قازىرگى جاھاندىق تۋربۋلەنتتىلىك پەن حالىقارالىق قاتىناستاردىڭ تۇراقسىزدىعى جاعدايىندا ەكىجاقتى جانە كوپجاقتى ديپلوماتيالىق بايلانىستاردىڭ ماڭىزى ەرەكشە. ورتالىق ازيادا شەشۋشى ءرول اتقاراتىن قازاقستان پارسى شىعاناعىنداعى مەملەكەتتەرمەن بەلسەندى سەرىكتەستىك ورناتۋدا، ونىڭ ىشىندە ايماقتاعى ەكونوميكالىق دامىعان جانە ستراتەگيالىق ماڭىزدى مەملەكەتتەردىڭ ءبىرى قاتار ەرەكشە ورىن الادى. سوڭعى جىلدارى قازاقستان مەن قاتار ىنتىماقتاستىقتى تەرەڭدەتۋگە ارتىپ كەلە جاتقان قىزىعۋشىلىق تانىتىپ وتىر، مۇنى جوعارى دەڭگەيدەگى تۇراقتى ساپارلار مەن ساۋدا، ينۆەستيسيا، ەنەرگەتيكا جانە تۋريزم سياقتى ءتۇرلى سالالارداعى نەگىزگى كەلىسىمدەر دالەلدەيدى.

قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ 2024 جىلعى 6-7 جەلتوقساندا قاتارعا رەسمي ساپارى ءوزارا ءىس-قيمىلدى نىعايتۋدىڭ ەرەكشە سيمۆولى بولدى. ساپاردىڭ ەكى كۇندىك باعدارلاماسىنا قاتارداعى نەگىزگى ساياسي جانە ەكونوميكالىق قايراتكەرلەرمەن كەزدەسۋلەر جانە حالىقارالىق ساياساتتىڭ، قاۋىپسىزدىك پەن تۇراقتىلىقتىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىن تالقىلاۋعا ارنالعان جەتەكشى جاھاندىق الاڭداردىڭ ءبىرى بولىپ سانالاتىن بەدەلدى حالىقارالىق فورۋم – دوحا فورۋمىنا قاتىسۋ كىردى. بۇل ساپار قازاقستان مەن قاتار اراسىنداعى قارىم-قاتىناستىڭ ستراتەگيالىق ماڭىزدىلىعىنا توقتالىپ قانا قويماي، ەكونوميكالىق جانە ساياسي ءوزارا ءىس-قيمىلدى كەڭەيتۋ ءۇشىن جاڭا مۇمكىندىكتەر اشتى.

قازاقستان مەن قاتار ىنتىماقتاستىعىنىڭ ۇزاق تاريحى بار، ول ينۆەستيسيالىق جوبالارعا ءوزارا قىزىعۋشىلىق پەن حالىقارالىق ۇيىمدار اياسىنداعى بىرلەسكەن جۇمىستارعا نەگىزدەلگەن. بۇۇ جانە يسلام ىنتىماقتاستىعى ۇيىمى سياقتى پلاتفورمالارعا قاتىسۋ ارقىلى ەكى ەل دە الەمدىك ارەنادا ءوز ۇستانىمدارىن نىعايتتى. ەكونوميكالىق ديپلوماتياعا ەرەكشە نازار اۋدارىلادى: اۋىل شارۋاشىلىعى، ەنەرگەتيكا جانە ينفراقۇرىلىمدىق جوبالار سياقتى قازاقستاننىڭ نەگىزگى سەكتورلارىنا قاتار ينۆەستيسيالارى قازاقستان ەكونوميكاسىنىڭ دامۋى ءۇشىن ماڭىزدى ىنتالاندىرۋعا اينالدى. ءوز كەزەگىندە قازاقستان قاتارعا «جاسىل ەكونوميكا» باستاماسى جانە وڭىرلىك كولىك-لوگيستيكالىق ينفراقۇرىلىم اياسىنداعى جوبالارعا قاتىسۋدىڭ ءتيىمدى مۇمكىندىكتەرىن ۇسىندى.

قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ 2024 جىلعى 7 جەلتوقسانداعى دوحا فورۋمىنا قاتىسۋى ەرەكشە نازار اۋدارۋعا تۇرارلىق. دوحا فورۋمى الەمدىك ساياسات، حالىقارالىق قاۋىپسىزدىك جانە تۇراقتى دامۋ ماسەلەلەرىن تالقىلاۋعا ارنالعان ەڭ ءىرى جانە ەڭ بەدەلدى جاھاندىق الاڭداردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. قازاقستاننىڭ بۇل شاراعا قاتىسۋى ونىڭ حالىقارالىق ۇدەرىستەرگە بەلسەندى قاتىسۋعا دەگەن ۇمتىلىسىنىڭ كورىنىسى عانا ەمەس، سونىمەن قاتار ءوزىنىڭ كۇن ءتارتىبىن الەمدىك قوعامداستىققا تانىستىرۋ مۇمكىندىگى بولدى. فورۋمعا قاتىسۋ قازاقستانعا جاھاندىق ساياساتتىڭ بەلسەندى قاتىسۋشىسى رەتىندەگى ۇستانىمىن نىعايتۋعا جانە جاھاندىق ماسەلەلەردى شەشۋدەگى ءرولىن جاريالاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. زاماناۋي سىن-قاتەرلەر – گەوساياسي شيەلەنىس، ەكونوميكالىق داعدارىس جانە كليماتتىق قاۋىپ-قاتەر جاعدايىندا مۇنداي باستامالار قازاقستاننىڭ الەمدىك ارەناداعى ماڭىزدىلىعىن كورسەتەدى.

