qazir ata-analar bilim salasyna únemi engiziletin jańa ózgeristerge, reformalarǵa shaǵymdanady. Solaısha balalarymyzdyń basyn qatyryp, qınap qoıdy dep aıtady.
Ashat Aımaǵambetov: Iá, qazirgi balalar basqasha. Olar áldeqaıda mobıldi ári tapqyr. Fýnksıonaldy turǵyda saýatty.
Júrgizilgen reformalardyń maqsaty – balany qandaı da bir eldiń qaıda ornalasqanyn nemese taǵy basqa málimetti bilýge úıretý ǵana emes. Búgin biz bul aqparatty Internetten nemese ensıklopedıadan da esh qıyndyqsyz taýyp ala alamyz. Balany taldaýǵa, oılaýǵa, bilimdi qoldanýǵa, synı turǵydan oılaýǵa, ujymda jumys isteýge úıretý mańyzdy. Bul daǵdylardyń mańyzy zor. Biraq bul bilim qajet emes degendi bildirmeıdi.
Belgili bir bilim jıyntyǵynsyz alǵa jyljý múmkin emes, bul - irgetas. Biz bilim mańyzdy dep sanaımyz jáne oǵan sáıkes daǵdylar men quzyretter qajet.
PISA (stýdentterdiń oqý jetistikterin baǵalaý baǵdarlamasy) jáne TIMSS (mekteptegi matematıka jáne jaratylystaný bilimi sapasyn zertteý) syndy halyqaralyq zertteýler bar. TIMSS derekteri boıynsha, bizdiń balalar álemde 7-9-shy oryndy ıelenedi. TIMSS akademıalyq bilimdi baǵalaıdy, ıaǵnı biz bir nárse týraly qanshalyqty biletinimizdi saralaıdy ol.
Sonymen birge PISA sol aqparatty biz qalaı qoldanamyz, ony qalaı taldaı alamyz, sony baǵalap kórsetedi.
Ókinishke qaraı, bul reıtıńte biz tórtinshi ondyqtyń qataryndamyz. Iaǵnı, bizdiń elimizde synı turǵydan oılaý máseleleri aqsap tur.
Al qazirgi álemdegi tehnologıanyń qazirgi damý qarqyny múldem basqa daǵdylardy qajet etedi. Mamandyqtar da óte tez eskirip, ózgerip jatyr.
Tilshi: Mamandar daıarlap úlgergenshe deısiz be?
Ashat Aımaǵambetov: Eger biz buryn arnaıy naqty bir mamandardy daıarlap, bolashaqta qandaı maman qajet bolatynyn biletin bolsaq, al qazir belgisizdik pen jyldam ózgerister zamany.
Biz 10 jyldan keıin qaı mamandyqtardyń joǵary suranysqa ıe bolatynyn bilmeımiz.
Balalarǵa ómir boıy úırenýge bolatyndaı daǵdylardy úıretý qajet. Myna qıyn zamanǵa tez beıimdelip, jyldam tóselý úshin daǵdylaryn shyńdaýymyz tıis. Ókinishke qaraı, aldyndaǵy júıe bul talaptarǵa saı bolmaǵan.
Men bul arada keńestik bilim júıesi týraly aıtyp otyrmyn. Ol, árıne, óz ýaqytynyń ishindegi eń jaqsynyń biri boldy. Biraq qazirgi ýaqyt ózgeristi jáne quzyretterdiń basqa jıyntyǵyn qajet etedi.
Onda da áli eski elementterdiń qaldyǵy bar bizde. Biz bárin joıyp jiberdik, sol sekildi bárin nólden bastadyq dep eshkim aıta almaıdy. Dástúrli kóp dúnıe sol qalpynda ózgerissiz qaldy.
Tilshi: Sizdiń ulyńyz bar eken. Ol qaı mektepte oqıdy?
Ashat Aımaǵambetov: Kádimgi memlekettik qazaq mektebinde, tórtinshi synypta oqıdy.
Tilshi: Ulyńyzǵa ýaqytyńyz bar ma, sabaǵyn birge qaraısyzdar ma, úı tapsyrmasyn tekseresiz be?
