بەلگىلى ساياساتكەر، مەملەكەت قايراتكەرى، ق ر ەڭبەك سىڭىرگەن جاتتىقتىرۋشىسى امالبەك تشان قازاقستانداعى بوكستىڭ جاي-كۇيىنە بايلانىستى پىكىر ءبىلدىردى. كەڭەس وداعى كەزىندە بوكستان گۇرزى جۇدىرىعىمەن قارسىلاستارىن تالاي مارتە سۇلاتىپ تۇسىرگەن ارداگەر سپورتشى ەلدەگى سپورت احۋالىن سىناپ تاستادى، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
ونىڭ سوزىنشە، قازىرگى تاڭدا ەلدەگى سپورت سالاسى ايتارلىقتاي اقساپ تۇر. مۇنىڭ باستى سەبەبى رەتىندە ول باسشىلىقتى تاجىريبەسى جوق بىلىكسىز مامانداردىڭ جايپاپ الۋىمەن بايلانىستىردى.
“پاريج وليمپياداسىنا بايلانىستى كوپتەگەن پىكىر ايتىلۋدا. وسى سالانىڭ اينالاسىندا جۇرگەندىكتەن، ماعان قازاقستانداعى، سونىڭ ىشىندە قازاقتىڭ ۇلتتىق سپورتىنا اينالعان بوكستىڭ احۋالىنا بايلانىستى سۇراقتار ءجيى كەلەدى. شىندىعىنا كەلگەندە، كەيىنگى كەزدە سپورتتى باسقاراتىن مينيسترلىكتە، كابينەتتىڭ ءتوراعالىعىندا ءارتۇرلى جاعدايمەن سپورتتان ەش حابارى جوق، جالپى سپورتتى ءوزىنىڭ كاسىبي ماماندىعى رەتىندە قارايتىن جاناشىر ازاماتتار باسقارمادى. سونىڭ كەسىرىنەن سوڭعى 5-6 جىلدا سپورت دەڭگەيى قاتتى تومەندەپ كەتتى. وعان سەبەپ مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىن ءبىر ارناعا توعىستىرىپ، ءبىر مينيسترلىك ەتۋى دەپ ايتار ەدىم. بۇل كەزدە مەن دە قىزمەتتە جۇرگەنمىن. سپورت مينيسترلىگىنە مۋزىكانتتار كەلگەندىكتەن، جينالىستىڭ 90 %-ى مادەنيەت سالاسىنا بايلانىستى وتەتىن، ال سپورت تۋرالى اڭگىمە تەك 10 %-ىن قۇرادى. سول كەزدە-اق سپورت قۇردىمعا كەتكەن ەدى. ودان كەيىن مينيستر بولعان ابايەۆ سەكىلدى جەكە باسىنىڭ قامىن ويلاعان ازاماتتار سپورتتى تىپتەن قۇرتىپ كەتتى.
بۇگىنگى تاڭدا بۇل سالادان قول ۇزگەندىكتەن، سپورت مينيسترلىگىنىڭ قانشالىقتى شاشىراپ-تاراپ كەتكەنىن، ءبىزدىڭ سپورتتىڭ ءبىر جۇيەگە كەلگەن-كەلمەگەنىنەن، قانداي دايىندىق جۇرگىزىلىپ جاتقانىنان حابارسىزبىن. ماسەلەن، سول باياعى 100-دەن استام سپورتقا اقشا ءبولىپ، وليمپياداعا وسىنشا سپورتتىڭ تۇرىنەن باردىق دەپ، بوس اۋانى اينالدىرىپ جاتىر ما، جوق پا، ونى دا بىلمەدىم.
دەگەنمەن ءبىز كورشى ەلدەردى الىپ قارايتىن بولساق، الىسقا بارماي-اق وزبەكستان مەن قىرعىزستانعا كوز تاستاساق، سپورت سالاسىندا جاقسى دەڭگەي كورسەتىپ كەلەدى. اسىرەسە، بىزگە باسەكەلەس بولعان وزبەكستاننىڭ ءوزى سول 30-35 سپورت ءتۇرىنىڭ ار جاق بەر جاعىندا وليمپياداعا دايىندىق جاسايدى. مەنىڭ ويىمشا، بۇل وتە دۇرىس باعىت. بارلىعىن قامتۋ مىندەتتى ەمەس. بىزگە دە وسى كاسىبي مەدال الىپ كەلە الاتىن ءاربىر ايماق پەن وبلىستاردا وزدەرىنە قالىپتاسىپ قالعان سپورت تۇرىمەن عانا وليمپياداعا دايىندىق جاساپ، سوعان كوڭىل ءبولۋ كەرەك دەپ ويلايمىن. ونىڭ ىشىندە فۋتبولدى اتاپ وتۋگە بولادى. مەن ونى ەندى تالداپ ايتپاي-اق قويايىن”، - دەدى تشانوۆ.