بۇل ماقالا قازاقستان مەن قاتار اراسىنداعى ەكىجاقتى قارىم-قاتىناستاردى، ولاردىڭ تاريحي ەۆوليۋسياسىن جانە ىنتىماقتاستىقتىڭ نەگىزگى باعىتتارىن ەگجەي-تەگجەيلى كورسەتۋگە باعىتتالعان. ماقالادا پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ ساپارى جان-جاقتى تالدانىپ، ساپاردىڭ نەگىزگى ناتيجەلەرى مەن جەتىستىكتەرى، سونداي-اق ونىڭ ەكىجاقتى قارىم-قاتىناستار ءۇشىن ماڭىزى باياندالادى. قازاقستاننىڭ دوحا فورۋمىنا قاتىسۋىنا، بۇل شارانىڭ قازاقستان ءۇشىن ماڭىزىنا جانە جاھاندىق ساياسي جانە ەكونوميكالىق ۇدەرىستەردەگى فورۋمنىڭ رولىنە ەرەكشە نازار اۋدارىلادى. ساراپتامالىق تالداۋ قازاقستان ءۇشىن قانداي مۇمكىندىكتەر اشىلىپ جاتقانىن جانە جاڭا كەلىسىمدەر نەگىزىندە قانداي پەرسپەكتيۆالار تۋىنداۋى مۇمكىن ەكەنىن تۇسىنۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
دوحا فورۋمى اياسىندا قازاقستان مەن قاتار تۋرالى ايتۋ وزەكتى جانە قاجەت، ويتكەنى بۇل كەزەكتى ساپار نەمەسە حالىقارالىق فورۋمعا قاتىسۋ ەمەس. بۇل قازاقستاننىڭ گەوساياسي ىقپالىن نىعايتۋ جانە ونىڭ ەكونوميكالىق ديپلوماتياسىن كەڭەيتۋ جولىنداعى ماڭىزدى قادام. قازاقستان ايماقتىق كوشباسشى رەتىندە عانا ەمەس، جاھاندىق قاۋىپسىزدىك ارحيتەكتۋراسىن وزگەرتۋ جانە تۇراقتى دامۋ جاعدايىندا جاھاندىق شەشىمدەردى ۇسىنۋعا دايىن ەل رەتىندە دە ءوز ۇستانىمىن نىعايتىپ كەلەدى.

1. قازاقستان مەن قاتار اراسىنداعى قارىم-قاتىناستاردى دامىتۋ جانە نىعايتۋ
قازاقستان مەن قاتار اراسىنداعى قارىم-قاتىناستار ساياسي، ەكونوميكالىق، اسكەري جانە مادەني-گۋمانيتارلىق سالالاردى قامتيتىن تۇراقتى جانە كوپ دەڭگەيلى ىنتىماقتاستىقتىڭ ۇلگىسى بولىپ تابىلادى. 1993 جىلعى 1 شىلدەدە ورناتىلعان ديپلوماتيالىق قارىم-قاتىناستار ۋاقىت وتە كەلە ايتارلىقتاي تەرەڭدەپ، جاڭا سەرپىن العان ستراتەگيالىق سەرىكتەستىكتىڭ نەگىزى بولدى. ەكى ەلدىڭ ەلشىلىكتەرىنىڭ استانالاردا – 2007 جىلى دوحادا جانە 2008 جىلى استانادا پايدا بولۋى ديالوگتى نىعايتۋ جانە ەكىجاقتى بايلانىستاردى ينستيتۋسيونالدىق دامىتۋ جولىنداعى باستى قادام بولدى.
1.1.ساياسي ىنتىماقتاستىق: سەنىمنىڭ جوعارى دەڭگەيى مەن تۇراقتى بايلانىستار
قازاقستان-قاتار قارىم-قاتىناستارى جوعارى دەڭگەيدەگى بەلسەندى بايلانىستارمەن سيپاتتالادى، بۇل ولاردىڭ ستراتەگيالىق ماڭىزدىلىعىن اتاپ كورسەتەدى. ساياسي ديالوگتىڭ ماڭىزدى كەزەڭدەرى مەملەكەت باسشىلارىنىڭ تۇراقتى ساپارلارى بولدى. ماسەلەن، 2024 جىلعى اقپاندا قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆ قاتارعا مەملەكەتتىك ساپارمەن باردى، ال 2023 جىلعى ماۋسىمدا قاتار ءامىرى شەيح تاميم بەن حاماد ءال-تاني قازاقستانعا كەلدى. بۇل كەزدەسۋلەر بارىسىندا ساۋدا-ەكونوميكالىق، ينۆەستيسيالىق جانە مادەني-گۋمانيتارلىق ىنتىماقتاستىقتى كەڭەيتۋدىڭ نەگىزگى ماسەلەلەرى تالقىلاندى.
2022 جىلى قاتار امىرىنە قازاقستاننىڭ ەڭ جوعارى مەملەكەتتىك ناگراداسى – «التىن قىران» وردەنىنىڭ بەرىلۋى ەكىجاقتى قارىم-قاتىناستى نىعايتۋدىڭ سيمۆولى بولدى. بۇل قاتاردىڭ ەكىجاقتى ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋعا قوسقان ايرىقشا ۇلەسىن مويىنداۋىن جانە ونىڭ ۇزاق مەرزىمدى ستراتەگيالىق سەرىكتەس بولۋعا دايىندىعىن كورسەتەدى.
ساياسي بايلانىستار شەنەۋنىكتەردىڭ تەلەفون ارقىلى سويلەسۋلەرى مەن ءوزارا ساپارلارى ارقىلى نىعايىپ وتىر. 2023 جىلدىڭ جەلتوقسانىندا پرەزيدەنت توقايەۆ قاتار امىرىمەن تەلەفون ارقىلى سويلەستى، ونىڭ بارىسىندا ەكونوميكالىق جانە ينۆەستيسيالىق بايلانىستاردى ودان ءارى نىعايتۋ پەرسپەكتيۆالارى تالقىلاندى. مۇنداي تۇراقتى ديالوگتار سەرپىندى ساياسي ءوزارا ءىس-قيمىلدى، كەلىسىمدەردىڭ دەر كەزىندە ورىندالۋىن قامتاماسىز ەتۋدى جانە بىرلەسكەن باستامالاردى قولداۋدى كورسەتەدى.
1.2.ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق
قازاقستان مەن قاتار اراسىنداعى ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق جاڭا دەڭگەيگە كوتەرىلۋدە. سوڭعى جىلدارى ءوزارا ينۆەستيسيالىق اعىنداردى نىعايتىپ، ەكى ەل اراسىنداعى تاۋار اينالىمىنىڭ ءوسۋىن قامتاماسىز ەتەتىن بىرنەشە ستراتەگيالىق ماڭىزدى كەلىسىمدەرگە قول قويىلدى.