Ashat Aımaǵambetov: Árıne, árdaıym onyń baǵalaryn qadaǵalap, kúndeligine de ózim qol qoıamyn. Onyń qalaı oqıtynyn surap, birge oınap, keıde áńgimelemesiz.
Ásirese, ul bala úshin ákesimen sóılesý óte mańyzdy. Qazir biz onyń bolashaq josparlaryn anyqtap, bajaılap qoıdyq: mysaly, kim bolǵysy keledi, qandaı daǵdylardy damytýy kerek degen sekildi. Ekeýmiz birge aqyldasa otyryp, ony sheshtik. Ol kelisti, qyzyǵýshylyq tanytty.
Ol jaqsy oqıdy, eger qalaǵan nátıjesine qol jetkizbese, qatty ýaıymdaıdy. Ol bárine qyzyǵady, eger teledıdar kóretin bolsa, kóp otyrmaıdy.
Birinshi synypqa barǵan kezinde ulym telefony joq bala jalǵyz ózi ekenin aıtqan. Qazir biz oǵan bastyrmasy bar telefon satyp aldyq. Árıne, kez-kelgen bala sıaqty, ol da smartfonda oıynap, vıdeo tamashalaǵysy keletinin jaqsy túsinemin. Gadjetti paıdalaný daǵdysy da mańyzdy.
Ol YouTube, Google qyzmetin qoldanyp, aqparat izdep, keıbir paraqshalardy asha bilýi kerek. Sondyqtan ulymnyń qolyna anda-sanda smartfon beremin. Biraq onyń shekti ýaqyty bar.
Tilshi: Eger múmkindik berse, qaı eldiń bilim berý baǵdarlamasyn kóshirmeler edińiz?
Ashat Aımaǵambetov: Qandaı da bir eldiń bilim berý júıesin kóshirmeleý únemi tıimdi ári jemisti bola bermeıdi.
Mysaly, Fınlándıa men Sıngapýrdyń bilim berý júıesin óz erekshelikterimen: psıhıkasymen, lıngvısıkasymen, mádenı jáne saıası baǵyttarymen Qazaqstanǵa sol qalpy kóshirý - ol múmkin emes nárse.
Tek ozyq tájirıbelerdi tańdap alyp, ony elimizdiń jaǵdaıyna beıimdeý arqyly qoldaný kerek.
Biz eń jaqsy tájirıbelerdi alǵanbyz, mysaly Fınlándıa, Sıngapýr, Kembrıdj tájirıbelerin alyp, ony osyndaǵy bilim júıesine beıimdedik. Sol sekildi biz otandyq júıeden de kóp nárseni ekshep alýymyz kerek, mysaly, uly ádisker jáne pedagog Ahmet Baıtursynov pen onyń Álippe boıynsha ádisnamasyn.
Tilshi: Qazaqstanda aqysyz bilim alýǵa bola ma?
Ashat Aımaǵambetov: Bizdiń berip jatqan orta bilimimiz aqysyz. Tek memlekettik mektepter bolýy kerek dep kesip aıtýǵa bolmaıdy. Jeke sektor da jumys isteýi kerek. Bizde jeke balabaqshalar, mektepter, ýnıversıtetter de bar. Menińshe, bul jaman emes.
Tilshi: Biraq mektep túlekteriniń barlyǵy birdeı kolejge tegin túse almaıdy ǵoı.
Ashat Aımaǵambetov: Bizde barlyǵy birdeı joǵary bilim alýy kerek pe? Men qalasa da, qalamasa da joǵarǵy oqý ornyna túsip, bári birdeı dıplom alý kerek dep oılamaımyn.
Búgingi tańda kásibı - jumysshy biliktiligin jetildirý áldeqaıda mańyzdy. Sodan keıin jumys istep, daıyndalyp, odan keıin ýnıversıtetke túsýi kerek dep oılaımyn. Múmkin bireý arnaýly orta bilim alýy kerek shyǵar?
Bizdi búginderi qatty synaıdy. Bıyl ýnıversıtetke grantqa túsý úshin bir orynǵa 1,1 adam talasty. Keıbir mamandyqtarda bir orynǵa bir adamnan keledi.
Búginderi, kerisinshe, bizdi tehnıkalyq jáne kásiptik bilim berýdi damytýdyń ornyna, joǵary oqý oryndaryna tym kóp grant bólip qoıdy dep synap jatyr. Joǵary bilimniń qajeti joq, kolejge baryńdar dep eshkim aıtyp jatqan joq.
