كوپبالالى انا جىلىجاي بيزنەسىنە دەن قويدى
سارقان اۋدانىنىڭ بىرلىك اۋدانىندا بوي كوتەرگەن جىلىجاي جىل ون ەكى اي جۇمىس ىستەپ، اۋدان تۇرعىندارىن قىزاناق پەن قيارمەن قامتاماسىز ەتۋدى كوزدەپ وتىر.
– جىلىجاي سالۋ ءىسى كوپتەن بەرى ويىمدا جۇرگەن ەدى. ويعا العان ءىستى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن قارجى مەن كۇش كەرەك ەكەنى بەلگىلى. بۇگىن سول ارمان-ماقساتىما قول جەتكىزىپ وتىرمىن. جىلىجايدىڭ قۇرىلىسىن قىستا باستاعان بولاتىنبىز. ءبىرىنشى كەزەكتە نىساندى جىلىتۋ جۇيەسىن ورناتتىق. كوكونىستى تامشىلاتىپ سۋارۋ جۇيەسىمەن سۋاراتىن بولامىز. ويتكەنى بۇل جۇيە سۋدى ءتيىمدى پايدالانۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. قازىرگى تاڭدا تەز ارادا ءپىسىپ جەتىلەتىن كوكونىستىڭ سورتتارىن ەگىپ، كۇتىپ-باپتاپ جاتقان جايىمىز بار. العاشقى ءونىمدى ءساۋىر ايىنىڭ اياعىندا جيناپ، ساۋداعا شىعارماقپىز، – دەيدى شارۋا.
ءدىلدانا بوكەيدىڭ اڭگىمەسىن تىڭداعانىمىزدا، ونىڭ جىلىجاي بيزنەسىنە ۇلكەن دايىندىقپەن كەلگەنىن بىلدىك. ول «دامۋ» قورى ۇيىمداستىرعان «باستاۋ» جوباسىنا قاتىسىپ، جىلىجاي بيزنەسىن جۇرگىزۋ ءىسىن جان-جاقتى زەرتتەگەن. بۇدان باسقا وندىرگەن ءونىمىن ساۋدالاۋدىڭ ماركەتينگتىك جولدارى بويىنشا دا بىلىكتىلىگىن جەتىلدىرگەنىن العا تارتتى.
– ءبىزدىڭ وتباسىمىز ۇلكەن. بۇگىندە وتاعاسى ەكەۋمىز بەس بالا تاربيەلەپ وتىرمىز. سول سەبەپتى بىزدەر وتباسىلىق بيزنەستىڭ نەگىزىن قالاپ، ونى جەتىلدىرۋدى كوپتەن بەرى ارماندادىق. وتكەن جىلى جازدا «باستاۋ» بيزنەس-جوباسىن اياقتاعاننان كەيىن «اۋىل شارۋاشىلىعىن قولداۋ قورىنان» 2،9 ملن تەڭگە شاماسىندا جەڭىلدەتىلگەن مولشەرمەن نەسيە الىپ، ىسكە كىرىسكەن بولاتىنبىز. قازىرگى تاڭدا ويعا العان ىستەرىمىز رەت-رەتىمەن ىسكە اسىپ كەلەدى، – دەپ جىلىجاي ىسىنە بار ىنتا-ىقىلاسىمەن كىرىسكەن ءدىلدانا بوكەي ءوزىنىڭ كاسىبى جايىندا كەڭىنەن اڭگىمەلەپ بەردى.
تەرمالدى سۋ كوزدەرىنىڭ مۇمكىندىكتەرى
الماتى وبلىسى الماتى قالاسىنىڭ ماڭايىندا ازىق-تۇلىك بەلدەۋىن قۇرۋ ماقساتىندا بىرنەشە جىلدان بەرى ەڭبەك ەتىپ كەلە جاتقانى بەلگىلى. بىرنەشە ميلليون ادامدى ساپالى ازىق-تۇلىكپەن قامتاماسىز ەتۋدە جەر جانناتى جەتىسۋدىڭ مۇمكىندىگى زور. جىلىجاي بيزنەسىن دامىتۋدا الماتى وبلىسىنىڭ وزگە وبلىستارعا قاراعاندا وزىندىك ەرەكشەلىگى بار ەكەنىن ايتپاي كەتۋگە بولماس.
