وتباسى – بارلىق ادامزات قوعامى ءۇشىن تەڭدەسى جوق قۇندىلىق. سوندىقتان وتباسىن ساقتاۋ، بەرەكەتىن كىرگىزىپ، ءبىلىمدى، سانالى ۇرپاق تاربيەلەپ شىعارۋ، وتباسى الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنىپ، مىندەتىڭدى ورىنداۋ زور جاۋاپكەرشىلىك. نەگىزى اتا-انانىڭ مەيىرىمىنە قانىپ وسكەن ۇرپاق، ءوزى دە وتباسى دەگەن قاسيەتتى ۇعىمعا قۇرمەتپەن، ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكپەن قارايتىن بولادى. ەندەشە قازىرگى تاڭدا اجىراسۋ نەگە كوپ؟ وتباسى قۇندىلىقتارىن قالاي تۇسىنەسىز؟ وتباسىلاردى اجىراستىرۋمەن اينالىساتىن ءۇشىنشى بيلىك سوت ورگاندارى بۇل ماسەلەنىڭ الدىن الۋ ءۇشىن قانداي جۇمىستار اتقارىپ جاتىر؟ مەملەكەت تاراپىنان وتباسى قۇندىلىعىن ارتتىرۋعا نەندەي اركەتتەر جاسالىپ جاتىر؟ وسى ماسەلەلەر توڭىرەگىندە الماتى قالاسى كامەلەتكە تولماعاندار ىستەرى جونىندەگى مامانداندىرىلعان اۋدانارالىق سوتىنىڭ سۋدياسى قاناتبەك بولاتبەك ۇلى مىرزامەن ارنايى سۇحباتتاسقان ەدىك.

 

اجىراسۋعا ارىزدانعاندارعا وتباسىن ساقتاۋ ءۇشىن التى ايعا دەيىن ويلانۋعا مۇرسات بەرەدى

 

– وتباسىلىق سوت جوباسى جايلى ايتا كەتىڭىزشى؟ قاشاننان باستاپ ىسكە قوسىلدى؟ ماقساتى نە؟ وتباسىلىق سوتتار كوزدەگەن ماقساتىنا جەتىپ جاتىر ما؟

– وتباسىلىق سوت جوباسى 2018 جىلدان باستاپ قولعا الىنا باستادى. ۋاقىت وتە جۇيە ءوزىنىڭ تيىمدىلىگىن دالەلدەي باستاعان سوڭ، 2023 جىلدىڭ 1 قىركۇيەگىنەن باستاپ وتباسىلىق داۋلار ارنايى سوت اياسىندا قارالا باستادى.

ياعني، ەرلى زايىپتىلاردىڭ اراسىندا كامەلەتكە تولماعان بالا بولسا، ەرلى زايىپتىلارعا قاتىستى بارلىق داۋلار يۋۆەنالدىق سوتتا قارالاتىن بولدى. وسى باعىتتا ارنايى زاڭ قابىلداندى. سونىمەن قاتار قىركۇيەك ايىنان باستاپ جۇكتەمەسى ارتۋىنا وراي يۋۆەنالدىق سوتتاعى سۋديالاردىڭ سانىن دا كوبەيتە باستادىق. ولاردى ارنايى مامانداندىرىپ، وتباسىلىق داۋلاردىڭ دۇرىس، ەكى تاراپقا دا، ءتىپتى بالالارىنا دا ءتيىمدى جولمەن شەشىلۋىنە جاعداي جاساپ باستادىق.

ءقازىر ارنايى ماماندانعان سۋديالار وتباسىلىق داۋلاردى بارىنشا ءادىل، بارىنشا ءتيىمدى شەشۋگە تىرىسىپ جاتىر. ياعني سوت جۇيەسى بۇگىنگى كۇنى وتباسىلىق داۋلاردى ءتيىمدى شەشۋگە بارىنشا كوڭىل ءبولىپ وتىر دەۋگە بولادى.

