Búginde Qazaqstannyń ǵylymdy qarjylandyrý kólemi JİÓ-niń 0,26%yn quraıdy. 2030 jylǵa qaraı 3%-ǵa deıin kóterý josparlanyp otyr nemese on eki ese kóbeıtý, bul 3,9 mlrd AQSH dollaryn quraıdy.
Damyǵan shet memleketterdiń tájirıbesine qarasaq, ǴZTKJ (ǵylymı zertteý jáne tájirıbelik konstrýktorlyq jumys) jasaýda negizgi úsh qaǵıdaǵa súıenedi eken. Alǵashqysy, ǵylymı bilim – bolashaqtyń kilti, ekinshisi, tehnologıa degenimiz – áleýmettik-ekonomıkalyq damýdyń negizgi qozǵaýshy kúshi, úshinshisi – úkimettiń jaýapkershiligi ǵylym men tehnologıany yntalandyrý.
Búgingi tańda ınovasıalyq belsendilik degenimiz – el damýynyń negizgi faktory, álemdik ekonomıkadaǵy kózbasshylyq pozısıalardyń biri. Sondyqtan tek memleket deńgeıinde emes, árbir aımaqtyń, bıznes sýbektiniń óz deńgeıinde ınovasıanyń mańyzy ásirese álemniń buryn kórip-bilmegen qazirgideı eń qýatty tehnologıalarǵa kóship jatqan tusynda arta túsedi.
Búginge deıin Qazaqstanda ekonomıka salasyn ártaraptandyrý jáne ınovasıalardy aýqymdy túrde engizý aıasynda kóptegen memlekettik baǵdarlamalar qabyldanǵanymen, ony tájirıbe júzinde júzege asyrý aıtarlyqtaı nátıje bermedi. Osyǵan baılanysty ınovasıalyq damýdyń deńgeıin baǵalaýdyń ádistemesin jasaý jáne onyń ınovasıalyq áleýetin júzege asyrýdaǵy máselelerdi sheshý kún tártibindegi másele.
Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ dosenti R.Saǵıeva ınovasıalyq úrdisterdi basqarý tıimdiligin aıqyndaý maqsatynda sharýashylyq ıerarhıasynyń ártúrli deńgeılerindegi onyń qazirgi jaı-kúıiniń ereksheligin negizge ala otyryp, Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy ınovasıalyq qyzmetti baǵalaý kórsetkishteriniń beıimdelgen júıesi ázirledi. Ǵalymdar ujymymen ázirlegen osy ólshemder «InnoMap.kz» Qazaqstannyń ınovasıalyq damýynyń elektrondyq atlasy» aqparattyq júıesiniń negizine enip otyr. Qabyldanǵan sheshimder memlekettiń ınovasıalyq salalary men aımaqtyq damý tıimdiligin basqarý sharalarynyń bóligi bolyp tabylady.
Qazaqstanda ınovasıalyq qarjylandyrýǵa basymdyq berý kerek, bul ǵylym jáne tehnologıany damytýǵa, tehnologıalyq ınfraqurylymdy qalyptastyrý syndy iri kelisimderge qol jetkizedi. Mysaly, motor jasaý, qurylys, ozyq tehnologıa salasy, tehnologıalyq qaıta ınvestısıalaý, zerthanalarda júrgizilgen ǵylymı zertteýler men zerttemelerdiń nátıjelerin qoldaný syndy úderister. Sonymen qatar venchýrlik qarjylandyrý da ınovasıalyq úderisterdi basqarýdy jetildiredi, ekonomıkalyq áleýetti qalyptastyrady, ǵylymǵa quıylǵan qarjy eselenip qaıtady.
Elektrondy atlas – Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy ınovasıalyq úderisterdi tıimdi basqarý quraly. Mysaly, Pavlodar óńiri, elektrondy atlasta kórsetilgendeı, metalýrgıa ónerkásibi pen mashına jasaýdy damytýda úlken múmkinshiligi bar aımaq. Pavlodar oblysy respýblıka boıynsha barlyq kólemniń 51%-yn alady. Osylaısha óńir ınovasıalyq ónim óndirýde kóshbasshylyq tanytyp keledi. Barlyq ónimder qaıta engizilgen nemese aıtarlyqtaı ózgeriske ushyraǵan tehnologıa negizinde jasalǵan.
Aımaqtaǵy ónerkásiptik kásiporyndardaǵy ınovasıalyq úderister oblystyq ınovasıalyq ınfraqurylymyn jasaýǵa múmkindik beredi. Olardyń qatarynda S.Toraıǵyrov atyndaǵy Pavlodar memlekettik ýnıversıtetiniń ǵylymı-tehnologıalyq parki, Inovasıalyq Evrazıa ýnıversıtetiniń ınovasıalyq ortalyǵy, sonymen birge Aqsý feroqorytpa zaýytynyń ǵylymı-tehnıkalyq bólimi, «Romat» farmasevtıkalyq kompanıasy jáne ózge de iri kásiporyndar bar.
Atalmysh ortalyqtar bilim berýdi biriktirý, ǵylym jáne óndiris, ınovasıalyq jobalardy júzege asyrý jáne zerttemeler jasaýmen aınalysady. Osy rette ındýstrıalandyrý kartasy aıasynda oblysta quny 229 mlrd. teńge bolatyn 60 joba júzege asyrylyp, turaqty 5,3 myń jumys orny quryldy. Bul ǵylym negizinde ınovasıany damytý eldiń áleýmettik- áleýetin jaqsartyp, óńirdiń ekonomıkalyq oń jaǵdaıyn qalyptastyrady dep aıtýǵa tolyq negiz bar.
Qoryta aıtqanda, Qazaqstanda ınovasıalyq qarjylandyrýǵa basymdyq berý kerek, bul ǵylym jáne tehnologıany damytýǵa, tehnologıalyq ınfraqurylymdy qalyptastyrý syndy iri kelisimderge qol jetkizedi. Mysaly, motor jasaý, qurylys, ozyq tehnologıa salasy, tehnologıalyq qaıta ınvestısıalaý, zerthanalarda júrgizilgen ǵylymı zertteýler men zerttemelerdiń nátıjelerin qoldaný syndy úderister. Sonymen qatar venchýrlik qarjylandyrý da ınovasıalyq úderisterdi basqarýdy jetildiredi, ekonomıkalyq áleýetti qalyptastyrady, ǵylymǵa quıylǵan qarjy eselenip qaıtady.
Araılym BIMENDIEVA, «UǴTAO» AQ Qoǵammen baılanys bólimi qyzmetkeri.
