Jańa jyldyń basynan bastap AQSH Reseıdiń munaı-gaz sektoryna birneshe jańa sanksıa baǵyttap jiberdi. Sarapshylar onyń áseri basqalarynan qaraǵanda áldeqaıda áserli ári qýatty ekenin aıtýda. Osy shekteýlerdiń Qazaqstanǵa yqtımal saldaryn anyqtaý úshin LS mamandar pikirin surap-bilip kóripti. Onyń aýdarmasyn sol kúıinde óz nazarlaryńyzǵa usynyp otyrmyz, dep jazady Dalanews.kz.
Baıdenniń "keteraıaǵy"
AERC basqarýshy dırektory Evgenıa Paktyń aıtýynsha, 10 qańtarda engizilgen shekteýler – AQSH prezıdenti Djo Baıdenniń qyzmetten keter aldyndaǵy ózgelerge kórsetken "keteraıaǵy" (keteraıaq – jýý, syıy) ispetti. Bastysy, amerıkalyq sanksıalardan Reseı men Ýkraına arasyndaǵy qaqtyǵys qyzǵan tusta - úsh jyl buryn kútilgen deńgeı osylaısha birinshi ret ıgerildi.
Onyń sózinshe, bul sanksıalardyń ereksheligi – Reseıdiń munaı-gaz salasymen tikeleı nemese janama baılanysy bar kez kelgen sheteldik uıymdardyń da shekteý sharalarynyń "tyrnaǵyna" ilinýinde.
Pak atap ótkendeı, AQSH-tyń Sheteldik aktıvterdi baqylaý basqarmasy (OFAC), ázirge Kaspıı Qubyr Konsorsıýmyna (KQK), "Teńizshevroıl" jobasyna jáne "Sahalın-2" jobasyna tıispeı otyr. Olarǵa qatysty 2025 jyldyń 28 maýsymyna deıin qoldanysqa ıe arnaıy lısenzıa qarastyrylǵan. Esesine, aldyn ala tizimge "Gazpromnefttiń" Qazaqstandaǵy enshiles kompanıasy engeni belgili bolyp otyr.
"Bul tujyrymdar áli de naqtylanýy múmkin. Biraq qazirgi ahýalda AQSH Reseıdiń energetıka sektorymen jumys isteıtin kez kelgen yntymaqtastyqtyń jolyn jaýyp, qosarlas sanksıalarmen qorqytyp-úrkitýde", – dep túsindiredi sarapshy.
Sanksıanyń teńge baǵamyna áseri
Paktyń pikirinshe, bul oqıǵalar USD/KZT jubyna ekiushty áser etýi yqtımal.
Bir jaǵynan, Reseıge qarsy sanksıalar munaı baǵasyn ósirdi: 82 dollarǵa jetken. Bul, óz kezeginde, teńgeniń nyǵaıýyna oń yqpal etýi kerek.
Ekinshi jaǵynan, Qazaqstannyń shıkizat saýdasy kúrdelene túsýi múmkin (logıstıkalyq jaǵynan).
"Osy jaǵynan alǵanda, baǵadan utqanymyzben, munaıdy syrtqa tasymaldaýda ústemelenetin qosymsha shyǵyndar bul rettegi paıdamyzdy "jep" qoıady. Sonda bul sanksıalar ulttyq valútanyń álsireý faktoryna aınala alatynyn bildiredi", – deıdi maman.
1 AQSH dolarynyń 600 teńge bolýy ekitalaı
Sarapshy "2025 jyly 1 AQSH dollary 600 teńgege deıin qymbattaıdy" degen boljamdarǵa qosylmaıdy. Onyń aıtýynsha, mundaı qater álemniń jańa pandemıamen betpe-bet kelgen jaǵdaıynda ǵana týyndaýy múmkin.
"Qaıtalaı aıtamyn: qazirgi sanksıalardyń Qazaqstanǵa áser, ázirshe onsha emes. Eksportqa qatysty áli de ashyq kózder bar, al munaı baǵasy ósip keledi. Bul arada Energetıka mınıstrliginiń sanksıalardyń eldiń munaı-gaz sektoryna yqpalyn azaıtý boıynsha qandaı jumys júrgizetini de úlken ról oınaıdy. Al Donald Tramptyń 20 qańtardaǵy ınaýgýrasıasynan keıin qandaı qadamdarǵa baratyny – basty másele. Teńgege shaqqanda dollar baǵamyndaǵy ózgerisi AQSH valútasynyń qanshalyqty kúsheıetinin nemese álsireıtinin sol kezde naqty kórsetedi", – dep túsindiredi Pak.
Aqpan aıyndaǵy salyq kezeńi
Evgenıa Pak aqpandaǵy salyq kezeńi teńgege degen suranysty, ádette arttyryp, ulttyq valútany nyǵaıtýǵa yqpal etetinin aıtady.