الداعى ۋاقىتتا يۋۆەنالدىق سوتتار وتباسىلىق سوتتار دەپ اتالادى دەپ كۇتىلۋدە. جانە وسى باعىتتا كوپتەگەن جۇمىستار اتقارىلىپ جاتىر. وتباسىلىق سوتتاردى قۇرۋداعى باستى ماقسات شاڭىراعى شايقالايىن دەپ تۇرعان وتباسىلاردى زاڭ اياسىندا ساقتاپ قالۋ، ولاردىڭ ماسەلەسىن مۇمكىندىگىنشە ءتيىمدى شەشۋگە باعىتتالادى.

راس، سوتتاردى وتباسىن ساقتاپ قالۋعا ەشكىم مىندەتتەمەيدى. ولار قولدانىستاعى زاڭ اياسىندا ەكى تاراپتىڭ قۇقىعىن ساقتاي وتىرىپ، ارەكەتتەرى ءىستى ءادىل شەشۋگە باعىتتالعان.

نەگىزى وتباسىلار اتا زاڭنىڭ اياسىندا مەملەكەتتىڭ قورعاۋىندا بولادى. دەگەنمەن سوت ءۇشىنشى بيلىك رەتىندە وتباسىندا تۋىندايتىن داۋلاردى رەتتەۋگە، ونىڭ زاڭدى شەشىلۋىنە، شەكتەن شىعىپ كەتپەۋىنە اتسالىسادى. داۋلاردىڭ وركەنيەتتى شەشىلۋىن، ەگەر وتباسى ساقتالمايتىن بولسا تاراپتاردىڭ اراسىنداعى داۋلاردىڭ بالالارعا زيانى تيمەۋىن بارىنشا ءادىل شەشۋگە تىرىسادى.



وتباسىلىق سوتتار كوزدەگەن ماقساتىنا جەتىپ جاتقانىن ونىڭ ناتيجەلى بولىپ جۇيەگە ەنگىزىلۋىنەن بايقاۋعا بولادى. وتباسىن ساقتاپ قالۋ ارقىلى ءبىز سول وتباسىندا تۋىلعان بالالاردىڭ كۇيزەلىسكە، قىلمىستىق جولعا تۇسپەۋىنە، اتا انالارىنىڭ اجىراسۋى ولاردىڭ ومىرىنە كەرى اسەر ەتپەۋىنە جاعداي جاسايمىز.

– سوتقا دەيىن جەتىپ اجىراسۋ ويىنان اينىپ قالاتىندار بولا ما؟

– ءيا، ارينە ونداي جاعداي بولىپ جاتادى. اجىراسامىن دەپ ارىز جازىپ الىپ كەيىن قولدانىلعان شارالاردىڭ ارقاسىندا ءوز ارىزدارىن قايتىپ الىپ جاتاتىندار بار. تاتۋلاسىپ جاتادى.

داۋ تالاپ ارىز تۇسكەننەن كەيىن نەگىزگى پروسەسس ءبىر ايدان كەيىن باستالادى. ياعني ەرلى زايىپتىلار ەموسياعا بەرىلىپ ارىز بەرسە وسى ءبىر اي ىشىندە تاتۋلاسىپ جاراسىپ كەتۋىنە مۇمكىندىك بەرىلەدى. بۇل ولاردىڭ ويلانۋىنا، شەشىمىن قايتا قاراۋىنا بەرىلگەن ۋاقىت دەپ تۇسىنۋگە بولادى. تۇپكىلىكتى، ويلانىپ قابىلدانعان شەشىم بە، جوق الدە اسىعىس ەموسيامەن بەرىلگەن تالاپ پا سونى سالماقتاۋىنا بۇل ۋاقىت جەتكىلىكتى دەپ ويلايمىن.

زاڭدا وتباسىن ساقتاپ قالۋعا بەرىلگەن تاعى ءبىر مۇمكىندىك بار. ەگەر ەرلى زايىپتىلاردىڭ بىرەۋى اجىراسقىسى كەلمەيتىن نيەتىن بايقاتىپ، ولاردىڭ تاتۋلاسىپ كەتۋىنە مۇمكىندىك بار دەپ ساناسا وندا سوت بارىسىندا ويلانۋعا تاعى دا ۋاقىت بەرىلەدى.