2024 جىلى قازاقستان مەن قاتار اراسىندا جالپى قۇنى 20 ميلليارد دوللار بولاتىن اۋقىمدى ينۆەستيسيالىق جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋدى كوزدەيتىن ۇزاق مەرزىمدى ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك تۋرالى كەلىسىم جاسالدى. مىسالى، قاتار «Power International Holding» جوباسى اياسىندا قاشاعان كەن ورنىندا گاز وڭدەۋ زاۋىتتارىنىڭ قۇرىلىسىنا جانە قازاقستاننىڭ گاز تاسىمالداۋ ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋعا، سونىڭ ىشىندە «بەينەۋ-بوزوي-شىمكەنت» گاز قۇبىرىنىڭ قۇرىلىسىنا ينۆەستيسيا سالدى.
ءتيىمدى ينۆەستيسيالىق قىزمەتتىڭ مىسالى رەتىندە قاتارلىق Power International Holding كومپانياسىنىڭ قازاقستاندىق تەلەكوممۋنيكاسيا كومپانيالارىنىڭ اكتيۆتەرىن ساتىپ الۋ جوباسىن كەلتىرۋگە بولادى. «قازاقتەلەكوم» اق-مەن سەرىكتەستىك اياسىندا Tele2 جانە Altel ساتىپ الۋ قازاقستاننىڭ سيفرلىق ترانسفورماسياسىنىڭ جانە ونىڭ تەلەكوممۋنيكاسيالىق الەۋەتىنىڭ كەڭەيۋىنىڭ سيمۆولىنا اينالدى.
ءبىر قىزىعى، قازاقستان مەن قاتار اراسىنداعى تاۋار اينالىمىنىڭ كولەمى جىل سايىن ارتىپ كەلەدى. 2022 جىلى ول 6،6 ميلليون دوللاردى قۇراسا، 2023 جىلى قازاقستاننىڭ ەكسپورتى ازىق-تۇلىك، توقىما جانە مينەرالدى رەسۋرستاردى قامتيدى، ال قاتار ونەركاسىپ تاۋارلارى مەن جوعارى تەحنولوگيالىق ونىمدەر يمپورتتالادى. جاڭا لوگيستيكالىق باعىتتاردى اشقان جانە تۋريستىك اعىنداردىڭ ءوسۋىن ىنتالاندىرعان تىكەلەي اۋە قاتىناسى جۇيەسىن دامىتۋ تۋرالى كەلىسىم ماڭىزدى جەتىستىك بولدى.
1.3.ينۆەستيسيالىق ىنتىماقتاستىق
سوڭعى جىلدارى قاتاردىڭ قازاقستانداعى ينۆەستيسيالىق بەلسەندىلىگى ارتتى جانە بۇل ءۇردىس نىعايا تۇسۋدە. شەتەلدىك ينۆەستورلاردىڭ قۇقىقتارىن قولداۋ جانە قورعاۋ قاتار كاپيتالىنىڭ تۇراقتى اعىنىنىڭ نەگىزى بولدى. 2024 جىلعا ارنالعان كەلىسىم جالپى قۇنى 17،6 ملرد دوللاردى قۇرايتىن ءبىرقاتار ينفراقۇرىلىمدىق جوبالاردى ىسكە اسىرۋدى كوزدەيدى، ونىڭ ىشىندە:
 قازاقستاننىڭ ىشكى قاجەتتىلىكتەرىن قاناعاتتاندىرۋ جانە گاز ەكسپورتىن ۇلعايتۋ ءۇشىن 5،7 ملرد دوللارعا گاز وڭدەۋ زاۋىتتارىن سالۋ؛
 وڭىرلەر ءۇشىن گازدىڭ قولجەتىمدىلىگىن جانە ەلدىڭ ەكسپورتتىق مۇمكىندىكتەرىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن اقتوبە-قوستاناي گاز قۇبىرىن جانە ەكىنشى بەينەۋ-بوزوي-شىمكەنت جەلىسىن سالۋدى قوسا العاندا، گاز تاسىمالداۋ ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋ (7،7 ملرد دوللار)؛
 قازاقستاننىڭ ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان قۇنى 2،7 ملرد دوللار بولاتىن ەنەرگەتيكالىق جوبالار، سونىڭ ىشىندە ەرتىس وزەنىندە سۋ ەلەكتر ستانسياسىنىڭ (قۋاتى 350 مۆت) جانە قۇراما سيكلدى (1100 مۆت) ەلەكتر ستانسياسىنىڭ قۇرىلىسى.
قارجى سەكتورىندا ينۆەستيسيالىق ىنتىماقتاستىق بەلسەندى دامىپ كەلەدى. 2024 جىلى قاتاردىڭ Lesha Bankء-ى Bereke Bankء-تى ساتىپ الدى، بۇل قازاقستاندىق بانك سەكتورىن نىعايتۋعا ماڭىزدى قادام بولدى. قازاقستاندىق بانكتى ساتىپ الۋ تۋرالى مامىلە باسقا حالىقارالىق ينۆەستورلار ءۇشىن قازاقستاننىڭ بولاشاعى زور قارجى ورتالىعى رەتىندەگى تارتىمدىلىعى تۋرالى سيگنال بولدى.
1.4.اسكەري ىنتىماقتاستىق
قازاقستان مەن قاتار اراسىنداعى اسكەري ىنتىماقتاستىق اسكەري كادرلاردى بىرلەسىپ دايارلاۋ تۋرالى ستراتەگيالىق ماڭىزدى كەلىسىمگە قول قويۋ اياسىندا العا جىلجۋدا. بۇل كەلىسىم تاجىريبە الماسۋ، اسكەري مەديسينا سالاسىندا كادرلار دايارلاۋ، سونداي-اق قاۋىپسىزدىك سالاسىنداعى ءوزارا ءىس-قيمىل ءۇشىن جاعداي جاساۋعا باعىتتالعان.
ەكى ەلدىڭ اسكەري دەلەگاسيالارى دوحاداعى DIMDEX سياقتى قورعانىس ونىمدەرىنىڭ حالىقارالىق ءىرى كورمەلەرىنە قاتىسۋدا. قول قويىلعان اسكەري ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلىسىم اسكەري تەحنيكانىڭ ءترانزيتىن جانە ەكى ەلدىڭ اسكەري پوليگوندارىن وقۋ-جاتتىعۋلار وتكىزۋ جانە اسكەري مامانداردى دايارلاۋ ءۇشىن پايدالانۋدى كوزدەيدى.