"Sondyqtan meniń jeke boljamym boıynsha, 2025 jyldyń birinshi toqsanynda (I toqsan) USD/KZT baǵamy 500-530 teńge aralyǵynda saqtalady dep oılaımyn", – deıdi ol.
Pak teńge baǵamyn qoldan basqarý senarıine kóshý múmkin emes dep sanaıdy.
"Aqsha-nesıe saıasaty men valúta rejımi kerige ketedi dep oılaımyn. Biz aqsha-kredıt saıasaty men valúta rejımin uzaq ýaqyt boıy damytyp kelemiz. Qazirgi joǵary dúdamaldylyq jaǵdaıynda ony qaıtadan shegendelgen júıege kóshirý qymbatqa túsedi ári tıimsiz qadam bolady. Mundaı ózgerister naryqtyq ekonomıkaǵa qaıshy dep esepteımin. Ekonomıkamyzdyń syrtqy soqqylarǵa beıimdelýine múmkindik berýimiz kerek, onda da baǵa, valútalyq baǵam sıaqty nomınaldy kórsetkishterdiń ózgerýi arqyly", – dep sózin túıindeıdi Pak.
Dollarǵa degen suranystyń artýy
Qazaqstan qarjygerleri qaýymdastyǵynyń (QQQ) bas sarapshysy Ramazan Dosovtyń aıtýynsha, osy aptanyń basynan beri ishki valúta naryǵynda dollarǵa degen suranys ósip jatyr, al bul jańa jyldyń basy úshin, ádettegiden tys qubylys. Ol muny 10 qańtarda jarıalanǵan Reseıge qarsy sanksıalarǵa qatysty naryqtyń reaksıasymen baılanystyrady.
Onyń sózinshe, naryq oıynshylary qazirdiń ózinde Reseıge kiris aǵynynyń tómendeýin jáne rúbldiń odan ári qunsyzdanýyn esepke alýda. Mysaly, Goldman Sachs-tyń baǵamy boıynsha, 2024 jyly shekteýlerdiń aıasyndaǵy kemeler táýligine 1,7 mln barel munaı tasymaldaǵan, bul Reseıdiń munaı eksportynyń 25%-yn quraıdy.
Teńgeniń rúblge táýeldiligi
"EAEO elderiniń tyǵyz ekonomıkalyq baılanysyn eskersek, atap aıtqanda, RF taýarlarynyń Qazaqstanǵa ımportynyń (2024 jyldyń 11 aıynda RF-dan Qazaqstanǵa taýar ımporty 29,8%-ǵa ósken), sondaı-aq tranzıttik operasıalardyń da ósýi esebinen teńgeni rúblge baılanystyra baǵalaý artty jáne bul 2024 jyldyń sońynda aıryqsha baıqaldy", - deıdi ol.
Sarapshynyń aıtýynsha, erkin qozǵalys rejımindegi aıyrbas baǵamy jaǵdaıynda baǵam ózgerisiniń qandaı da bir shegin qarastyrmaıdy. Sondyqtan qos tarapta da qysqa merzimde úlken aýytqýlar bolyp turýy múmkin.
Degenmen ol munaı baǵasyndaǵy eleýli ózgerister men basqa da geosaıası oqıǵalar bolmaǵan jaǵdaıda teńgeni turaqtandyrýǵa áser etetin birneshe faktor baryn aıtady:
- Ulttyq qordan shetel valútasyn joǵary kólemde konvertasıalaý;
- Kvazımemlekettik sektordyń eksporttyq túsimderin mindetti túrde satýdy qaıta engizý;
- Naryqtaǵy teńge túrindegi bos ótimdilikti alyp qoıý (qazir 8 trln teńgege jetti);
- Shıkizat baǵasynyń ósýi;
- Qatań aqsha-kredıt saıasaty.
"Buǵan qosa, jyldyń basynda maýsymdyq turǵyda saýda balansynyń oń saldosy ósip, qyzmet balansyndaǵy ahýal ońalady jáne ótken jyl úshin iri salyqtyq tólemder aýdarylady. Bul da teńgeni qoldaýǵa sep bolatyn faktorlar", - deıdi sarapshy.
Jalpy, Dosovtyń pikirinshe, "valútalyq rejımdi ózgertý teńge baǵamyna túsken fýndamentaldy qysymdy baıaýlata almaıdy, sebebi bul úshin Qazaqstan ekonomıkasynyń shıkizat modelinen alshaqtap, ártaraptanǵan qurylymǵa kóshkeni mańyzdy".
Buǵan deıin saıtymyzda "Qazaqstanda Qytaı aqshasyna suranys kúrt artqan. Sarapshylar bul qandaı qaýipti bildiretinin aıtty" degen maqala jarıalanǵan bolatyn. Onda Qytaı avtokólikteri, qytaılyq marketpleıstegi taýarlardyń qymbattaý yqtımaldylyǵy boljanady.
