اسپانمەن تالاسقان تاۋلاردىڭ ورتاسىندا ورىن تەپكەن اسەم كول «كولساي كولدەرى» مەملەكەتتىك ۇلتتىق تابيعي پاركىنىڭ قورعاۋىندا.
اتالعان ايماقتاعى وسىمدىكتەر الەمى، جانۋارلار دۇنيەسى كەلۋشى جۇرتتىڭ تانىم-تۇيسىگىنىڭ ءورىس الۋىنا ىقپال ەتپەك. ۇلتتىق پارك اۋماعىندا ءتىرى جاننىڭ قولى تيمەگەن تابيعاتتىڭ قۇرامداس بولىگى كەزدەسەدى. بۇل ادامزات بالاسىنا ءتاڭىردىڭ تارتۋ ەتكەن سىيى دەرسىز.
جان راحاتى سانالعان مەكەندە شەتەن، بارباريس، يت مۇرىن، تاڭقۋراي، جالبىز، قىلقان جاپىراق وسەدى. قۇزار شىڭى كوككە جەتىپ تۇرعان تاۋلى ولكەدە ۇنەمى نۇر جاۋىپ، جوعارىدا اتالعان وسىمدىكتەردىڭ جايناپ تۇرۋىنا ءوز سەپتىگىن تيگىزەدى دەسەك ارتىق ايتقاندىق ەمەس. كولساي كولدەرىندەگى 230-عا جۋىق جان-جانۋار، اسەم ۇنىمەن ەستىر قۇلاقتى ەلەڭ ەتكىزەر ورمان قۇستارىنىڭ 197 ءتۇرى ۇلتتىق پاركتىڭ باعا جەتپەس اسىلى، ءھام جادىگەرى. سونداي-اق، قار بارىسى مەن جاندىكتەردىڭ 700-دەن استام ءتۇرىن ءدال وسى ولكەدەن كەزدەستىرۋگە بولادى.
اتالعان كولساي وزەنى اۋماعىندا جوعارى، ورتاڭعى جانە تومەنگى كولساي دەپ اتالاتىن 3 كول بار. جوعارى كولساي كولى تەڭىز دەڭگەيىنەن 2650 مەتر بيىكتىكتە ورنالاسقان، ۇزىندىعى 580 مەتر، كولدىڭ جالپى اۋماعى 180 مىڭ شارشى مەتر. ورتاڭعى كولساي تەڭىز دەڭگەيىنەن 2280 مەتر بيىكتىكتە ورنالاسسا، ۇزىندىعى 1180 مەترگە دەيىن جەتەدى.
كول اۋماعى 343 مىڭ شارشى مەتردى قۇرايدى. كولسايعا بارعان كەزدە بىردەن كوز جاۋىن الاتىن تومەنگى كولساي تەڭىز دەڭگەيىنەن 1800 مەتر جوعارى ورنالاسقان. كولدىڭ جالپى اۋماعى 33 مىڭ شارشى مەتر، تەرەڭدىگى 75 مەتر.
بۇگىنگى تاڭدا، كولسايدىڭ توڭىرەگىندە ەكوتۋريزم دامىپ كەلە جاتىر. سايكەسىنشە، جاناردىڭ قاراشىعىنا سىيمايتىن سۇلۋلىقتى كورمەككە كەلەتىن تۋريستەر سانىدا جوعارى كورسەتكىشتى كورسەتىپ وتىر. «كولساي كولدەرى» مەملەكەتتىك ۇلتتىق تابيعي پاركى» رەسپۋبليكالىق مم ەكولوگيالىق اعارتۋ جانە تۋريزم ءبولىمىنىڭ باسشىسى ساعىنىش ءازىموۆتىڭ اقپارىنا سۇيەنسەك، 2019 جىلى 87 مىڭ ادام كولدىڭ كوركەمدىگىن ءوز كوزىمەن كورۋگە كەلسە، 2020 جىلى پاندەميا جاعدايىنا قاراماستان 83 153 جان جاقۇت جەرگە تابان تىرەگەن.
«بيىلعى جىلى ماۋسىمنىڭ جاڭادان باستالعانىنا قاراماستان كولساي كولدەرى 46 مىڭ كەلۋشىنى قابىلداپ ۇلگەردى. وتكەن جىلى 53 شەت ەل ازاماتى وسى وڭىرگە ات باسىن بۇرسا، بيىل بۇل كورسەتكىش 70-كە جەتىپ وتىر. قازىرگى كەزدە كولساي كولدەرەنىڭ وزىندە قىزىقتاپ كەلگەن ازاماتتارعا ارناپ باعىتتى ەكىگە بولگەلى وتىرمىز. ول اتپەن جانە جاياۋ ءجۇرۋ. بۇنى باس جوسپارعا ەنگىزەمىز»،-دەپ اتاپ ءوتتى ساعىنىش ءازىموۆ.