1.5.مادەني-گۋمانيتارلىق ىنتىماقتاستىق
مادەني-گۋمانيتارلىق ىنتىماقتاستىق ءبىلىم، عىلىم جانە ونەردى قامتيدى. مىسال رەتىندە قاتار ۇلتتىق مۋزەيىندە قازاق تىلىندەگى اۋديوگيدتىڭ ىسكە قوسىلۋىن جانە قاتارلىق قۇران قاريلارىنىڭ قازاقستانداعى حالىقارالىق جارىستارعا قاتىسۋىن ايتۋعا بولادى. جوعارى ءبىلىم سالاسىندا نازاربايەۆ ۋنيۆەرسيتەتى حاماد بەن حاليفا ۋنيۆەرسيتەتىمەن ىنتىماقتاستىق تۋرالى مەموراندۋمعا قول قويدى، بۇل عىلىمي جانە ءبىلىم الماسۋ جانە بىرلەسكەن زەرتتەۋلەر جۇرگىزۋگە مۇمكىندىكتەر اشتى.
ەلوردانىڭ 20 جىلدىعىنا وراي استانا قالاسىندا شەيح تاميم بەن حاماد ءال تاني اتىنداعى مەكتەپ قۇرىلىسى ماڭىزدى جوبا بولدى. بۇل جوبا گۋمانيتارلىق ىنتىماقتاستىقتىڭ سيمۆولىنا جانە ەكى ەل اراسىنداعى ارىپتەستىكتىڭ ستراتەگيالىق ماڭىزدىلىعىنىڭ كورسەتكىشىنە اينالدى.
قورىتىندى، قازاقستان مەن قاتار اراسىنداعى قارىم-قاتىناستار ساياسي، ەكونوميكالىق جانە مادەني سالالارداعى ءوزارا مۇددەلەرگە نەگىزدەلگەن سەرپىندى ستراتەگيالىق سەرىكتەستىكتىڭ ۇلگىسى بولىپ تابىلادى. 1993 جىلدان بەرى ەلدەر ديپلوماتيالىق كومميۋنيكەگە قول قويۋدان اسكەري ىنتىماقتاستىق پەن جالپى قۇنى 20 ميلليارد دوللاردان اساتىن بىرلەسكەن ينۆەستيسيالار تۋرالى كەلىسىمدەر جاساسۋعا دەيىنگى ۇزاق جولدان ءوتتى.
قارقىندى ەكىجاقتى بايلانىستار، ءوسىپ كەلە جاتقان ءوزارا ينۆەستيسيا جانە ءبىلىم، مادەنيەت جانە سپورت سالالارىنداعى ىنتىماقتاستىق بۇل سەرىكتەستىكتىڭ ستراتەگيالىق ماڭىزدىلىعىن كورسەتەدى. قازاقستان مەن قاتار حالىقارالىق ارەنادا ءوز ۇستانىمدارىن نىعايتۋعا عانا ەمەس، تۇراقتى دامۋدىڭ جاھاندىق ۇدەرىستەرىنە دە ۇلەس قوسۋعا ۇمتىلۋدا.
ودان ءارى ماقالادا قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ 2024 جىلعى 6-7 جەلتوقسانداعى قاتارعا رەسمي ساپارى ەگجەي-تەگجەيلى تالقىلانادى. بۇل وقيعالار قازاقستان-قاتار قارىم-قاتىناستارى مەن قازاقستاننىڭ جاھاندىق ساياساتقا قاتىسۋى ءۇشىن ماڭىزدىلىعىنا باسا نازار اۋدارا وتىرىپ، ەگجەي-تەگجەيلى تالداناتىن بولادى.
2. قازاقستاننىڭ دوحا فورۋمىنا قاتىسۋى: ماڭىزى مەن بولاشاعى
قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ 2024 جىلعى 7 جەلتوقسانداعى دوحا فورۋمىنا قاتىسۋى حالىقارالىق ساياساتتاعى ايتۋلى وقيعاعا اينالدى جانە قازاقستاننىڭ جاھاندىق ديالوگتىڭ بەلسەندى قاتىسۋشىسى رەتىندەگى مارتەبەسىن اتاپ ءوتتى. 2003 جىلدان بەرى وتكىزىلىپ كەلە جاتقان دوحا فورۋمى حالىقارالىق ساياساتتىڭ، ەكونوميكانىڭ جانە قاۋىپسىزدىكتىڭ نەگىزگى ماسەلەلەرىن تالقىلاۋعا ارنالعان الەمدەگى ەڭ ءىرى الاڭداردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. بيىلعى جىلى فورۋم «ديالوگ، ديپلوماتيا جانە ارتۇرلىلىك» (Diplomacy، Dialogue and Diversity) ۇرانىمەن ءوتتى، بۇل ونىڭ كوپجاقتى ىنتىماقتاستىق قاعيداتتارىن ىلگەرىلەتۋدەگى ورتالىق ءرولىن اتاپ كورسەتەدى.
2.1.دوحا فورۋمىنىڭ قازاقستان ءۇشىن ماڭىزى
قازاقستاننىڭ دوحا فورۋمىنا قاتىسۋىن فورمالدىلىق نەمەسە ديپلوماتيالىق قيمىل دەپ قاراۋعا بولمايدى. بۇل قازاقستاننىڭ سەنىمدى سەرىكتەس جانە جاھاندىق ساياساتتىڭ بەلسەندى قاتىسۋشىسى رەتىندەگى ءيميدجىن نىعايتۋعا باعىتتالعان ستراتەگيالىق قادام. پرەزيدەنت توقايەۆتىڭ ءوزى اتاپ وتكەندەي، «بۇۇ امبەباپ ۇيىم رەتىندە ادامزات ءۇشىن وتە قاجەت». ەلباسى بۇۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىن رەفورمالاۋ قاجەتتىگىن جانە قازاقستان سياقتى ورتا دەرجاۆالاردىڭ ءرولىن ايتا وتىرىپ، ەلىمىزدىڭ جاھاندىق ماسەلەلەردىڭ شەشىمىن تابۋعا بەلسەندى قاتىسۋعا دايىن ەكەنىن كورسەتتى.