بۇل جولى زاڭ بويىنشا التى ايعا دەيىن ويلانۋعا ۋاقىت بەرە الادى. سوت وتباسىن ساقتاپ قالۋعا قانداي دا ءبىر كىشكەنە بولسا دا مۇمكىندىك بار دەپ ساناسا ەكىنشى تاراپتىڭ نيەتىن بايقاسا، ولاردىڭ اراسىندا بالا بولسا، وتباسىن بۇزۋعا اكەلىپ سوعىپ وتىرعان ماسەلەنىڭ قانشالىقتى ەلەۋلى ەكەندىگىن ەسكەرە وتىرىپ التى ايعا دەيىن مەرزىم بەرۋگە قۇقىلى.

وسىنداي مۇمكىندىكتەردىڭ ارقاسىندا ءقازىر ساقتالىپ قالىپ جاتقان وتباسىلار كوپ. اتاپ وتەر جايت، نەكە بۇزىلىپ، سوت شەشىمى شىققان جاعدايدىڭ وزىندە ەرلى زايىپتىلار ويلانىپ، شەشىمدەرىنە وكىنىش ءبىلدىرىپ جاتقان جاعدايدا دا نەكە بۇزۋ پروسەسىن توقتاتۋعا مۇمكىندىك بار.

ويتكەنى سوت شەشىمى زاڭدى تۇردە ءبىر ايدان كەيىن كۇشىنە ەنەدى. ءبىر ايدان كەيىن عانا ەرلى زايىپتىلاردىڭ نەكەسى بۇزىلدى دەپ سانالادى. ياعني تاراپتاردىڭ وزدەرىنىڭ اجىراسۋ تۋرالى شەشىمدەرىن ويلانۋىنا، قايتا تاتۋلاسۋىنا، قاتەلىكتەرىن جوندەپ سوت ءجۇرىپ جاتقان كەزدە قايتا قوسىلۋىنا، ءتىپتى سوت شەشىمى شىعىپ قويعان سوڭ دا نەكەلەرىن قالىپقا كەلتىرۋىنە مۇمكىندىك بەرىلگەن.

سوندىقتان زاڭ وسىنداي مۇمكىندىكتەر قاراستىرادى. سوتتار ونى بارىنشا قولدانادى. سوت بارىسىندا پسيحولوگتار مەن مەدياتورلاردىڭ كومەگى قاجەت بولسا ول دا قاراستىرىلعان. قازىرگى تاڭدا سوتتا ءتورت پسيحولوگ شتاتى بار. نەمەسە سوتقا دەيىن مەدياتور ماماندار ءوز كومەگىن ۇسىنادى.

 

اتا-ەنەنىڭ وتباسى ىسىنە ارالاسۋى ازايىپ كەلەدى

– جالپى الدارىڭىزعا كەلەتىن ەرلى زايىپتىلار نەگىزىنەن قانشا جاس ارالىعىندا؟ اجىراسۋعا نەگىزگى سەبەپ نە بولىپ جاتادى؟

– نەگىزىنەن اجىراسۋعا ارىز بەرەتىن قىرىق جاسقا دەيىنگى ەرلى زايىپتىلار. ولاردىڭ اجىراسقىسى كەلەتىن سەبەپتەرى سان الۋان. مىنەزدىڭ سايكەس كەلمەۋىنەن باستاپ، ويىنقۇمارلىققا تاۋەلدىلىك تە ءقازىر ارتىپ كەتتى. لۋدومانياعا بەرىلىپ وتباسىنىڭ قارجىسىن سىرتقا شاشاتىنداردىڭ ارەكەتى كوپ اجىراسۋعا سەبەپ بولىپ جاتىر.

ولار وزدەرى دە نەسيە الىپ، جۇبايىن ماجبۇرلەپ نەسيە الدىرىپ، وتباسىن تىعىرىققا تىرەپ جاتادى. بۇل ءقازىر نەكە بۇزۋعا ۇلكەن سەبەپ بولىپ وتىر.