جالپى ۇلتتىق پارك اۋماعىندا 7 تۋريستىك باعىت بار. ونىڭ ەكەۋى جوعارى سۇرانىسقا يە. ءبىرىنشىسى، سارىبۇلاق اسۋىنداعى تومەنگى كولساي كولى، ەكىنشىسى قايىڭدى كولى.
قازاقستاننىڭ وڭتۇستىك اساتاناسىنان 280 شاقىرىم جەردەگى كول، تاڭداي قاعىپ، باس شايقاۋعا تۇرارلىق ايماق. شەكارا اسىپ كوڭىل قوشىن تاباتىن ورىن ىزدەۋدىڭ قاجەتى جوق. جاراتىلىسى تىم ەرەك كولدىڭ وزىنە ءتان ماڭعازدىعى ماۋجىراعان جاندى جادىراتادى. 1991 جىلى جەر سىلكىنىسىنەن پايدا بولعان كول تۋريستەر ءجيى كەلەتىن، باۋرايى جاسىل جەلەككە ورانعان كوركەم مەكەنگە اينالدى.
اتالمىش ماڭدا جادىراعان جاز مەزگىلىندە ادام قاراسى ۇزىلمەيدى. الىس-جاقىن شەت ەلدەردەن بولەك، رەسپۋبليكانىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن اعىلىپ كەلىپ جاتقان ادامدار جەتەرلىك.
سونىڭ ءبىرى، كەرەكۋ جەرىنەن كەلگەن تۇرلىبەكوۆتار وتباسى. ولار تۇمسا تابيعاتتى ءوز كوزدەرىمەن قىزىقتاۋ ءۇشىن ات ارلىتىپ، 1700 شاقىرىمدى ارتقا تاستاپ، ءبىر تاۋلىكتەن اسا جول ءجۇرىپ، الماتى وبلىسىداعى جەردەگى جۇماق، سۇلۋلىقتىڭ قاينار كوزى سانالعان قايىڭدىعا ارنايى كەلگەن.
«تەلەارنالاردان كورسەتكەندە وزگە مەملەكەتتە ورنالاسقان شىعار دەپ ويلاپ جۇرگەنبىز. كەيىن الماتى وبلىسىندا ەكەنىن بىلدىك. شىنىن ايتۋ كەرەك، تاڭدانىسىمدى جاسىرا المادىم ەستىگەن ساتتە. وسى ولكەنىڭ توپىراعىن باسۋ بيىلعى جىلعا بۇيىرىپتى. وتباسىمىزبەن دەمالىستى پايدالانىپ، پاۆلودار وبلىسىنان كەلىپ قالدىق. ەرەكشە سەزىمگە بولەنىپ جاتىرمىز. رۋحاني كەمەلدەنىپ، ىشكى ويدى تازارتىپ، الدە ءبىر جەڭىلدىكتى سەزىنۋدەمىز. جالپى تابيعاتپەن ءوزارا ۇندەستىك تابۋ سوزبەن ايتىپ جەتكىزە المايتىن سەزىم. بارشا وتانداستارىمىز تۋعان ەلىمىزدىڭ سۇلۋ، التىنعا پارا-پار دەمالىس ورىندارىن كورىپ، ىشكى ءتۋريزمنىڭ دامۋىنا ۇلەس قوسساق نۇر-ۇستىنە نۇر بولار ەدى. ەلىمىز كوركەيىپ، التى الاشتىڭ اسپانىنداعى شوق جۇلدىزى ىسپەتتى مەكەندەرىمىز گۇلدەنە بەرسىن»،-دەپ بوياماسىز اسەرىن جەتكىزدى وتاعاسى ديدار تۇرلىبەكوۆ.
2010 جىلدىڭ ماۋسىم ايىندا قايىڭدى كولىنىڭ سەل تاسقىنىمەن شايىلىپ كەتۋىنىڭ اسەرىنەن كولدىڭ بۇگىنگى كۇندەگى دەڭگەيى 10 مەترگە تومەندەگەن.
بۇل تۋريستىك ايماقتىڭ باستى ماسەلەسىنە اينالىپ وتىر. ماماندار الداعى تاڭدا اتالعان تۇيىتكىلدىڭ شەشىمى تابادى دەپ سەندىرۋدە. سوعان قاراماستان، بوس ۋاقىتتارىن تابيعات اياسىندا وتكىزگىسى كەلەتىندەردىڭ سانى ارتۋدا. بۇل ءوز كەزەگىندە وتاندىق ءتۋريزمنىڭ العا باسۋىنا مۇرىندىق بولماق. ءوڭىر وركەندەسىن، ەل دامىسىن. ءتاڭىرى تالەيىنە جازعان، ۇلى دالانى قازىناسى ۇلتتىق پاركتىڭ قاراۋىندا قايتا جانداسىن دەگەن نيەت قانا بىزدەگى.