سونىمەن قاتار، فورۋمعا قاتىسۋ قازاقستاننىڭ گەوساياساتتىڭ، جاھاندىق ساۋدانىڭ جانە تۇراقتى دامۋدىڭ نەگىزگى ماسەلەلەرى بويىنشا ۇستانىمىن حالىقارالىق قاۋىمداستىققا ۇسىنۋعا مۇمكىندىك بەردى. Newsmaker سۇحباتى اياسىندا پرەزيدەنت CNN ءجۋرناليسى دجۋليا چاتتەرليدىڭ سۇراقتارىنا جاۋاپ بەردى، بۇل وقيعانىڭ رەزونانستارىن ارتتىردى. توقايەۆتىڭ «ساۋدا قاقتىعىستارى مەن تاريفتىك شارالار ەڭ جاقسى شەشىم ەمەس» دەگەن سوزدەرى قازاقستاننىڭ ەركىن ساۋدا قاعيداتتارىنا ادالدىعىن جانە حالىقارالىق ەكونوميكالىق قاقتىعىستارعا ارالاسپاۋعا ۇمتىلۋىن كورسەتەدى.
2.2.قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ دوحا فورۋمىنداعى نەگىزگى جولداۋلارى
قاسىم-جومارت توقايەۆ ءوز سوزىندە ءارقايسىسى جاھاندىق كۇن ءتارتىبى ءۇشىن ماڭىزدى بولىپ تابىلاتىن بىرنەشە نەگىزگى تاقىرىپتارعا توقتالدى:
1. الەمدىك ساياساتتاعى ورتا دەرجاۆالاردىڭ ءرولى: پرەزيدەنت قازاقستان سياقتى ورتا دەرجاۆالاردىڭ، اسىرەسە بۇۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىندەگى داعدارىس كەزىندە بەيبىتشىلىك پەن قاۋىپسىزدىكتى ىلگەرىلەتۋدە شەشۋشى ءرول اتقارا الاتىنىن اتاپ ءوتتى. بۇل مالىمدەمە قازاقستاننىڭ حالىقارالىق ۇدەرىستەردىڭ سىندارلى قاتىسۋشىسى مارتەبەسىن نىعايتادى.
2. بۇۇ رەفورماسى: پرەزيدەنت ءىرى دەرجاۆالار اراسىندا كوپىردىڭ جوقتىعى قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ جۇمىسىن توقتاتقانىن ايتتى. توقايەۆ بۇۇ ءرولىن كۇشەيتۋ قاجەتتىگىن اتاپ ءوتىپ، قازاقستاننىڭ بۇل حالىقارالىق ۇيىمنىڭ رەفورماسىن قولدايتىنىن اتاپ ءوتتى.
3. ساۋدا ساياساتى جانە ەكونوميكالىق تۇراقتىلىق: قاسىم- جومارت توقايەۆ الەمدىك ساۋدادا تاريفتىك شارالار مەن پروتەكسيونيستىك تاسىلدەردى قولدانۋدى ايىپتاپ، ونىڭ ورنىنا ءوزارا ءتيىمدى ساۋدا بايلانىستارىن نىعايتۋدى ۇسىندى. قازاقستان دسۇ مۇشەسى رەتىندە ينۆەستيسيالىق احۋالدى جاقسارتۋعا جانە شەتەلدىك ارىپتەستەردىڭ سەنىمىن ارتتىرۋعا كومەكتەسەتىن حالىقارالىق ساۋدا ستاندارتتارىنا ءوزىنىڭ ادالدىعىن كورسەتەدى.
4. ايماقتىق قاقتىعىستار جانە سىرتقى ساياسات: پرەزيدەنت قازاقستاندى كەلىسسوزدەر مەن پىكىرتالاس الاڭى رەتىندە ۇسىنا وتىرىپ، ۋكراينا مەن تاياۋ شىعىستاعى جاعدايدى رەتتەۋ تاقىرىبىنا توقتالدى. بۇل قازاقستاننىڭ بىتىمگەرشىلىك ميسسياسىن جانە حالىقارالىق داعدارىستاردى شەشۋدە دەلدال بولۋعا دايىن ەكەنىن راستايدى.
2.3.قازاقستاننىڭ دوحا فورۋمىنا قاتىسۋىنىڭ ەكونوميكالىق پايداسى
ساياسي ديالوگتان باسقا، قازاقستاننىڭ دوحا فورۋمىنا قاتىسۋى قاتار جانە باسقا فورۋم قاتىسۋشىلارىمەن ەكونوميكالىق ءوزارا ءىس-قيمىلدى نىعايتۋعا ىقپال ەتتى. بۇل ۇدەرىستە پرەزيدەنت توقايەۆتىڭ قاتاردىڭ Power International Holding جانە Nebras Power ءىرى كومپانيالارىنىڭ وكىلدەرىمەن كەزدەسۋلەرى ەرەكشە ءرول اتقاردى.
2.3.1.Power International حولدينگىنىڭ باسشىلارىمەن كەزدەسۋ
پرەزيدەنت توقايەۆ مۋاتاز ال-حاياتپەن جانە رامەز ال-حاياتپەن نەگىزگى ينۆەستيسيالىق جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋ بارىسى تۋرالى تالقىلادى. قازاقستان مەن Power International حولدينگى ستراتەگيالىق سالالاردا – ەنەرگەتيكا جانە تەلەكوممۋنيكاسيا سالاسىندا ىنتىماقتاسادى. ەڭ ءىرى جوبالاردىڭ ءبىرى – قاشاعان كەن ورنىندا گاز وڭدەۋ زاۋىتتارىنىڭ قۇرىلىسى. توقايەۆتىڭ ءوزى بۇل جوبانىڭ ماڭىزدىلىعىن اتاپ ءوتىپ، «بۇل جوبالار ەلدىڭ ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىگىن نىعايتۋعا ۇلكەن ۇلەس قوسادى» دەدى.
تاعى ءبىر ماڭىزدى جوبا – بەينەۋ-بوزوي-شىمكەنت گاز قۇبىرىنىڭ ەكىنشى جەلىسىنىڭ، سونداي-اق جاڭا كومپرەسسورلىق ستانسيا مەن اقتوبە-قوستاناي گاز قۇبىرىنىڭ قۇرىلىسى. بۇل جوبالار ەنەرگەتيكالىق ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋعا جانە قازاقستاننىڭ ەكسپورتتىق الەۋەتىن ارتتىرۋعا ىقپال ەتەدى. سونىمەن قاتار، قاتارلىق ينۆەستورلار قازاقستاننىڭ تەحنولوگيالىق دامۋىنىڭ جاڭا پەرسپەكتيۆالارىن اشاتىن جاساندى ينتەللەكت جانە ءوڭىرارالىق ەلەكتر جەلىلەرى سالاسىنداعى جوبالارعا قىزىعۋشىلىق تانىتتى.
