جاقىندا عانا مينيسترلەر مەن اكىمدەر باستاعان مەملەكەتتىك شەنەۋنىكتەرگە قىزمەت بارىسىندا ۇيالى تەلەفون ۇستاۋعا تىيىم سالىنعانى بەلگىلى. ىلە-شالا بۇل شەكتەۋ ماي قىزمەتكەرلەرىنە دە قويىلدى. ال، ۇستاز قاۋىمى دا ۇيالى تەلەفوننىڭ وقۋشىنىڭ ءبىلىم الۋىنا كەرى اسەرىن تيگىزبەي قويمايتىنىن كوپتەن بەرى ايتىپ كەلەدى.

ناۋرىز ايىنىڭ باسىندا ق ر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى ورتا ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىندەگى ءبىرىڭعاي كيىم فورماسىنا قويىلاتىن تالاپتاردى بەكىتكەن بولاتىن. اتالعان تالاپتار «ءبىلىم بەرۋدىڭ زايىرلى سيپاتىن ىسكە اسىرۋعا جانە ورتا ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارى ءبىلىم الۋشىلارىنىڭ اراسىندا الەۋمەتتىك، مۇلىكتىك جانە باسقا دا وزگەشەلىكتەردىڭ بەلگىلەرىن جويۋعا باعىتتالعان» دەپ كورسەتىلگەن. بۇگىندە وسى تالاپتارعا قاتىستى جەكەلەگەن ازاماتتار تاراپىنان سىڭارجاق پىكىرلەر بىلدىرىلۋدە. قوعام تالقىسىنا تۇسكەن وسى ماسەلە توڭىرەگىندە ءوز ويىمدى ءبىلدىرىپ، ونى حالقىمىزدىڭ قىز بالانى تاربيەلەۋدەگى ونەگەلى ۇستانىمىمەن بايلانىستىرا قاراۋدى ماقسات تۇتىپ وتىرمىن.

ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى ءبىلىم مەكەمەلەرىندە سمارتفون قولدانۋعا تىيىم سالا ما؟ بۇل ماسەلە ۇستاز قاۋىمىن كوپتەن بەرى مازالاپ ءجۇر. اڭگىمەنى ارىدەن باستاساق، تاربيەنىڭ نەگىزى قالاناتىن جەر – ءبىلىم مەكەمەلەرى. بۇگىندە بەسىكتەن بەلى شىققان بۇلدىرشىنگە دەيىن زاماناۋي قۇرالدىڭ ءتىلىن جەتىك مەڭگەرگەن. بۇرىنعى «اتتىڭ قۇلاعىندا وينايدى» دەگەننىڭ ورنىن «ۇيالى تەلەفون مەن ينتەرنەتتىڭ قۇلاعىن تەڭ ۇستاعان» دەگەن تەڭەۋ باسقان ءتارىزدى.

«زامانىنا قاراي ادامى» دەگەن ءتامسىلدى ەسكەرسەك، مۇنىڭ ارتىقشىلىعى دا بار. كوشتەن قالماي، جاڭا دۇنيەنىڭ ءتىلىن بىلگەنگە نە جەتسىن؟ الايدا «تاياقتىڭ ەكى ۇشى» بار دەگەندى قاپەرگە الاتىن كەز جەتكەن سياقتى. زامان اعىمىنا ىلەسۋدىڭ ءجونى وسى ەكەن دەپ، ۇلتتىق تاربيە جاعىن اقساتىپ العان جايىمىز بار. اسىرەسە، ءبىلىم ۇيالارىنداعى كوپتەگەن وقۋشىلاردىڭ ءتۇرلى بەيادەپ ارەكەتتەرگە بوي الدىرىپ جاتقانىن جاسىرىپ قايتەمىز. بۇعان كىمدى كىنالايمىز؟ ۋاقىتىن بىلىمنەن گورى، ينتەرنەتتەگى «قىزىقتاردى» تاماشالاۋعا جۇمسايتىن ۇرپاقتىڭ تاربيەسىنە كىم جاۋاپتى؟ بۇگىنگى اتا-انا مەن ۇستازدىڭ كوڭىلىن كۇپتى ەتكەن جايت وسى.