ءبىزدىڭ بىلۋىمىزشە، الماتى وبلىسىنا قارايتىن پانفيلوۆ، ۇيعىر اۋدانى اۋماعىندا جەر استىنان شىعىپ جاتقان ىستىق سۋدىڭ كوزى بار. بۇل تەرمالدى سۋ كوزدەرىنەن ءتۇرلى شيپاجايلار سالىپ، وڭىردە ءتۋريزمدى دامىتۋدان بولەك، جىلىجاي كەشەندەرىن وركەندەتىپ، كوپ شىعىنسىز مول ءونىم الۋعا كەپىلدىك بەرەتىنى بەلگىلى.
الماتى وبلىسى اكىمدىگىنە قاراستى اۋىل شارۋاشىلىعى باسقارماسى بۇل باعىتقا دا باسا كوڭىل ءبولىپ، ءبىرقاتار ماڭىزدى جوبالاردى قولعا الىپ، ىسكە كىرىسىپ كەتكەنىنەن حاباردارمىز.
جەر استىنان تولاسسىز شىعىپ جاتقان ىستىق مينەرالدى سۋلار جىلىجايعا قاجەتتى ميكروكليمات قالىپتاستىرىپ، شارۋالاردىڭ مول ءونىم الۋىنا كەپىلدىك بەرەدى.
ايتالىق، تەحنولوگ ماماندىعىن جەتىك مەڭگەرگەن ارتەم دىدىكو قازىرگى تاڭدا تەرمالدى سۋ كوزدەرىن پايدالانىپ، جىلىجاي كەشەندەرىن سالىپ، حالىقتى ساپالى كوكونىسپەن قامتاماسىز ەتىپ وتىر.
ول زاماناۋي جىلىجاي كەشەنىن سالۋ بارىسىندا ۋكراينادان ارنايى مامانداردى تارتىپ، ولاردىڭ ىس-تاجىريبەسىمەن بولىسكەن. قازىرگى تاڭدا جىلىجاي بيزنەسىنە دەن قوعان كاسىپكەر اپتاسىنا 20 توننا كوكونىس جينايتىن دەڭگەيگە جەتكەن.
– جىلىجاي بيزنەسىندە قولدانعان تەحنولوگيامىز بۇگىندە ءوزىنىڭ ناتيجەسىن بەرىپ وتىر. ءبىزدىڭ جىلىجاي كەشەنىنىڭ باسقالارعا قاراعاندا ايىرماشىلىعى بىزدەر كوكونىستەردى ارنايى جاساندى سۋبستراتتا (جاساندى توپىراق) ءوسىرىپ، وسىمدىكتەرگە قاجەتتى ميكروەلەمەنتتەردى سۋعا ارالاستىرىپ بەرەمىز. بىزدەر ادەتتە، وسىمدىكتەرگە قانشالىقتى ميكروەلەمەنتتەر قاجەت ەكەنىن ەسەپكە الىپ، سول مولشەردەن اسپايمىز. ميكروەلەمەنتتەردىڭ ىشىندە ەشقانداي نيتراتتار جوق.
ءبىز جىلىجايدا كوكونىستى جاساندى جولمەن وسىرگەنىمىز بولماسا، ونىمدەردى ەكولوگيالىق تازا ءونىم دەپ اتاۋعا بولادى. جىلىجاي كەشەنىمىز بارلىق حالىقارالىق ستاندارتتاردىڭ تالابىنا جاۋاپ بەرەدى. جەر استىنان شىعىپ جاتقان 65 گرادۋستىق ىستىق سۋ كوزدەرى جىل بويى جىلىجاي ىشىندە وسىمدىكتەرگە قاجەتتى ميكروكليماتتى ساقتاۋعا مۇمكىندىك بەرىپ وتىر. كەرەك دەسەڭىز، بىزدەر كومىر، گاز جاعىپ، قورشاعان ورتانى لاستامايمىز.