Degenmen bárine birdeı joǵary bilimniń negizi qajet emes. Búgingi tańda bizde mysaly APEC PetroTechnic degen kolej bar. Oǵan bir nemese eki joǵary bilimi barlar oqýǵa túsedi.
Tilshi: Muǵalimderdiń alatyn eń tómengi jalaqysyn atańyzshy?
Ashat Aımaǵambetov: Bastaýyshtyń muǵalimi - 70 myń teńge alady. Degenmen onyń keminde qosymsha jeti ústemaqysy bar.
Eger ol synyp jetekshisi bolsa, jalaqysy basqasha bolady. Jańartylǵan baǵdarlamamen oqytatyndardyń jalaqysy da basqasha.
Eger ol aýyldyq jerde jumys istese, onda 25 paıyzdyq koeffısent qosylady. Biraq orta eseppen muǵalim eń tómen degende 70 myń teńge alady. Bul - óte az jalaqy.
Ortasha alǵanda, Statısıka komıtetiniń málimeti boıynsha, elimizdegi muǵalimniń ortasha jalaqysy 107 myń teńgeni quraıdy. Bul da múldem jetkiliksiz aqy.
Tilshi: Bilim jáne ǵylym mınıstri el basshyna: «Muǵalimderdiń jalaqysyn kóterý kerek» dep aıta ala ma?
Ashat Aımaǵambetov: Bilim jáne ǵylym mınıstri óz buıryǵymen jalaqyny kótere almaıdy. Jalaqy úkimettiń qaýlysymen retteledi. Bul qarajat búdjette qarastyrylady.
Bilim berýden basqa úkimettiń mindettemeleri onsyz da kóp ekenin jaqsy túsinemiz.
Bul óte aýyr jumys - úkimet pen eldiń basshylyǵy deńgeıinde belgili bir sheshimderdi kelise otyryp, qabyldaý degen.
Bizdiń Prezıdentimiz Qasym-Jomart Toqaevqa tamyz keńesinde úkimetke muǵalimderdiń aldaǵy tórt jyldaǵy jalaqysy eki eseden kem bolmaýyn tapsyrǵany úshin alǵysymyz sheksiz.
Endi osy tapsyrma boıynsha búdjette bul qarajat qarastyrylatyn bolady, sáıkesinshe biz de normatıvtik-quqyqtyq qujattar men buıryqtardy ózgertetin bolamyz. Biz Memleket basshysynyń úlken qoldaýyn sezip otyrmyz jáne bul bilim berý júıesine odan da úlken jaýapkershilikti júkteıdi.
Tilshi: Al Siz ózińiz qansha alasyz?
Ashat Aımaǵambetov: Men shamamen 915 myń teńge alamyn. Bul eńbek ótili men basqa da talaptarǵa baılanysty.
Tilshi: Aldynda QR Sybaılas jemqorlyqqa qarsy qyzmettiń basshysy sizdi «tazalyq pen adaldyqtyń adamy» dep ataǵan. Siz qol astyndaǵylaryńyz paramen ustalyp jatsa, otstavkaǵa ketýge daıynsyz ba?
Ashat Aımaǵambetov: Munyń jaýaby óte qarapaıym. Memleket basshysynyń buıryǵy bar, qazirgi ýaqytta talqylanyp jatqan zań jobasy bar. Bul máseleni tipti talqylaýdyń qajeti joq.
Eger bul zań qabyldansa, memlekettik qyzmetshi tek ony oryndaýǵa mindetti. Sondyqtan men bul máseleni talqylaǵym da kelmeıdi. Biz ony tek oryndaıtyn bolamyz.
Tilshi: Bizde joǵary laýazymǵa aǵasy-kókesi barlar qol jetkizedi degen túsinik bar. Ózińizge munyń qatysy joq pa?