دەمەك، مەملەكەتتىك شەنەۋنىكتەرگە سمارتفوندى پايدالانۋعا سالىنعان تىيىمدى ءبىلىم مەكەمەلەرىنە دە ەنگىزۋ قاجەت. وسى ماسەلە بويىنشا ءتىلشى قاۋىمى ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى مەكتەپكە دەيىنگى جانە ورتا ءبىلىم دەپارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى جاڭىل جونتايەۆادان سۇراپ كورگەن. ول: «اقپاراتتاندىرۋ جونىندە» ق ر زاڭىنىڭ 55-بابىنا سايكەس، ەلەكتروندى اقپارات رەسۋرستارى، اقپاراتتىق جۇيە مەن اقپاراتتىق-كوممۋنيكاسيالىق قۇرىلىمداردى قورعاۋ شاراسىنا بايلانىستى سمارتفونداردى جۇمىس بارىسىندا قولدانۋعا سالىنعان تىيىم مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەرگە عانا قاتىستى» دەگەن بولاتىن. دۇرىس دەلىك. ءبىراق مينيسترلىك ۇيالى تەلەفوننىڭ ءبىلىم ساپاسىنا قانشالىقتى كەرى اسەرىن تيگىزىپ وتىرعانىن بىلمەي مە؟

ال كەيبىر ءبىلىم مەكەمەلەرىنە مينيسترلىكتىڭ بۇيرىعى قاجەت تە ەمەس كورىنەدى. ماسەلەن، تاياۋدا «ەكىباستۇز بالاباقشالارى اتا-انالارعا مەكەمەگە سمارتفون ۇستاپ كىرۋگە تىيىم سالدى» دەگەن اقپارات تاراعان ەدى.

بۇل ءار ءبىلىم وشاعىنىڭ ىشكى ءتارتىبى بولسا كەرەك. ال وقۋشىلارعا ساباق ۇستىندە ۇيالى تەلەفون قولدانۋعا جاپپاي تىيىم سالۋ ءۇشىن مينيسترلىكتىڭ نۇسقاۋى قاجەت. ازىرگە قۇزىرلى مينيسترلىك وقۋشىلاردى تالاپ پەن تارتىپكە شاقىراتىن امال-ارەكەتكە بارا الماي وتىر. شىنتۋايتىندا، مەكتەپ تە ءبىلىم بەرەتىن مەملەكەتتىك مەكەمە. ونداعى ۇستازدىڭ ءبىلىم بەرۋ ءادىس-تاسىلى، جالپى ءبىلىم وشاعىنىڭ ءومىرى جۇرتقا جاريا بولا بەرمەۋى كەرەك. ەگەر وقۋشى مەكتەپتىڭ ىشكى تىرشىلىگىن ءتۇسىرىپ، سىرتقا شىعارا بەرسە، نە بولماق؟!

ءقازىر كەز كەلگەن وقۋشىنىڭ قولىندا سمارتفون بار. كەيبىر وقۋشىلار ساباق ۇستىندە دە الەۋمەتتىك جەلىگە كىرىپ، كوڭىلىن باسقا نارسەگە بۇرىپ جاتادى. مۇنى ءمۇعالىم بىلمەيدى ەمەس، بىلەدى. ءبىراق سوعان قاراماستان وقۋشىنىڭ قولىنداعى سمارتفوندى تارتىپ الۋعا قۇقىعى جوق. سەبەبى قازىرگى بالالار قيت ەتسە، بەينەگە جازىپ، اپ-ساتتە عالامتور «جۇلدىزى» ەتىپ جىبەرۋى عاجاپ ەمەس.