اۋدانداعى جىلىجاي بيزنەسىنىڭ دامۋ قارقىنى جايىندا ۇيعىر اۋدانى اكىمىنىڭ ورىنباسارى قۇرالبەك بەكمۇحانبەتوۆ تە ويىن ورتاعا سالدى. ول اۋدانداعى تەرمالدى سۋ كوزدەرىن پايدالانىپ جۇمىس ىستەيتىن جىلىجايلاردىڭ جالپى اۋماعى 10 گەكتاردان اسقانىن العا تارتتى.
بيىل اۋداندا 6 گەكتار جەرگە جەراستى ىستىق سۋىمەن جۇمىس ىستەيتىن جىلىجاي كەشەندەرىن سالماقشى ەكەن. تەرمالدى سۋ كوزدەرىن پايدالانىپ، جىلىجاي سالۋعا ءبىرقاتار ينۆەستورلار قىزىعىپ وتىرعانىن دا بىلدىك. قازىرگى تاڭدا ۇيعىر اۋدانى اۋماعىنداعى جىلىجاي كەشەندەرىندە وندىرىلگەن ونىمدەر نەگىزىنەن، الماتى قالاسىنا، كەيدە ەلىمىزدىڭ وزگە وبلىستارىنا دا جونەلتىلەدى ەكەن.
«Green Land Alatau» – جەتىسۋدىڭ ماقتانىشى
«Green Land Alatau» جىلىجاي كەشەنى الماتى وبلىسىن بىلاي قويعاندا، ەلىمىزدەگى ەڭ ءىرى جىلىجاي كەشەنى ەكەنى بەلگىلى. جاقىن بولاشاقتا ىلە اۋدانىنداعى بۇل جىلىجايدىڭ اۋماعىن 60 گەكتارعا دەيىن ۇلعايتۋ جوسپاردا بار. وندىرىستىك جىلىجايدى سالۋعا 75 ملرد تەڭگە ينۆەستيسيا قاراستىرىلعان. اۋقىمدى جوبا ءوز مارەسىنە 2022 جىلى جەتەتىن بولادى.
جوبانىڭ ءبىرىنشى كەزەڭىندە 20 گەكتار جەرگە وندىرىستىك قۋاتى جىلىنا 15 مىڭ توننا قىزاناق وندىرەتىن وندىرىستىك جىلىجاي سالىنىپ، 260 جۇمىس ورنى اشىلعان بولاتىن. جىلىجايدىڭ ءبىرىنشى كەزەڭى قۇرىلىسىنىڭ قۇنى 25 ملرد تەڭگەنى قۇرادى.
جوبانىڭ ەكىنشى كەزەڭى 2018 جىلى ىسكە قوسىلدى. جىلىجاي اۋماعىندا تابيعي گاز جۇرگىزگەننەن كەيىن جىلىجاي كەشەنىنىڭ اۋماعى تاعى دا 15 گەكتار جەرگە كەڭەيدى. «Green Land Alatau» سەرىكتەستىگى وتكەن جىلى مىڭداعان توننا قىزاناق پەن قياردى ەلىمىز بەن رەسەي نارىعىنا ەكسپورتتاعانىن ماقتانىشپەن ايتۋعا بولادى.
سوڭعى ۋاقىتتارى الماتى وبلىسىنىڭ اۋماعىن گازداندىرۋ ءىسى قولعا الىنعالى بەرى جىلىجاي بيزنەسى دە دامىپ كەلە جاتقانىن اتاپ ايتۋعا بولادى. جالپى، وبلىس اۋماعىندا جاڭا كولىك دالىزدەرىنىڭ سالىنىپ، گازداندىرۋ جۇمىستارى قارقىندى تۇردە ىسكە اسا باستاعالى بەرى اۋدانداردا جىلىجاي سالۋ ءىسى دامىپ، جاڭا كەزەڭگە اياق باسقانىنا كۋا بولىپ وتىرمىز.
نۇرلان اۋباكىر