جاس وتباسىلاردا قارجىنىڭ جەتىسپەۋى نەمەسە ەر ادامنىڭ جۇمىسسىزدىعى دا شاڭىراقتاردىڭ شايقالۋىنا سەبەپ بولۋدا. ونى جاسىرۋدىڭ ءجونى جوق.

ءقازىر تۋعان-تۋىستىڭ، اتا-ەنەنىڭ وتباسىنىڭ ىشكى ىسىنە ارالاسۋى ازايىپ كەلەدى. ونىڭ ورنىنا لۋدومانيا، ەسىرتكىگە اۋەستەنۋشىلىك سالدارىنان اجىراسقىسى كەلەتىندەر كوبەيىپ كەتتى.

ءقازىر وتباسىنداعى ايەل ادامنىڭ الكوگولگە تاۋەلدىلىگى دە ەر ازاماتتاردىڭ اجىراسۋعا ارىز بەرۋىنە سەبەپ بولىپ جاتىر. بۇرىن ەر ازاماتتاردىڭ الكاگولگە تاۋەلدىلىگى ءجيى كەزدەسسە، ءقازىر ايەل ادامداردىڭ تاۋەلدىلىگى كوبەيىپ كەلەدى. ياعني ۋاقىت اعىمىنا قاراي اجىراسۋ سەبەپتەرى وزگەرىپ وتىرادى.

– سوت پروسەسى بارىسىندا ەرەكشە تاڭ قالدىرعان جۇپتاردىڭ وقيعاسى بولدى ما؟

– تاتۋلاسۋ جاعدايىندا بولعان جايتتاردى ايتۋعا بولادى. ياعني، ەلۋدەن اسقان ايەل اجىراسۋعا ارىز بەرەدى. كۇيەۋى ءوزىنىڭ تابىسىن بەرمەي، جالاقىسى تۇسەتىن كارتوچكاسىن دا كورسەتپەي، بار ايلىعىن ءوز باسىنا جۇمساۋى ايەلىنىڭ ارىز بەرۋىنە الىپ كەلگەن. سوت پروسەسى بارىسىندا ەر ادام كارتوچكاسىن ايەلىنە بەرىپ، ولاردىڭ تاتۋلاسۋىمەن ءبىتتى. مۇنى ادەمى بىتكەن وقيعا دەپ ايتۋعا بولادى.

ەكىنشى وقيعا. ءدىني كوزقاراستارىنىڭ سايكەس كەلمەۋىنەن ەرلى-زايىپتىلار اجىراسۋعا ارىز تۇسىرگەن. ياعني، ايەل ادام ناماز وقىماعاندىقتان ەر ادام اجىراسۋعا ارىز بەرگەن. سوت ولارعا يمامنان كەڭەس الۋعا ۇسىنىس جاسادى. وسىدان سوڭ ەرلى زايىپتىلار قايتادان جاراستى.

وسىلايشا سوت ءدىنشىل ازاماتتى رايىنان قايتارۋعا سەبەپ بولدى. ول دا ءدىني ساۋاتىن ارتتىرىپ، ءدىني تۇرعىدان كوپ ماعلۇمات العانىن مويىنداعان. وسىلايشا كوز الدىمىزدا ەكى جانۇيا ساقتالىپ قالعان بولاتىن.

– وتباسى قۇندىلىعىن قايتسەك ارتتىرامىز؟

– جالپى قازاق قوعامىندا وتباسى قۇندىلىعى بار. ءقازىر كوپ بالالى وتباسىلاردىڭ كوبەيىپ كەلە جاتقانى وسىنىڭ ايعاعى. كەزىندە اتا بابالارىمىزدان قالىپ كەتكەن ۇلتتىق وتباسىلىق قۇندىلىقتارىمىز جەتەرلىك. تەك سولاردى ساقتاپ قالۋىمىز كەرەك.