Ashat Aımaǵambetov: Men saıası qyzmetimdi erterek bastadym. 21 jasymda Máslıhat depýtaty bolǵam. Partıada bolmaǵam, bir mandatty saılaý júıesi boıynsha okrýgten 11 úmitker saılaýǵa tústik. Týǵan óńirimdegiler meniń qalaı óskenimdi, qandaı ekenimdi kórgen, jaqsy biledi. Ákim orynbasary nemese bólim bastyǵy bolyp taǵaıyndalǵanymda da eshkim buǵan tań qalǵan joq. Óıtkeni barlyǵy mansap jolymdy kórip, bilip otyrdy.
Men qarapaıym, jumysshy otbasynan shyqqan adammyn. Kópbalaly otbasynan shyqtym. Bir ápkem - dáriger, taǵy eki apaıym - mektep dırektorlary emes, qatardaǵy muǵalim.
Eki aǵam da bilim salasynda jumys isteıdi, olar da qarapaıym muǵalim.
Ákem qaıtys bolǵan kez - 80-jyldardyńsońyndaǵy qıyn ýaqyt edi. Anam bizdi jalǵyz tárbıelep ósirdi. Biraq ol kisiniń «kópbalaly anamyn» dep bir jerge baryp shaǵymdanyp nemese jalynyshty kúı keshkenin kórgen emespin. Biz óz-ózimizge senip óstik. Ol úshin anama alǵysym sheksiz, ol naǵyz batyr ana dep sanaımyn.
Tilshi: Al sizdiń aldyńyzǵa bireýler birdeme surap kelgende, ne isteısiz?
Ashat Aımaǵambetov: Suraǵany nesi?
Tilshi: Mysaly, balasyn jaqsy mektepke nemese balabaqshaǵa ornalastyrýǵa kómektesińizshi dep. Osylaı Sizge aqsha usynǵandar boldy ma?
Ashat Aımaǵambetov: Maǵan ondaı suraqtarmen, negizi jaqyndamaǵany durys. Meniń sondaı ımıjim bar.
Eger ondaı ótinishter bolyp jatsa, oǵan «joq» dep betine kesip aıta alamyn. Ol úshin túk qınalmaımyn, jáı ǵana «Joq» deımin, boldy.
Keıbireýleri renjip jatady, al keıbireýleri buǵan túsinistikpen qaraıdy. Jaqynda meniń bir týysym ýnıversıtetke oqýǵa tústi. Onyń testten ótkenin, qansha bal alǵanyn jaqsy bilemin. Qońyraý shalyp, onyń oqýǵa túsken-túspegenin bile salýyma bolar edi.
Biraq men nátıjeni kúttim, sóıtip el qatarly saıttan qarap, bildim. Tazalyq, adaldyq degen osyndaıdan bastalady, kerisinshe qońyraý shalyp, bile alatyndyǵyńyzdyń ózi yńǵaısyzdyq týdyrady mundaıda.
Bárin ózińizden bastaýyńyz kerek. Eger ózińiz eshkimge múmkindik berip, yńǵaı tanytpasańyz, onda eshkim de tompaq máselemen mazańyzdy almaıdy.
Tilshi: Siz maýsym aıynda mınıstr boldyńyz. Qazir qandaı máselelerdi keıinge shegermeı sheshkińiz keledi?
Ashat Aımaǵambetov: Qaıta qurylymdaý boıynsha kóp jumys kútip tur. Muny mınıstrliktiń ózinen bastaý kerek. Mańyzdy tusy basqarý jaǵy bolyp tur.
Bilim jáne ǵylym mınıstrligi, sodan keıin oblystyq, odan soń aýdandyq bilim bólimderi, mektep dırektorlary, aqyry balabaqshalar, kolejder men ýnıversıtetterge deıin. Biz bul jumysty mınıstrliktiń ózinen bastap jatyrmyz. Fýnksıonaldyq taldaý júrgizip, vıse-mınıstrlerdiń aldynda qandaı mindetter qoıatynymyzdy aıqyndadyq.
Ókinishke oraı, olardyń kópshiligi belgili bir saıası sheshim qabyldaýdyń ornyna aktilerge qol qoıý, jarystar ótkizý sekildi máselelermen shuǵyldanýda. Sondaı bir úlken problema baıqalmaıdy negizi. Birneshe departamentterdiń, máselesi fýnksıasy bir-birine uqsas. Keıbir sarapshylardyń fýnksıasy da uqsas.