سپورتتىڭ قازىرگى جاعدايىنا شۇيلىككەن مەملەكەت قايراتكەرى، ۇلكەن دودادا ونەر كورسەتىپ جۇرگەن بوكسشىلاردى دا سىناپ تاستادى. ايتۋىنشا، كوزىندە وتى جوق سپورتشىلار بوكستىڭ نەگىزگى ادىستەرىنەن ادا قالعان.
“ال ەندى ماعان ءقازىر بوكس تۋرالى كوپ سۇراق قويادى. وتە دۇرىس. مەن بۇرىنعى بوكسشى ەسەبىندە، كەڭەس وداعى كەزىندە سپورتتىڭ جالپى قۇرىلىمى، سونىڭ ىشىندە بوكس سالاسى وتە جوعارى دارەجەدەگى سپورت ءتۇرى بولدى دەپ ايتا الامىن. سەبەبى ول كەزدەگى بوكس قولعابى كىشكەنە اتتىڭ قىلىنان جاسالعان كاسىبي قولعاپ ەدى. وندا بوكس كەزىندە سوققىڭىز ءدوپ تيەتىن بولسا، نوكاۋتقا تۇسىرەدى نەمەسە نوكداۋن بولادى. بىردە ءبىر جارىس نوكداۋنسىز وتپەيتىن ەدى.
ال قازىرگى بوكستا كۇش-جىگەر سەزىلمەيدى، نە نوكداۋن دا بولمايدى. سوندىقتان بوكس قىزىعۋشىلىعىن قاتتى جوعالتىپ الدى. ونى مەن كاسىبي بوكسشى رەتىندە ايتامىن. ءبىز كەزىندە تەحنيكاعا ەرەكشە كوڭىل بولەتىن ەدىك. سەبەبى بوكستىڭ ەڭ نەگىزى ءادىسى – اياقپەن ءجۇرۋ. اياقتىڭ قوزعالىسى ارقىلى كوپتەگەن سوققىدان قورعانۋعا بولادى. ال ءقازىر وسىعان ۇقساس كوپتەگەن قوزعالىس ۇمىتىلدى. بوكس جاي عانا توبەلەسكە اينالدى. ارنايى تەحنيكا جوق. سوندىقتان ءبىز سپورتتىڭ بۇل باعىتىن جوعالتىپ الدىق”، - دەيدى ول.
ايتۋىنشا، ەگەمەندى ەل بولعالى مىسى مەن مىنەزى باسىم سپورتشىلارىمىزدان كوز جازىپ قالدىق.
“ال ەندى تاۋەلسىزدىك العاننان بەرى اتىشۋلى بوكستان كوپتەگەن جەتىستىككە جەتىپ كەلگەن قازاقستاننىڭ وليمپيادادا قانداي ناتيجە كورسەتىپ جاتقانىن جاقسى بىلەسىزدەر. التىن تۇگىلى، كۇمىسكە دە زار بولىپ قالدىق. ەندى وسى جولى دا بوكسشىلاردى كورىپ جاتىرمىن. بىزدەن جەتى بوكسشى باردى. دايىندىقتارىنا مۇلدەم كوڭىلىم تولمادى. بىزدە ءبىر جامان ادەت ءبىر جاتتىقتىرۋشىنى كورىپ قالساق، سول ءبارىن تىندىرىپ جاتىر دەگەن ويمەن بايلانىپ قالامىز.