2.3.2.Nebras Power ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ توراعاسىمەن كەزدەسۋ
سونداي-اق مەملەكەت باسشىسى «Nebras Power» كومپانياسىنىڭ ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى مۇحاممەد ناسەر ال-حادجريمەن كەزدەستى. نەگىزگى جەتىستىكتەردىڭ ءبىرى – قۋاتتىلىعى 300 مەگاۆاتت بولاتىن سەمەي سۋ ەلەكتر ستانساسىن سالۋ تۋرالى كەلىسىم. بۇل جوبانىڭ قازاقستاننىڭ جاسىل ەكونوميكاعا ءوتۋى ءۇشىن ستراتەگيالىق ماڭىزى زور. مەملەكەت باسشىسى 2030 جىلعا قاراي قازاقستاننىڭ ەنەرگەتيكالىق تەڭگەرىمىندەگى جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىنىڭ ۇلەسىن 15 پايىزعا دەيىن ارتتىرۋ كەرەكتىگىن اتاپ ءوتتى. سەمەي سۋ ەلەكتر ستانساسى جوباسى ەلىمىزدىڭ ەنەرگەتيكالىق تاۋەلسىزدىگىن نىعايتىپ، كليماتتىڭ وزگەرۋىنە بايلانىستى قيىندىقتارعا توتەپ بەرۋ قابىلەتىن ارتتىرادى.
2.4.قازاقستاننىڭ دوحا فورۋمىنا قاتىسۋى نەگە ماڭىزدى؟
قازاقستاننىڭ دوحا فورۋمىنا قاتىسۋىنىڭ تەك ديپلوماتيالىق ەمەس، ستراتەگيالىق ەكونوميكالىق ماڭىزى بار. مۇنداي دەڭگەيدەگى حالىقارالىق فورۋمدار ۇلتتىق مۇددەلەردى حالىقارالىق ارەنادا ىلگەرىلەتۋگە بىرەگەي مۇمكىندىك بەرەدى. جاھاندىق تۇراقسىزدىق جاعدايىندا قازاقستان تاياۋ شىعىس ايماعىنداعى ەلدەر مەن حالىقارالىق كورپوراسيالار ءۇشىن نەگىزگى سەرىكتەس رەتىندەگى ۇستانىمىن نىعايتۋعا ۇمتىلۋدا.
ەكونوميكالىق ماڭىزدىلىعى: قاتارمەن جاڭا ينۆەستيسيالىق كەلىسىمدەر جاساۋ قازاقستاننىڭ قوماقتى قارجى رەسۋرستارىنا قولجەتىمدىلىگىن اشادى جانە ستراتەگيالىق ماڭىزدى سالالاردا – ەنەرگەتيكا، تەلەكوممۋنيكاسيا جانە كولىكتە ميللياردتاعان دوللاردى قۇرايتىن جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. Power International Holding جانە Nebras Power كومپانيالارىمەن كەزدەسۋلەر قازاقستاننىڭ ينۆەستيسيالىق ماقسات رەتىندە عانا ەمەس، تەحنولوگيالىق يننوۆاسيالارداعى بەلسەندى سەرىكتەس رەتىندە دە ارەكەت ەتۋگە دايىن ەكەنىن كورسەتەدى.
ساياسي ماڭىزى: جاھاندىق ساياسي تۇراقسىزدىق جاعدايىندا قازاقستان ءوزىن كونسترۋكتيۆتى ديالوگ پەن بەيبىتشىلىك باستامالاردىڭ جاقتاۋشىسى رەتىندە كورسەتە وتىرىپ، حالىقارالىق ساياساتتاعى پوزيسياسىن نىعايتىپ كەلەدى. توقايەۆتىڭ دوحا فورۋمىندا سويلەگەن سوزدەرىندە قازاقستاننىڭ حالىقارالىق ارەناداعى بەدەلىن ارتتىراتىن كوپجاقتىلىق قاعيداتتارىنا جانە ىمىراعا كەلۋدى ىزدەۋگە دەگەن ۇستانىمى ەرەكشە اتاپ ءوتىلدى.
الەۋمەتتانۋشى رەتىندە، قازاقستاننىڭ دوحا فورۋمىنا قاتىسۋى ونىڭ حالىقارالىق ءيميدجىن نىعايتۋ جانە ۇلتتىق مۇددەلەردى ىلگەرىلەتۋ ءۇشىن جاھاندىق ديالوگ الاڭدارىن پايدالانۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن كورسەتەدى دەپ ايتا الامىن. فورۋم قازاقستانعا قاتار جانە حالىقارالىق كورپوراسيالارمەن بايلانىستاردى نىعايتۋعا عانا ەمەس، سونىمەن قاتار نەگىزگى جاھاندىق سىن-قاتەرلەرگە قاتىستى ءوز ۇستانىمىن جاريالاۋعا مۇمكىندىك بەردى.
بيزنەس وكىلدەرىمەن كەزدەسۋلەر قازاقستاننىڭ تۇراقتى دامۋ باسىمدىقتارىنا جاۋاپ بەرەتىن ەنەرگەتيكا، تەلەكوممۋنيكاسيا جانە سيفرلىق تەحنولوگيالار سالاسىندا جاڭا كوكجيەكتەر اشتى. گاز وڭدەۋ زاۋىتتارىن، سۋ ەلەكتر ستانسيالارىن جانە جاڭا ەلەكتر جەلىلەرىن سالۋ تۋرالى كەلىسىمدەر قازاقستاندى ەكونوميكالىق جانە ەنەرگەتيكالىق تاۋەلسىزدىككە جەتەلەيدى.