ماسەلەن بۇرىن قازاقي تۇسىنىكتە ءاربىر جانۇيا كوپ بالالى بولاتىن. كەيىن بۇل ءداستۇر ازداپ وزگەرىپ، كوپ بالالىلار سانى ايتارلىقتاي ازايدى. ياعني، قازاقى جانۇيا وتباسىندا بالانىڭ دۇنيەگە كەلۋىن ۇلكەن باقىت سانايدى، كوپ بالالى بولۋعا ۇمتىلادى. سول بالالارىن اياقتاندىرىپ، نەمەرەلى بولىپ، ادەمى ۇرپاق جالعاستىعىن قۇرۋ ارقىلى وتباسى قۇندىلىعىن سودان ىزدەيدى.

بالاعا قاتىستى بەسىك توي، سۇندەت توي، ءتىلاشار توي دەپ ءار قۋانىشىن قىزىق كورۋى ۇرپاق جالعاستىعىندا وتباسى قۇندىلىعىن بايلانىستىرۋىنان دەپ بىلەمىن. ءقازىر قايتادان سول ۇستانىمعا قايتا اينالىپ كەلە جاتىرمىز.

ويتكەنى كوپ بالالى جانۇيالار تاعى كوبەيىپ كەلەدى. بۇرىنعىنىڭ وزىعىن الىپ، توزىعىن تاستاۋىمىز كەرەك دەپ قاراستىراتىن بولساق، سونىڭ ىشىندە وسى وتباسىلىق قۇندىلىقتارعا قاتىستى ۇستانىم ءبىزدىڭ ۇستاپ قالاتىن نارسەمىز بولۋى كەرەك. ويتكەنى ول تالاي جىلدان بەرى ۇلتتىڭ بويىنا سىڭىرگەن ارتىقشىلىعى، سونىڭ ارقاسىندا ءبىز ۇلت بولىپ قالىپتاستىق دەۋگە بولادى.

وتباسىلىق قۇندىلىقتارعا قاتىستى وزىق ۇلگىلەردى ۇمىتپاي، كەرسىنشە دارىپتەپ ۇستاپ قالۋىمىز كەرەك ارتىقشىلىق بولۋى كەرەك.

راس، جاھاندانۋ پروسەسى ءقازىر قاتتى ءجۇرىپ جاتىر. بۇل ءبىزدىڭ كۇندەلىكتى ومىرىمىزگە ءبارىبىر ءوز اسەرىن تيگىزەدى. اجىراسۋ پروسەسىن قانشا ازايتۋعا، توقتاتۋعا تىرىسقانىمىزبەن ول بۇرىندا دا بولعان، الدىعى ۋاقىتتا دا بولا بەرەدى. ءتۇرلى ءتۇرلى دالەلدى سەبەپتەرمەن وتباسىلاردىڭ اجىراسۋى بولا بەرمەك. ونىڭ جالعاسۋى زاڭدىلىق. دەگەنمەن ءبىزدىڭ ماقساتىمىز نەكە بۇزىلعاننان كەيىن تاراپتاردىڭ اراسىنداعى قاتىناستاردىڭ دۇرىس بولۋىن، مەيلىنشە بالاعا زيانى از ءتيۋىن، ءبارىنىڭ زاڭدى بولۋىن قامتاماسىز ەتۋ.

بارىنشا وتباسىلىق قۇندىلىقتاردى دارىپتەپ وتباسىلاردىڭ اجىراسۋىنىڭ الدىن الۋعا تىرىسا بەرۋىمىز كەرەك. سوتتا قارالعان ىستەرگە قاراساق، كوپتەگەن ازاماتتارىمىز وتباسىن قۇرۋعا پسيحولوگيالىق جانە الەۋمەتتىك دامۋ تۇرعىسىنان دايىن ەمەس بولىپ كەلەدى.