ماسەلەن، جاس ءارى تالانتتى جاتتىقتىرۋشىلارىمىز وتە كوپ. ەشكىم سوعان ساراپتاما جاساپ، كىم قالاي جاتتىعاتىنىن كورىپ، ولاردىڭ شاكىرتتەرىنە باعا بەرمەيدى. ءتىپتى، كوميسسيا قۇرىپ، ايماق-ايماقتاعى سپورت مەكتەپتەرىنە بارىپ، كىمدى تاڭداپ الۋ كەرەك، ونى كىم باسقارا الادى دەگەن وي دا جوق. ءبارى سول اينالىپ كەلگەندە تامىر-تانىسقا تىرەلەدى. باياعى “كىم بارادى، كىم بارمايدى” دەگەن اۋەنىنە سالادى. وسىنداي جاعدايدان كەيىن تالانتتى ءارى ۇلكەن جەتىستىككە جەتۋگە قاۋقارلى جىگىتتەردىڭ جولى كەسىلىپ، سىرتتا قالىپ قويىپ جاتىر. ءيا، جەمقورلىق بوكستى دا اينالىپ وتپەدى.
وسى تۇستا، ول جەمقورلىقتىڭ بۇگىنگى كۇنگە دەيىن ءورشىپ تۇرعانىن جاسىرمادى. ءتىپتى ءوزى قىزمەت ەتكەن جىلدارى وسىعان ۇقساس ادىلەتسىز شەشىمدەردىڭ تالاي مارتە كۋاسى بولعان.
“مەن 14 جىل رەسپۋبليكالىق سپورت كوللەدجىن باسقاردىم. سول كەزدە ابدەن كوزىم جەتكەن. ال ەندى مەن كەتكەلى 1،5-2 جىل بولدى. ەكى جىل ىشىندە ريەۆوليۋسيا بولىپ، ءبارى قالپىنا كەلدى دەپ ايتا المايمىن. مىنە، بىزدەن جەتى بوكسشى اتتاندى. ۇشەۋى، ونىڭ ىشىندە ءتىپتى كوماندا كاپيتانى دا جەڭىلىس تاپتى. ەشقانداي جىگەر مەن تەحنيكا جوق. بوكس جاي عانا توبەلەستەن تۇرمايتىنىن ەستەن شىعارادى. ال بۇل سپورت ءتۇرى ارنايى تەحنيكادان تۇرادى. جۇدىرىقتاسۋعا بايلانىستى، قارسىلاس تاراپ اگرەسسيۆتى بولعان جاعدايدا قولداناتىن ءوز زاڭدىلىقتارى بار. سوعان بايلانىستى جاتتىعۋعا دايىندالۋ قاجەت. سونىمەن قاتار ءار بوكسشىنىڭ ويىندارىن جازىپ، تەحنيكالارىن انىقتاپ، كىمدەر قاتىساتىنىن بىلۋگە بولادى. مىنە، سپورتقا جانى اشىعان ادام وسىنىڭ باس-اياعىن جيناپ جۇرەدى.
وكىنىشكە قاراي، ونداي جاتتىقتىرۋشى دا، باسقارۋشىلار دا جوق. سوڭعى ۋاقىتتا ءبىزدىڭ باسشىلىققا “شىمشىق سويسا دا، قاساپشى سويسىن” دەگەن ءسوز ءدال كەلەدى. الايدا ونى تۇسىنەتىن باسشى بولسا يگى. سوندىقتان وسىنداي كەلەڭسىز ماسەلەنىڭ ءبارىن جويۋ ءۇشىن، قازاقستاندا ءبىرىنشى ورىن العان بوكسشىنى عانا ۇلكەن دودالارعا جىبەرۋ قاجەت. ءقازىر ءبىرىنشى ورىن العان ادامنىڭ ورنىنا باسقا بىرەۋدى جىبەرەدى”، - دەپ ءسوزىن جالعادى ول.
ساياساتكەردىڭ سوزىنشە، حالقىمىز سپورتتاعى قۇندىلىقتارىنان دا قاعىلىپ جاتىر.
“وليمپيادادا وزبەكتىڭ بوكسشىلارىن قاراساڭىز، وتە جايدارى. دزيۋدودان الەم جەڭىمپازى بولعان جىگىت قازاق جىگىتىن جەڭدى. ءبىزدىڭ دزيۋدويست بارماي جاتىپ، شوشاڭداپ، اسپانعا ۇشىپ ءجۇر. ال وزبەك جىگىتى وتە سالماقتى. جەڭگەننەن كەيىن دە بورىگىن لاقتىرىپ، الاقايلاپ جۇرگەن جوق. سەبەبى بۇل – تاربيەنىڭ ءبىر بەلگىسى. ءبىز قازاق حالقى وسىنداي بولعانبىز. وكىنىشكە قاراي، قازىرگى كەزدە سپورتتا دا ءوز قۇندىلىقتارىمىزدى جوعالتىپ الدىق”، - دەدى تشانوۆ.
