Jańa áleýmettik saıasat Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev jarıalaǵan aýqymdy ózgeristerdiń mańyzdy aspektisi bolyp sanalady. Bul qaıta qurýlardyń negizderi 2023 jylǵy 1 shildede kúshine engen Áleýmettik kodekste kórsetilgen. Birinshiden, ol memlekettik qoldaý paradıgmasyn túbegeıli ózgertýdi kózdeıdi: ol zardaptardy joıýǵa emes, qıyn ómirlik jaǵdaılardyń aldyn alýǵa kóbirek baǵyttalatyn bolady. Ekinshiden, áleýmettik salany sıfrlandyrýdy tereńdetý, búginde qoldanylatyn áleýmettik qyzmetterdi kórsetýdiń ótinish negizindegi nysanynan olardy kórsetýdiń sáıkestendirý nysanyna jáne proaktıvti formatyna kóshýdi qamtamasyz etý kózdelýde. Al úshinshiden, azamattardyń áleýmettik qamsyzdandyrylýyna jaýapkershilik tek memleketke ǵana emes, jumys berýshilerge de, azamattardyń ózderine de júkteledi. Bul mindettemeler jańa áleýmettik kelisimshart aıasynda júzege asyrylatyn bolady. Tórtinshiden, áleýmettik saqtandyrý júıesin damytý sharalary ónimdi jáne resmı jumyspen qamtýdy yntalandyrýǵa baǵyttalady.

QR Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý vıse-mınıstri Nazgúl Saǵyndyqova osy Áleýmettik kodeksti ázirleý barysynda halyqaralyq tájirıbe zerdelengenin, onyń negizine Eýropalyq Odaqtyń Áleýmettik kodeksiniń qurylymy alynǵanyn, biraq bizdiń elimizdiń erekshelikteri eskerilgenin áńgimeledi. Ol sonymen qatar, atalǵan qujattyń 5 negizgi jańalyǵyna toqtaldy. Alǵashqy jańalyq – memlekettik organdardyń barlyq qoldanystaǵy aqparattyq júıeleriniń derekteri negizinde qalyptastyrylatyn Sıfrlyq otbasy kartasy. Ony júzege asyrýdyń basty maqsaty – qazaqstandyqtardyń memlekettik qoldaý júıesine teń qoljetimdiligin qamtamasyz etý.

«Sondyqtan biz Kodeksti áleýmettik saıasattyń orta jáne uzaq merzimdi maqsattary men baǵyttaryn aıqyndaıtyn qural retinde belgiledik. Sondaı-aq, ol adamdarǵa otbasy músheleriniń áleýmettik jaǵdaıy men ál-aýqatynyń deńgeıine qaraı alatyn memlekettik qoldaý týraly habardar etetin elektrondyq habarlaýyshtyń bir túri bolyp esepteledi. Habarlama árbir otbasyna ortalyq memlekettik organ arqyly jiberiledi. Járdemaqylar men tólemder azamattarǵa aqparattyq júıede bar derekter negizinde proaktıvti formatta taǵaıyndalady», - dep túsindirdi Nazgúl Saǵyndyqova.

Ekinshi jańalyq – ataýly áleýmettik qoldaýdy kúsheıtý, onda aldymen áleýmettik táýekelderdiń aldyn alý boıynsha ataýly sharalar, sodan keıin ǵana áleýmettik táýekelderdiń saldarymen kúresýge baǵyttalǵan ataýly kómek kórsetiledi. Nysanaly sharalardyń qajettiligi Sıfrlyq kartadaǵy derekter negizinde anyqtalady. Bul rette, Áleýmettik kodekste balaly otbasylardy áleýmettik qoldaýdyń qosymsha sharalary: bala kútimi boıynsha tólemderdi tóleý merzimin 1,5 jylǵa deıin uzartý; ataýly áleýmettik kómek alýshylar qatarynan 1 jastan 6 jasqa deıingi balalarǵa kepildik berilgen áleýmettik paketti monetızasıalaý; «Altyn alqa» jáne «Kúmis alqa» tósbelgilerimen marapattalǵan áıelderge nagradtalǵan ana mártebesin berý, 7 jáne odan da kóp bala týyp nemese tárbıelegen analarǵa beriletin járdemaqy mólsherin arttyrý; halyqtyń áleýmettik osal toptarynyń jekelegen sanattaryna memlekettik járdemaqylardyń mólsherin arttyrý kózdelgen.