كەڭىرەك كونتەكستتە قازاقستاننىڭ دوحا فورۋمىنا قاتىسۋى ونىڭ «ورتا دەرجاۆا» – جاھاندىق ساياساتتا بەلسەندى ءرول اتقارۋعا جانە بەيبىتشىلىك باستامالارىن ىلگەرىلەتۋگە ۇمتىلاتىن ەل مارتەبەسىن نىعايتادى. توقايەۆتىڭ بۇۇ رەفورماسى جانە بەيبىتشىلىك پەن قاۋىپسىزدىكتى ساقتاۋداعى ورتا دەرجاۆالاردىڭ ءرولى تۋرالى ءسوزى قازاقستاننىڭ حالىقارالىق قاتىناستارداعى ىقپالدى ويىنشى بولۋ امبيسياسىن راستايدى.
وسىلايشا، قازاقستاننىڭ دوحا فورۋمىنا قاتىسۋى ايماقتاعى پوزيسياسىن نىعايتىپ قانا قويماي، ەلىمىزدىڭ جاھاندىق الەمنىڭ بولاشاعىن قالىپتاستىرۋعا بەلسەندى قاتىسۋعا دايىن ەكەنىن كورسەتەدى.
3. دوحا فورۋمى: ماقساتتارى، مىندەتتەرى، فۋنكسيالارى جانە ونىڭ الەمدىك ساياساتتاعى ءرولى
دوحا فورۋمى – 2000 جىلى قاتار ءامىرى شەيح تاميم بەن حاماد ءال ءتانيدىڭ باستاماسىمەن قۇرىلعان جاھاندىق ديالوگ الاڭى. فورۋمنىڭ باستى ماقساتى – قازىرگى زاماننىڭ ەڭ وزەكتى ماسەلەلەرىن تالقىلاۋعا باستاماشىلىق ەتۋ جانە ولاردى ەڭسەرۋدىڭ بىرلەسكەن شەشىمدەرىن ازىرلەۋ. فورۋم جاھاندىق قاۋىپسىزدىك، كليماتتىڭ وزگەرۋى، سيفرلاندىرۋ جانە كيبەرقاۋىپتەر ماسەلەلەرىن تالقىلاۋ ءۇشىن ساياساتكەرلەردى، عالىمداردى، بيزنەسمەندەردى جانە ازاماتتىق قوعام وكىلدەرىن بىرىكتىرەدى. 2024 جىلعى ۇرانى – «ديالوگ، ديپلوماتيا جانە ارتۇرلىلىك» ءىس-شارانىڭ نەگىزگى قۇندىلىقتارىن كورسەتەدى: ديپلوماتيالىق ىنتىماقتاستىق، اشىق ديالوگ جانە ءارتۇرلى ەلدەر مەن ايماقتاردىڭ پىكىرلەرىن ەسەپكە الۋ.
دوحا فورۋمى بىرنەشە ستراتەگيالىق فۋنكسيالاردى ورىندايدى. بىرىنشىدەن، ول ەلدەرگە جاھاندىق ماسەلەلەردى تالقىلاۋعا جانە شەشۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن كوپجاقتى ديپلوماتيانى قولدايدى. ەكىنشىدەن، فورۋم بۇۇ مەن قاۋىپسىزدىك كەڭەسى سياقتى حالىقارالىق ينستيتۋتتاردى رەفورمالاۋ بويىنشا ۇسىنىستار ازىرلەۋ الاڭى قىزمەتىن اتقارادى. ۇشىنشىدەن، فورۋم جاسىل ەكونوميكانى قولداۋ جانە تۇراقتى دامۋ ماقساتتارىن جۇزەگە اسىرۋ ارقىلى تۇراقتى دامۋعا ىقپال ەتەدى. تورتىنشىدەن، فورۋم سيفرلىق تەحنولوگيالار مەن جاساندى ينتەللەكتتى رەتتەۋ ماسەلەلەرىنە نازار اۋدارادى. سوڭىندا، دوحا فورۋمى گۋمانيتارلىق باستامالارمەن الماسۋعا، سونىڭ ىشىندە ادام قۇقىقتارىن قولداۋعا جانە گازا سەكتورى سياقتى قاقتىعىس ايماقتارىندا گۋمانيتارلىق كومەك كورسەتۋگە ىقپال ەتەدى.
دوحا فورۋمى جاھاندىق تۇراقسىزدىق پەن الەمدىك تارتىپتەگى وزگەرىستەر جاعدايىندا وتە وزەكتى. ول جاھاندىق وڭتۇستىكتەگى ەلدەرگە جاھاندىق شەشىمدەر قابىلداۋعا بەلسەندى قاتىسۋ مۇمكىندىگىن بەرۋ ارقىلى ءبىرپوليارلىق الەمنەن كوپپوليارلى الەمگە ءوتۋدى جەڭىلدەتەدى. فورۋم ەكونوميكالىق دامۋ دەڭگەيى ءارتۇرلى ەلدەر اراسىنداعى تەڭدىكتى ارتتىراتىن قاۋىپسىزدىك كەڭەسى مەن برەتتون-ۆۋدس جۇيەسىن رەفورمالاۋ ارقىلى كوپجاقتىلىقتى نىعايتادى. انتونيو گۋتەرريش «ەسكىرگەن حالىقارالىق ينستيتۋتتار ۋاقىت تىزبەگىندە قالىپ قويعانىن» جانە ولاردى جاڭارتۋ قاجەت ەكەنىن اتاپ ءوتتى. وسى تۇرعىدا فورۋم جاھاندىق باسقارۋدىڭ جاڭا تاسىلدەرىن ىزدەۋ الاڭىنا اينالادى.
دوحا فورۋمى قاتاردىڭ جاھاندىق دەلدال جانە بەيبىتشىلىك باستامالارىنا قاتىسۋشى مارتەبەسىن نىعايتا وتىرىپ، الەمدىك ساياساتتا ماڭىزدى ءرول اتقارادى. قاتار تاياۋ شىعىس پەن گازا سەكتورىنداعى قاقتىعىستارعا دەلدالدىق جاساۋ ارقىلى بىتىمگەرشىلىك ديپلوماتياسىن العا جىلجىتادى. فورۋم سونداي-اق قازاقستان سياقتى ەلدەرگە الەمدىك ارەنادا ءوز مۇددەلەرىن بىلدىرۋگە جانە جاھاندىق باسقارۋ رەفورمالارىنا قاتىسۋعا كومەكتەسەدى. كليمات پەن سيفرلىق قيىندىقتاردى تالقىلاۋعا كومەكتەسە وتىرىپ، فورۋم جاساندى ينتەللەكت پەن تۇراقتى دامۋدىڭ جاڭا ستاندارتتارىن قالىپتاستىرۋعا كومەكتەسەدى. وسىلايشا، دوحا فورۋمى جاھاندىق ساياسات پەن تۇراقتى دامۋدىڭ بولاشاعىنا اسەر ەتە الاتىن شەشىمدەردى تالقىلاۋ مەن ازىرلەۋدىڭ ماڭىزدى قۇرالىنا اينالادى.