Mysalǵa úshin birdeńe durys bolmaı qalyp, jaýaptylardy izdeseńiz, oǵan 10 shaqty adamnyń jaýapty ekenin baıqaısyz.
Qazir biz ár qyzmetkerdiń, sarapshynyń naqty nemen shuǵyldanatynyn anyqtap, jekeleı qarastyryp jatyrmyz.
Memleket basshysy óte mańyzdy tapsyrma berdi. Bul 15 jyl boıyna bilim berý salasynyń qyzmetkerleri kóterip kele jatqan másele. Bilim berý júıesin ózgertý týralyny aıtamyn.
Qarańyzshy, Bilim jáne ǵylym mınıstrligi saıasatpen aınalysady, biz ony daıyndaımyz, 17 bilim basqarmasymen jumys jasaımyz. Biraq mektepter men balabaqshalar bilim berý basqarmasyna baǵynbaıdy. Keri baılanys degen joq. Sondyqtan da jalpy júıe tıimsizdik tanytýda. Bizde bilim berý jaǵynan shamadan tys ortalyqsyzdandyrý bar.
Kóptegen jerlerde bilim berý saıasatyn, ókinishke qaraı, basqarmalar da, mınıstrlik te emes, aýdan men qala ákimderi qurady. Men ózim sonda jumys istegenmin. Tipti, keıbireýler ary siltep, mektepterdi mınıstrlikke baǵynyshty etýdi usynady. Bilim jáne ǵylym mınıstrligine ár mektepti baǵyndyrýynyń qajeti joq. Ásirese, dál qazirgi ýaqytta. Mınıstrlik bilim berý saıasatyn quryp, onyń júzege asyrylýyn qadaǵalaýmen aınalysýy tıis.
Prezıdenttiń buıryǵy da sondaı: biz bilim bólimderin ákimderge emes, bilim basqarmalaryna baǵynatyndaı jasaýymyz kerek. Qarjylandyrýdy oblys deńgeıine deıin kóterýimiz kerek. Sonda bir oblys boıynsha biryńǵaı bilim saıasaty bolyp, ol bárine túsinistikti bolady.
Tıisinshe, mektepter bilim bólimderimen qatar oblystyq basqarmaǵa baǵynatyn bolady.
Tilshi: Qaı ýaqytqa deıin muny jasamaqsyzdar?
Ashat Aımaǵambetov: Meniń oıymsha, bir jyldyń ishinde. Onsyz, bilim berý salasynda qandaı da bir úlken jetistikke jetý, shynyn aıtsaq, múmkin bolmaıtyn sekildi.
Biz ártúrli buıryqtardy, zańdardy qabyldaı bereıik, biraq bilim berý basqarmasy júıesindegi kemshilikter – olardyń tıimdi bolýyna, qandaı da bir reformalardy sátti júzege asyrýǵa múmkindik bermeıdi. İske asyrý jaǵy da aqsap jatyr. Qazir biz mynda ár ózgeristiń muǵalim men dırektordyń qulaǵyna tez jetýi úshin baılanystardy durystap jatyrmyz.
Tilshi: Mektep dırektorlarynyń jumysyna baǵa bere ketińizshi...
Ashat Aımaǵambetov: Deńgeıleri ártúrli. Kóp jaqsy dırektorlar bar, biraq nashary da joq emes.
Mysaly, sóz soltústik óńirler týraly bolsa, onda kerisinshe dırektorlardyń artynan ózimiz júgiremiz. Dırektor bolshy dep jalynyp, ábden báıek bolamyz. Al ońtústikte jaǵdaı sál basqasha.
Taǵy bir problema bar: dırektorlar bar bizde bir ornynda 10-15 jyl otyrǵan, laj bolsa, 40 jylǵa deıin otyra beredi, onyń keıbiri jaqsy dırektorlar, biraq 1-2-aq prosenti ǵana. Bul óte tıimsiz...
Tilshi: Oqýshylardyń sómkesi qashan jeńildeıdi?
Ashat Aımaǵambetov: Árıne buryn bes oqýlyq tasyp júrse, endi oǵan bes kitap ispetti dápter qosyldy, árıne, sómkeleri eki esege aýyrlaıdy. Qazir biz bul máselemen aınalysyp jatyrmyz. Bizde jeńil sómke jobasy bar. Negizinen, elektrondy oqýlyqtardy engizý arqyly ony sheshpekpiz.