عالامتور دەمەكشى، بىرەر كۇن بۇرىن پرەمەر-مينيستردىڭ ورىنباسارى داريعا نازاربايەۆا استاناداعى №81 «Astana English School» مامانداندىرىلعان گيمنازياسى مۇعالىمدەرى جانە وقۋشىلارىمەن كەزدەسۋ بارىسىندا: «مۇعالىمدەر بالالارعا قاتىستى وزدەرىنىڭ قىزمەتتىك وكىلەتتىگىن اسىرا پايدالانباۋى ءتيىس. بۇدان بىلاي ءار وقۋشى ۇستازىنىڭ تەرىس ارەكەتىن ينتەرنەتكە جاريالاي الادى»، – دەگەن ول ءارى قاراي ويىن بىلايشا ساباقتادى. «وكىنىشكە قاراي، بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا وزدەرىنىڭ وكىلەتتىلىگىن اسىرا پايدالاناتىن مۇعالىمدەر جايىندا جاعىمسىز ماتەريالدار كوپتەپ كەزدەسەدى. ياعني، مۇعالىمدەر وقۋشىلارعا قاتىستى وكىلەتتىگىنىڭ شەگىنەن شىعىپ جاتادى. ءارقايسىلارىڭىز بىلۋلەرىڭىز كەرەك، بۇگىندە ءبىزدىڭ بالالاردىڭ قولىندا سمارتفوندارى بار. اتاپ ايتقاندا، ولاردىڭ ءارقايسىسى سىزدەردىڭ قىزمەتتەرىڭىزگە «تىڭشىلىق» جاساي الادى. سىزدەردىڭ كەز كەلگەن جاقسى نەمەسە جامان ارەكەتتەرىڭىز ينتەرنەتتە كورىنىس تابۋى مۇمكىن»، – دەدى د.نازاربايەۆا. ونىڭ سوزىنشە، بۇنداي «شارالار» مينيسترلىكتىڭ نەمەسە اكىمدىك تاراپىنان جاسالعان بۇيرىقتار مەن نۇسقاۋلارعا قاراعاندا تيىمدىرەك تارتىپكە سالادى. «بۇل جايىندا ءاردايىم ەستەرىڭىزدە بولعان ءجون» دەگەنىن ەستىگەن ۇستاز قاۋىمىنىڭ ويى سان-ساققا جۇگىرگەن. سوندا قالاي، ءمۇعالىم وقۋشىنى تاربيەلەي مە، الدە وقۋشى ءمۇعالىمدى جونگە سالا ما؟

مەكتەپ – ءبىلىم ورداسى. «ءمۇعالىم – مەكتەپتىڭ جۇرەگى» دەسەك، ءبىز قازىرگى قوعامدا ۇستازدىڭ بەدەلىن كوتەرۋدەن بۇرىن، تۇسىرۋگە بەيىم ەمەسپىز بە؟ ءمۇعالىمدى شەكتەن شىعاراتىن كىم؟ ارينە، ساباققا ىنتا-زەيىنىن سالمايتىن وقۋشى. قارسى الدىندا وتىرعان 30 بالانىڭ مىنەزى 30 ءتۇرلى. ولاردىڭ ارقايسىسىمەن ءتىل تابىسۋ وڭاي ەمەس. ءبىلىم مەن تاربيە بەرۋدە بارلىق جاۋاپكەرشىلىك ۇستازعا جۇكتەلىپ وتىر. سويتە تۇرا، ءمۇعالىمنىڭ ابىروي-بەدەلىن تۇسىرۋگە ءوزىمىز ارەكەت جاسايمىز. مۇنىمىز قالاي؟

 

دانيار جۇمابەكوۆ، جامبىل وبلىسى، شۋ اۋدانى، كوكتوبە اۋىلى ورتا مەكتەبىنىڭ تاريح ءپانى ءمۇعالىمى:

– ۇيالى تەلەفوندى وقۋشىعا ۇستاتۋعا رۇقسات بەرۋ ارقىلى قۇقىق قورعاۋ مەن وكىلەتتى مەكەمەلەردىڭ جۇمىسىن جەڭىلدەتكىسى كەلەتىندەي كورىنەدى. ۇيالى تەلەفون ۇستاعان وقۋشى ساباق وقيتىنىنا كۇمانىم بار. مۇنى جەكە تاجىريبەمنەن ايتىپ وتىرمىن. وسى ۇيالى تەلەفوننىڭ ارقاسىندا مەكتەپ ءومىرى قاپتاعان سەلفيگە تولىپ، وقۋشى ءبىلىمى تومەندەپ جاتىر. ۇيالى تەلەفون ۇستاپ وتىرىپ، كىتاپ وقىپ كورىڭىزشى؟ باسىڭىزعا تۇك تە كىرمەيدى. سول سەبەپتى بەلى بوس، كەۋدەسى قۋىس ۇرپاق قالىپتاسۋدا. سوسىن كىم كىنالى؟ ارينە، ءبارىن مۇعالىمگە جابادى. ال ۇيدە اتا-انا سۇتتەن اق، سۋدان تازا ما؟ «مەكتەپ» دەگەن ءبىلىم ۇياسىنان ۇيالى تەلەفوننىڭ بەدەلى جوعارى بوپ تۇر. ءقازىر وقۋشىلاردا باسىما ءبىلىمدى جۇكتەپ نە قىلامىن، قالتامدا تەلەفونىم، ينتەرنەتىم بولسا بولدى دەگەن تۇسىنىك قالىپتاسقان. مەنىڭشە، مينيسترلىك مۇعالىمگە شۇيلىگە بەرمەي، اتا-انانىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن ارتتىرۋ كەرەك. بالاعا ءبىلىم بەرىلەدى، ال ۇيدە قاداعالانىپ نەگىزدەلمەسە، ول دالاعا كەتەدى دەگەن ءسوز. سوندىقتان بالاسىنىڭ بولاشاعىنا نەمقۇرايلى قارايتىن اتا-انالارعا ايىپپۇل سالىپ، بالاسى ساباقتان سەبەپسىز قالسا، اقشا تولەتسە ەكەن.

 

ايبەك قۋاندىق ۇلى، ەكىباستۇز قالاسى №25 قازاق قىزدار گيمنازياسىنىڭ، تاريح جانە گەوگرافيا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى:

– جوعارى لاۋازىمدى قىزمەتتەگى ادامدار ۇستازدىڭ بەدەلىنىڭ جوعارى بولۋىنا قىزىعۋشىلىق تانىتۋ كەرەك. ەگەر ەلدەگى بيلىگى بار ازاماتتاردىڭ ۇستازعا دەگەن قاتىناسى تومەن بولسا، ۇستازدىق قىزمەتتەن ءمان دە، ءسان دە كەتتى. ەرتەڭ ءبىلىمدى، بىلىكتى جاستار ۇستازدىق قىزمەتكە ەشقاشان جولامايدى.

 

ارداق بۋحاتوۆا، ريددەر قالاسى №16 ورتا مەكتەبىنىڭ قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى:

– ۇيالى تەلەفون وقۋشىعا كوپ كەدەرگى كەلتىرەدى. ساباقتا ەلەڭدەپ وتىرادى، ءۇزىلىس كەزىندە كەلەسى ساباققا دايىندالۋدىڭ ورنىنا، تەلەفونمەن الىسىپ كەتەدى. ال پايدالى جاعى ورىس سىنىپتارىنىڭ وقۋشىلارى ونلاين سوزدىكتى پايدالانىپ، ونلاين تەستەردى ورىندايدى. ال ءمۇعالىمنىڭ ەرسى قىلىقتارىن ءتۇسىرىپ، عالامتورعا سالۋعا تۇبەگەيلى قارسىمىن. ارينە، ءمۇعالىم دە، وقۋشى دا وزىنە قاتىستى مىندەتتەردى ءبىلۋ كەرەك. ءمۇعالىمنىڭ باستى مىندەتى – بالانى وقىتىپ قانا قويماي، تاربيە بەرۋ. وسى ەكەۋىن قاتار الىپ ءجۇرۋ كەيدە قيىن سوعىپ جاتادى.