ازاماتتار وزدەرىنىڭ جۇبايلىق مىندەتتەرىن دۇرىس تۇسىنبەيدى، جاۋاپكەرشىلىكتى جەتە سەزىنبەيدى. بالا بولعان كەزدە اتا انالىق مىندەتتەرىنە جەڭىل قارايدى. بۇل جاعدايلار ءبىزدىڭ قوعامدا وتباسىلىق قۇندىلىقتاردىڭ جەتكىلىكتى ناسيحاتتالمايتىنىن كورسەتەدى. قازىرگى مەكتەپتەردە وتباسىلىق قۇندىلىقتارىمىزدى بالالاردىڭ بويىنا ءسىڭىرۋ دۇرىس جولعا قويىلماعان. دەگەنمەن سوڭعى جىلدارى “ۇلگىلى وتباسى”، “مەرەيلى وتباسى” سەكىلدى وتباسىلىق بايقاۋلار قولعا الىنا باستادى. الداعى ۋاقىتتا دا وسى باعىتتاعى جۇمىستار جالعاسىن تابا بەرسە ەكەن دەيمىن. قوعامداعى وتباسىلىق قۇندىلىقتاردى ارتتىرۋ ارقىلى تالاي جانۇيانى اجىراسۋدان ساقتاپ قالۋعا بولادى.

 

 

نەكە شارتى داۋ-دامايدىڭ الدىن الادى

– ءسىزدىڭ ويىڭىزشا اجىراسۋدىڭ كوبەيۋىنە نە سەبەپ؟

– وكىنىشكە قاراي، تۇرمىستىق زورلىق زومبىلىق تا ءقازىر كوبەيىپ كەتتى. تۇرمىستىق زورلىق زومبىلىققا مۇلدەم شىداماۋشىلىق پرينسپتەرى بار. شەتەلدە مۇنداي جاعدايدا استارىنا ۇڭىلمەستەن بىردەن اجىراستىرىپ جاتادى. ال بىزدە زاڭمەن بەكىتىلگەن ۋاقىت ىشىندە قارايمىز، ءبىراق تۇرمىستىق تيراننىڭ ارەكەتى سوتتىڭ باستى نازارىندا بولادى.

ءقازىر داعدارىس ورتالىقتارىن كوبەيتىپ، بارىنشا انا مەن بالانىڭ قورعانسىز قالماۋىنا مۇمكىندىك جاسالۋدا. بۇل دا بولسا انا مەن بالانىڭ مەملەكەتتىڭ باستى قورعاۋىندا ەكەنىنىڭ ايعاعى. باسقا ۋاقىتتا سوتتار ۋاقىت سوزىپ ولاردى تەزىرەك اجىراستىرۋعا تىرىسقانمەن، تۇرمىستىق زورلىق زومبىلىق بار كەزدە مۇمكىندىگىنشە پروسەستى تەزدەتىپ، جابىرلەنۋشىنى تۇرمىستىق تيراننان اجىراتىپ الۋعا تىرىسادى.

– اجىراسۋ كەزىندەگى مۇلىك ءبولىسۋ، بالالارىنىڭ بولۋى، اليمەنت ءوندىرۋ سەكىلدى تۋىندايتىن ماسەلەلەر كوپ. اجىراسۋدىڭ الدىن الۋ ءۇشىن نە ىستەۋىمىز كەرەك؟

– ەرلى زايىپتىلار اجىراسقاننان كەيىن تۋىندايتىن ماسەلەلەر وتە كوپ. اجىراسۋدىڭ ۇلكەن ماسەلە ەكەنىن سودان اق تۇسىنسەك بولادى. ەگەر ەرلى زايىپتىلار بىرگە تۇرعان كەزدە ءۇي الىپ ۇلگەرسە مۇلىك ءبولىسۋ، بالالارى بولسا وعان اليمەنت ءبولۋ، بالانىڭ تۇرعىلىقتى جەرىن بەلگىلەۋ، بولەك تۇراتىن اكەسىنىڭ نەمەسە اناسىنىڭ ارالاسۋ ءتارتىبى، وتباسىلىق داۋدان تۋىندايتىن ماسەلەلەرگە كىرەدى.

ءبىر وتباسىلىق داۋدىڭ ارتىندا وسىنداي قانشاما داۋلار تۋىندايدى. مۇنىڭ سوڭى قوعامىمىزدا داۋكەستىكتىڭ كوبەيىپ، سوت جۇكتەمەسىنىڭ ارتۋىنا الىپ كەلەدى.