Eger bala nemese onyń ata-anasy kitapty ózimen birge alyp júrgisi kelmese, onda oqýlyqtardy mektepke qaldyryp ketýge bolady. Biz osy jyldyń ózinde úıde elektrondy oqýlyqpen aınalysýǵa múmkindik berip jatyrmyz.
Meniń ózim 1-shi 2-shi synyp boıyna ulymnyń sómkesin tasyp júrdim mektepke. Al mektep ishine ata-analardy kirgizbeıdi ǵoı. Sondyqtan mektep aldynda balamnyń arqasyna sómkesin ilip beretinmin, al ol bolsa, shaıqalyp ketip bara jatýshy edi. Synyby bolsa ekinshi qabatta. Sodan syrttan baqylap turýyma týra kelýshi edi. Ana sómkesi bir jaǵyna shyǵyp ketpeıdi me dep.
Sondyqtan bul rette men ata-analardy óte jaqsy túsinemin.
Bul máseleni birtindep sheshý úshin biz barlyq sharalardy qoldanyp jatyrmyz qazir.
Tilshi: Qazir balalarǵa mektepke arnaıy jumys dápterlerin satyp alý mindetti me?
Ashat Aımaǵambetov: Qazir ondaı dápterler bar, biraq biz olardy mindetti túrde paıdalanýdy talap etpeımiz. Mysaly, memleket esebinen osyndaı dáptermen qamsyzdandyrylmaǵan óńirlerde ata-analardy ol dápterdi satyp alýǵa májbúrleýge bolmaıdy.
Ótken jyly biz oqýlyqtarǵa ol jumys dápterlerin «baılaý» degendi qoıdyrtqanbyz. Al eger bireý osy kerek dep qalap jatsa, marhabbat, paıdalana bersin.
Tilshi: Ata-analar balalarǵa kóp tapsyrma beredi deıdi. Jalpy, úı tapsyrmasyn qoıý qajet degen usynys ta bar el arasynda...
Ashat Aımaǵambetov: Bilim jáne ǵylym mınıstrligi úı tapsyrmasyn azaıtý úshin naqty sharalar qabyldady. Biraq ár muǵalim óziniń páni eń mańyzdy dep sanaıdy jáne barlyǵyna qaraǵanda kóp tapsyrma berýge tyrysady. Qazir biz jumys tobyn qurdyq jáne osy salany retteý sharalaryn jalǵastyramyz.
Tilshi: Aǵylshyn tilin taǵy besinshi synyptan bastap qaıta oqyta bastaı ma?
Ashat Aımaǵambetov: Prezıdentimiz aǵylshyn tilin ekinshi, úshinshi synyptan bastap nemese ata-analardyń tańdaýy boıynsha besinshi synyptan bastap oqý kerektigin aıtty.
Shartty túrde birinshi synypta bizde úsh álipbı bolatynyn túsinesizder: latynsha qazaqsha, aǵylshynsha latynsha, oryssha kırılısada jazý balaǵa óte qıyn bolady. Memleket basshysy muny tamyz keńesinde kesip aıtty. Meniń oıymsha, bul qajet jáne mańyzdy sheshim. Al aǵylshyn tilinde fızıka, hımıa, bıologıa jáne ınformatıka pánderin oqytýǵa keletin bolsaq...
Qazir biz jańa pán muǵalimderin tildik kýrstarǵa jiberýdi qoıdyq. Basty nazardy osyǵan deıin tildi oqytqan muǵalimderge buryp otyrmyz. Solardyń biligin qajetti deńgeıge jetkizip alý kerek dep esepteımiz.
Aǵylshyn tilinde sóıleıtin pán muǵalimderin ýnıversıtetterden qosymsha aldyrtamyz. Bıyl tórt jyl boıyna aǵylshyn tilinde arnaıy grantta oqyǵan alǵashqy túlekter bitirgeli jatyr.
Al arnaıy pánderdiń aǵylshynsha oqytylýǵa kóshýi mektepterdiń múmkindigi men muǵalimderdiń daıyndyǵyna birtindep, aqyryndap júzege asyrylady.
Ázirlegen, Kámshat SÁTIEVA