قورىتىندى
قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ 2024 جىلعى 6-7 جەلتوقسانداعى قاتارعا ساپارى ەكى ەل اراسىنداعى ەكىجاقتى ىنتىماقتاستىقتىڭ ستراتەگيالىق ماڭىزدىلىعىن راستادى. قازاقستان مەن قاتار ەنەرگەتيكا، ينۆەستيسيا، ساۋدا، ينفراقۇرىلىمدىق جوبالار جانە گۋمانيتارلىق ىنتىماقتاستىق سياقتى نەگىزگى سالالارداعى قارىم-قاتىناستاردى تابىستى دامىتۋدا. ۇنەمى وتەتىن سامميت كەزدەسۋلەرى مەن ستراتەگيالىق جوبالاردى بىرلەسىپ جۇزەگە اسىرۋ ەكى ەل اراسىنداعى ارىپتەستىكتىڭ ساپالى جاڭا دەڭگەيگە كوتەرىلگەنىن كورسەتەدى. وسى قارىم-قاتىناستىڭ ماڭىزدى ناتيجەسى قاتاردىڭ قازاقستاننىڭ ەنەرگەتيكالىق جانە كولىك ينفراقۇرىلىمىنا كوپ ميلليارد دوللار ينۆەستيسيا سالۋى بولدى، بۇل ەلدىڭ تۇراقتى ەكونوميكالىق وسۋىنە ىقپال ەتەدى.
قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ دوحاعا ەكى كۇندىك ساپارى قازاقستان-قاتار قارىم-قاتىناستارىن دامىتۋداعى ماڭىزدى ءسات بولدى. Power International Holding جانە Nebras Power جەتەكشىلەرىمەن كەزدەسۋلەر ينۆەستيسيالىق ىنتىماقتاستىقتىڭ ناقتى ناتيجەلەرىن كورسەتتى، سونىڭ ىشىندە گاز وڭدەۋ زاۋىتتارى مەن ەلەكتر ستانسيالارىن سالۋ جوبالارى. بۇل باستامالار قازاقستاننىڭ ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىگىن نىعايتىپ، ەنەرگەتيكا سالاسىن تەحنولوگيالىق جاڭعىرتۋعا نەگىز جاسايدى. قاتار ءامىرى شەيح تاميم بەن حاماد ال-تانيمەن كەزدەسۋ ەكى ەل اراسىنداعى قارىم-قاتىناستىڭ ۇزاق مەرزىمدى ستراتەگيالىق سيپاتىن راستادى. بىرلەسكەن جوبالاردى ساپالى ءارى ۋاقتىلى جۇزەگە اسىرۋ قاجەتتىگى ايتىلدى، بۇل ەكى تاراپتىڭ بىرلەسە جۇمىس ىستەۋدەگى جاۋاپكەرشىلىگى مەن ىنتالىلىعىن اتاپ كورسەتەدى.
قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ دوحا فورۋمىنا قاتىسۋى قازاقستاننىڭ حالىقارالىق ءيميدجىن نىعايتۋداعى ماڭىزدى قادام بولدى. مەملەكەت باسشىسى قازاقستاننىڭ بۇۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىن رەفورمالاۋ، ورتا دەرجاۆالاردىڭ ءرولىن كۇشەيتۋ جانە جاھاندىق باسقارۋ ارحيتەكتۋراسىن وزگەرتۋ بويىنشا ۇجىمدىق شارالاردىڭ ماڭىزدىلىعى بويىنشا نەگىزگى ۇستانىمدارىن ايتتى. ونىڭ تاريفتىك كەدەرگىلەردى توقتاتۋعا جانە ءادىل جاھاندىق ساۋدانى قولداۋعا شاقىرۋى فورۋمعا قاتىسۋشىلاردىڭ رەزونانس تۋدىردى. دوحا فورۋمى قازاقستان ءوز ءرولىن جاھاندىق كۇن تارتىبىنە ىقپال ەتۋگە قابىلەتتى «ورتا دەرجاۆا» رەتىندە جاريالاي الاتىن الاڭعا اينالدى. CNN جۋرناليستىمەن Newsmaker Interview پانەلىنە قاتىسۋ قازاقستاننىڭ حالىقارالىق تانىمالدىلىعىن ارتتىرىپ، ونىڭ كوپجاقتىلىق پەن ديپلوماتياعا ادالدىعىن كورسەتتى.
قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ قاتارعا ساپارى جانە ونىڭ دوحا فورۋمىنا قاتىسۋى قازاقستان-قاتار قارىم-قاتىناستارىن دامىتۋعا جانە قازاقستاننىڭ حالىقارالىق ۇستانىمىن نىعايتۋعا ۇزاق مەرزىمدى سالدارلارعا يە. قاتارمەن ىنتىماقتاستىق اسىرەسە ەنەرگەتيكا، سيفرلىق تەحنولوگيا جانە تەلەكوممۋنيكاسيا سالالارىندا ەكونوميكالىق ءوسۋدىڭ جاڭا مۇمكىندىكتەرىن اشادى. دوحا فورۋمىنا قاتىسۋ قازاقستانعا حالىقارالىق ينستيتۋتتاردى رەفورمالاۋ جانە تۇراقتى دامۋدى ىلگەرىلەتۋ بويىنشا باستامالاردى العا تارتا وتىرىپ، جاھاندىق كۇن ءتارتىبىن قالىپتاستىرۋعا بەلسەندى ىقپال ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. بۇل ءىس-شارالار قاتارمەن ارىپتەستىكتىڭ ەكونوميكالىق ماڭىزدىلىعىن عانا ەمەس، سونىمەن قاتار جاھاندىق ديالوگتىڭ جاۋاپتى جانە سىندارلى قاتىسۋشىسى رەتىندە قازاقستاننىڭ الەمدىك ساياساتتاعى ءرولىنىڭ ارتىپ كەلە جاتقانىن كورسەتەدى.