 

مەيىرجان تەمىربەك، ءمۇعالىم:

– وقۋشىلاردىڭ «كليپ» ءتۇسىرۋى تۋرالى اڭگىمە بولىپ جاتىر. ءتۇسىرسىن، جاسىراتىن ەشتەڭە جوق. شەندىلەر سياقتى «بۇرقىراتىپ» اقشا جەپ جاتقان جوقپىز، جەيتىنىمىز – قاعاز عانا. نەمەنەگە قورقامىز؟ ءبىراق جانعا باتاتىنى، ايتقاننىڭ ءجونى وسى ەكەن دەپ زاڭدى بەلدەن باسۋعا بولمايدى عوي. ءمۇعالىم 200 تەڭگەدەن جيناسا، «كوررۋپسيونەر» بولىپ شىعا كەلەدى. اقشا جينامايتىن مەكتەپ، اتا-انادان كومەك المايتىن ءمۇعالىم جوقتىڭ قاسى. ەگەردە اقشا جيناماسا، وقۋشىلاردىڭ ءتۇرلى سايىستار مەن جولدامالارىنا مەكتەپ نە ۇكىمەت تولەپ وتىر ما؟

 

لاۋرا اياپبەرگەن، اتا-انا:

– وقۋشىنىڭ ويى ساباق وقۋ ەمەس، «ۇيالى تەلەفونعا كىمنەن حات كەلدى» دەپ ءبولىنىپ وتىرادى. بالكىم، تاڭەرتەڭ وقۋشىلاردىڭ تەلەفونىن جيناپ الىپ، ساباق اياقتالعاندا قايتارىپ بەرۋ جولىن قاراستىرۋ كەرەك شىعار. تەلەفونسىز تاعى بولمايدى. بالاڭنىڭ قايدا ءجۇرىپ-تۇرعانىن ءبىلىپ تۇرۋ ماڭىزدى. قازىرگى كەزدە بالالاردىڭ جوعالۋ دەرەكتەرى كوبەيىپ كەتتى. سول ءۇشىن عانا تەلەفون ۇستاتىپ قويامىز. ايتپەسە، بالامنان ساباق ۇستىندە قولدانباۋىن تالاپ ەتەمىن.

 

P.S. ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىندە ۇيالى تەلەفونعا تىيىم سالۋ كەرەك پە؟ بۇگىنگى زامان بالالارىنىڭ «سەرىگىنە» اينالعان ۇيالى تەلەفوننان كەلەتىن زيان شاش-ەتەكتەن. بۇل بىرىنشىدەن، بالانىڭ وزىندىك ويلاۋ قابىلەتىن تومەندەتەدى. ەكىنشىدەن، ەسەپ شىعارۋ كەزىندە لوگيكالىق شاپشاڭدىق پەن ۇتقىرلىقتى باسەڭدەتەدى. سەبەبى ءقازىر كەز كەلگەن سمارتفونى بار وقۋشى Photomath باعدارلاماسى ارقىلى ماتەماتيكالىق ەسەپتەردىڭ جاۋابىن لەزدە تابا الادى. ۇشىنشىدەن، وقۋشى كەز كەلگەن جاعدايدا بىلىمىنە ەمەس، ۇيالى تەلەفونداعى ينتەرنەتكە سەنىم ارتادى. مىنە، بۇل ءبىلىم ساپاسى تايازدانۋىنىڭ العىشارتى. ءتىپتى، ۇيالى تەلەفونعا مۇلدەم تىيىم سالا الماساق، شەتەلدەگى ءۇردىس بويىنشا ساباق باستالار كەزدە وقۋشىلاردىڭ تەلەفونىن جيناپ الىپ، بىتكەندە تاراتىپ بەرۋدى قولعا العانىمىز ءجون. ازىرگە باسقا امال جوق.

 

 دينارا مىڭجاسار قىزى

 

دەرەككوزى: turkystan.kz