ايتاتىن كەڭەسىمىز بارىنشا داۋدىڭ الدىن الۋ. ويتكەنى مۇنىڭ سوڭى پسيحولوگيالىق، ماتەريالدىق، مورالدىق ۇلكەن شىعىنعا الىپ كەلەدى. اجىراسۋ كەزىندە مەملەكەتتىك باج سالىعى بار، ادۆوكاتتاردىڭ اقىسى بار ءبارى ۇلكەن شىعىن.

سوتتىڭ تابالدىرىعىن توزدىرماي، قالتاعا سالماق سالماي داۋدى بارىنشا بەيبىت جولمەن شەشۋگە تىرىسۋ كەرەك. ءقازىر وسى ورايدا نەكە شارتى كەڭ تاراپ كەلەدى. ودان قورقۋدىڭ قاجەتى جوق. ءقازىر نەكە شارتىن قۇقىقتىق ساۋاتى ارتىپ ەرلى زايىپتىلار بارىنشا بەيبىت جولمەن شەشۋگە داعدىلانىپ كەلەدى. وندا بالالاردىڭ كىممەن قالاتىنى، قاي مۇلىكتىڭ كىمنىڭ يەلىگىنە بەرىلەتىنى، بالالارعا بەرىلەتىن اليمەنت كولەمى، ءبارى زاڭدىق جولمەن الدىن الا رەتتەلىپ وتىراتىن بولعان.

داۋدى وركەنيەتتى جولمەن شەشەتىن بولساق ساۋساعىنا ساقينا تاعا وتىرىپ، “ساۋ باسىنا ساقينا” تىلەپ الماۋدىڭ وسىنداي ۇتىمدى جولى بار. وتباسىلىق داۋلار ەكى تاراپ ءۇشىن دە ەموسيونالدى، ۇلكەن ماسەلە بولۋى مۇمكىن.  الايدا كۇيزەلىس جاعدايدا بالالاردىڭ قۇقىقتارى مەن الەۋمەتتىك جاعدايىنا باسا ءمان بەرىلۋى كەرەك.

– سالىستىرمالى تۇردە اجىراسۋعا قاتىستى ىستەر كوبەيىپ كەلە مە، جوق ازايىپ پا؟

– ءيا، راس ءقازىر اجىراسۋعا قاتىستى ىستەر كوبەيىپ كەلەدى. سوڭعى مالىمەتتەرگە سەنسەك، اجىراسۋ بويىنشا قازاقستان نەكە بۇزۋ بويىنشا توپ 20 ەلدىڭ قاتارىنا ەنىپ وتىر.

2023 جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتى جىلدىعى  بويىنشا اجىراسۋعا قاتىستى ىستەر بويىنشا 16 ورىندا ەكەنبىز. الماتى قالاسىندا 2023 جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتى جىلدىعىندا 1100 وتباسى اجىراسىپتى. وسىنشا وتباسىنىڭ اجىراسۋىن راسىمدەپپىز. قازاقستاندا ءقازىر ءاربىر ءۇشىنشى شاڭىراق اجىراسىپ جاتىر. ەلىمىز سونداي-اق اجىراسۋ سوت پروسەسى تەز جۇزەگە اساتىن ەلدەردىڭ ءبىرى. بۇل جاعىنان ءتىپتى الدىڭعى ورىندا كەلەمىز.

ياعني، سالىستىرمالى تۇردە ماسەلەن تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق قۇربانىنا اينالعان جان بولسا، ونى تەز ارادا قۇتقارىپ قالۋ جاعىنان بارلىق پروسەستەر جۇزەگە اسادى. بۇل جاعىنان وڭايلاتىلعان تارتىپتەر قالىپتاسقان. مەملەكەتتىك باج سالىعى رەتىندە نەبارى 1035 تەڭگە تولەيدى اجىراسۋ ءۇشىن. بۇل باسقا مەملەكەتتەردە كەزدەسە بەرمەيتىن جاعداي. ەگەر وتباسىندا ءبىر ادام ءجابىر كورەتىن بولسا ونىڭ تەزىرەك بوستاندىعى قامتاماسىز ەتىلۋى ءۇشىن بارلىق ارەكەتتەر جۇزەگە اسادى.

سۇحباتتاسقان قۋانىش ەرمەكوۆا