Sonymen qatar, ataýly áleýmettik kómek taǵaıyndaý úshin kedeılik shegi eń tómengi kúnkóris deńgeıiniń ornyna ortasha tabyspen aıqyndalatyn bolady. «Biz Ekonomıkalyq yntymaqtastyq jáne damý uıymyna múshe elderde qoldanylatyn tásilderdi zerttedik. Búgingi tańda AQSH-ta kedeılik shegi ortasha tabystyń 40 paıyzyn, Kanadada – 50 paıyzyn, Shvesıa, Norvegıa, Danıa, Avstrıa, Germanıa jáne Fransıada 60 paıyzyn quraıdy. Biz de osy tájirıbeni engizýdi qolǵa alyp otyrmyz. Eger eń tómengi kúnkóris deńgeıi adamnyń fızıologıalyq qalpyna kelýin qamtamasyz etse, ortasha tabys jalpy halyqtyń naqty tutynýshylyq shyǵyndaryn jabatyn ortasha kúnkóris deńgeıi bolyp sanalady.

2025 jyldan bastap tabysy tómen azamattarǵa ataýly áleýmettik kómek kórsetiledi. Bul maqsatty sharalarmen birge otbasylardyń qıyn ómirlik jaǵdaıdan shyǵýyna múmkindik beredi», - dedi jaýapty maman.

Úshinshi jańalyq – áleýmettik qyzmet kórsetý júıesin transformasıalaý, onyń negizgi maqsaty múgedekter úshin arnaýly áleýmettik qyzmetterdiń qoljetimdiligin arttyrý bolyp tabylady. Múmkindigi shekteýli adamǵa qyzmet kórsetýge otbasy múshelerin tartý josparlanýda. Múgedekterdiń týystary tıisti eńbekaqysy jáne áleýmettik aýdarymdary bar jeke kómekshi retinde esepke alynady.

«Taǵy bir ózgeris - SSU standarttaryn qaıta qaraý jáne engizý. Qyzmet kórsetýdiń jeke standarttary, ótemdik tehnıkalyq quraldardyń shekti baǵasy bolady. Bul ózgerister, bir jaǵynan, tehnıkalyq jabdyqtardyń nemese taýarlardyń jekelegen túrlerin odan ári monetızasıalaýǵa ákelse, ekinshi jaǵynan, jeke sektordy keńinen tartý, ásirese aýyldyq jerlerde áleýmettik qyzmet kórsetý júıesiniń qoljetimdiligin qamtamasyz etedi», - dedi vıse-mınıstr.

Sonymen qatar, jergilikti atqarýshy organdardyń janynan qurylǵan Áleýmettik qyzmetter portalyndaǵy komısıalarǵa jańa ókilettikter berý kózdelýde. Olar endi múgedekterdiń az qamtylǵandyǵy týraly ótinishterin 5 kún ishinde qabyldaý jáne qaraý, sapaly ónim nemese qyzmetti jetkizýshige ótinim jiberý jáne onyń oryndalýyn baqylaý; jetkizýshini ÓQJ-dan shyǵarý jáne ony josyqsyz jetkizýshiler tizimine engizý týraly sheshim qabyldaý quziretterine ıe bolady.

Tórtinshi jańalyq áleýmettik saqtandyrý júıesine jáne azamattardy zeınetaqymen qamtamasyz etýge qatysty. Nazgúl Saǵyndyqova óz sózinde Qazaqstandaǵy 5 áleýmettik táýekel boıynsha qazirgi saqtandyrý júıesi halyqaralyq standarttarǵa jáne naqty ekonomıkalyq jaǵdaılarǵa sáıkes keletinin basa aıtty. «Ol saqtalady, biraq onyń maqsaty ózgerýde. Júıe tek áleýmettik tólemderdi júzege asyrýǵa ǵana emes, birinshi kezekte resmı jumyspen qamtylǵan azamattardy áleýmettik qamtamasyz etý deńgeıin arttyrý úshin zańdy jumyspen qamtýdy yntalandyrýǵa baǵyttalatyn bolady», - dedi sheneýnik.

Bul rette ózgeristerdiń negizgi tendensıasy memlekettiń, jumys berýshiler men qyzmetkerlerdiń áleýmettik qamsyzdandyrý júıesine qatysýy; júıege qatysý ótili men áleýmettik tólemder mólsheri arasyndaǵy baılanysty nyǵaıtý; áleýmettik aýdarymdardy ýaqytyly aýdaratyn qyzmetkerlerge zeınetaqy men áleýmettik tólemderdi kezeń-kezeńimen arttyrý sharalaryn qamtıdy. Osylaısha, bıyldan bastap jumyssyz qalǵan azamattarǵa jarnalardy tóleý merzimine sáıkes 6 aıǵa deıin burynǵy tabysynyń 45 paıyzy mólsherinde Memlekettik áleýmettik saqtandyrý qorynan tólemaqy tólenedi.

Áleýmettik kodekste kózdelgen zeınetaqy júıesindegi ózgeristerge toqtalǵan vıse-mınıstr qazirgi zeınetkerler úshin aldaǵy 5 jylda bazalyq zeınetaqy ósetinin aıtty. Sondaı-aq eńbek zeınetaqysynyń mólsherin esepteý úshin paıdalanylatyn eń joǵary tabys mólsheri 46 aılyq eseptik kórsetkishten 55 aılyq eseptik kórsetkishke deıin nemese ortasha jalaqynyń 70%-yna deıin artady. Óz jınaqtary esebinen zeınetaqy qalyptastyratyn bolashaq zeınetkerler úshin 2024 jyldyń 1 qańtarynan bastap jumys berýshilerden qosymsha zeınetaqy jarnalary engiziledi.

Sonymen qatar, ınvestorlardyń óz aktıvterin basqarý quqyǵy keńeıtildi. Endi azamattar belgilengen shekti mólsherden joǵary zeınetaqy jınaqtaryn tek emdelýge jáne baspana satyp alýǵa jumsaıtyn bolady. Investorlar aktıvterdi basqarý jónindegi kompanıany tańdaý arqyly alynǵannan keıin qalǵan zeınetaqy jınaqtarynyń 50 paıyzdan aspaıtyn bóligin nemese barlyq jınaqtalǵan somany jeke basqarýǵa aýdara alady. Zeınetaqy jınaqtarynyń saqtalýyna memlekettik kepildik tek Ulttyq bank basqaratyn jınaqtardyń sol bóligine ǵana qoldanylatynyn atap ótken jón.

Besinshi jańalyq – halyqty jumyspen qamtýdyń kelesi baǵyttary boıynsha júzege asyrylatyn jańa tásilder: Birinshisi – eńbek naryǵyn yryqtandyrý. Bul ıkemdi jumyspen qamtýdyń barlyq nysandaryn, sonyń ishinde platformalyq jumysqa ornalastyrýdy moıyndaýdy bildiredi. Osy maqsattar úshin «táýelsiz jumysshy» - ózine tabys ákeletin eńbek qyzmetimen aınalysatyn, biraq tıisti ýákiletti organdarda resmı memlekettik tirkelimi joq tulǵa túsinigi engizildi.

«Mundaı jumysshylardyń qyzmeti, eger olar onlaın platformalar usynysyna qosylsa nemese jarıa kelisim-shart jasasa, resmı jumyspen qamtylǵan dep tanylady. Mysaly, Iandeks taksı onlaın platformasyna qosylǵan taksı júrgizýshileri, Glovo onlaın platformasyna qosylǵan kýrerler osyndaı jumysshylar qataryna jatqyzylady», - dep atap ótti vıse-mınıstr.

Ekinshisi – sıfrlyq jumyspen qamtý ortalyqtaryn qalyptastyrý Búginde Memlekettik áleýmettik saqtandyrý qorynan jumysqa ornalasý, jumyssyz retinde tirkelý, jumysynan aıyrylý boıynsha áleýmettik tólemderge ótinish berý prosesi tolyǵymen sıfrlandyrylyp, Elektrondyq eńbek bırjasy arqyly júzege asyrylýda. Osyǵan baılanysty Áleýmettik kodekste jumyspen qamtý ortalyqtaryn transformasıalaý qarastyrylǵan. 2023 jyldyń 1 shildesinen bastap Qazaqstanda oblys ortalyqtary men megapolısterde 20 eńbek utqyrlyǵy ortalyǵy qurylyp, jumys istep turǵan jumyspen qamtý ortalyqtary mansap ortalyqtaryna aınaldy.

Vıse-mınıstrdiń sózine qaraǵanda, Áleýmettik kodekste kózdelgen jańashyldyqtar eki kezeńde júzege asyrylýda:

– 2023 jyldyń 1 qańtarynan bastap, Memleket basshysynyń tapsyrmalaryn oryndaý maqsatynda daıyndalǵan zańdar sheńberinde;

– 2023 jyldyń 1 shildesinen bastap. Qazaqstan Respýblıkasynyń Áleýmettik kodeksiniń kúshine enýi aıasynda.