«Peremen trebýet nashı serdsa, peremen trebýet nashı glaza...». Bul ándi barlyǵy biledi. Bul ólmeıtin án. Bul – Vıktor Soı.
Onyń ánderine, onyń shyǵarmashylyǵyna tabynatyn tyńdarman kóp. Biraq, suhbatyn oqyǵandar sanaýly. Biraq, ol munda da ózinen «ańyz adam» jasaǵysy kelgen joq. Qaı suhbatyn oqysańyz da pafos az, tek qysqa ári nusqa jaýap qana bar.
– Vıktor, toptyń aty nege «Kıno»?
– Biz bul ataýdy oılap tapqanda 18 jasta edik. Qazir múlde esimde joq.
– Top qalaı quryldy?
– Alǵash án paıda boldy. Men olardy oryndaı bastadym. Olar meniń dostaryma, dostarymnyń dostaryna unady...
– Kúlli KSRO-ǵa tanylmaı turyp qandaı joldan óttińizder?
– Aýyr jolmen júrdim dep aıtpaımyn. Ózime unaǵan ispen aınalystym. Mindette túrde tabysqa jetem degen maqsat qoıǵam joq aldyma.
– Bir sózińizde «topqa mýzykanttardy emes, dostardy shaqyrdym» dedińiz. Sizdiń dostaryńyz qandaı?
– Olarǵa baǵa bere almaımyn. Kemshilikteri de, artyqshylyqtary da bar. Adammen belgili bir jaqsy qylyqtary, jaqsy qasıetteri úshin dos bolmaısyń. Munyń basqa sebebi bar.
– Sizdiń ımıjińiz qandaı?
– Júris-turysymdy «josparlamaımyn». Kez-kelgen jaǵdaıda ózimdi qalaı ustaýdy qalasam solaı ustaımyn.
– Sahnada belgili bir obrazǵa enesiz be?
– Men eshteńe týdyrmaımyn, sahnaǵa shyǵamyn da án aıtamyn. Men ózim obrazbyn (kúlip).
– «Peremen trebýet nashı serdsa» dep án shyrqaısyz. Neni ózgertkińiz keledi?
– Árbir adam eń aldymen óz ómirin, ózin ózgertýi tıis. Bul aýyr suraq bir jaǵynan. Bir adam bir ózi ómirdi ózgerte almaıdy...
– Ózgeris úshin kúresýge daıynsyz ba?
– Ózimdi kúresker sanamaımyn. Men án aıtamyn. Maǵan unaǵan nemese unamaǵan jáne ózimdi tolǵandyratyn dúnıelerdi oryndaımyn.
– Sizdiń óleńderińiz qalaı paıda bolady?
– Bul meniń ózime de jumbaq. Bilmeımin...Oınaı bastaımyn. Sosyn bir sózder paıda bolady...
– Rok-poezıanyń poezıadan aıyrmashylyǵy nede?
– Bilmeımin, mundaı termın bar ma ózi? Óz basym ánderimniń sózderin mýzykadan bólek qarastyra almaımyn. Búıtsem olar óziniń qudiretinen aıyrylyp qalatyn sıaqty.
Meniń óleńderim mýzykamen birge oryndalýy tıis.
– Siz úshin ne mańyzdy?
– İshki bostandyǵymdy saqtaý.
– Qazir keıbir ánderińizdi oryndamaı júrsiz? Muny qalaı túsinse bolady?
– Keıbir óleńder ýaqyt óte óziniń ózektiligin joǵaltady. Olar meni qyzyqtyrmaıtyn boldy.
– Siz tanymaldylyqqa umtyldyńyz ba?
– Umtylǵan joqpyz. Ándi qandaı stılde oryndaıtynymyzdy jáne qaı ýaqytqa deıin tanymal bolatynymyzdy bilmeımiz.
Bul isti súıý biz úshin – birinshi orynda. Bizdiń óner eń aldymen ózimiz úshin ózektiligin joǵaltqanda sahnadan ketemiz
– Ustanymyńyz qandaı?
– Ómirlik ustanymdarym bar. Óleńderim osyǵan negizdelgen. Ózgege qarap ózgerýge bolmaıdy, ózińmen-óziń bolý kereksiń. Bálkim, sen bireýge kúlkili, bireýge birtúrli, bireýge jekkórinishti kórinersiń. Biraq, ózińmen-óziń bolyp qalý mańyzdy.
– Rok-mýzyka siz úshin...
– İshki oıymdy syrtqa shyǵarýdyń joly. Rok-mýzyka eshqashan tapsyryspen jazylmaıdy. Tek sen jáne seniń ar-uıatyń ǵana seniń – eń basty synshyń.
Men úshin tek – án ǵana bar. Ony ózim jalǵyz da, toppen de, tipti orkestrdiń qoldaýymen de oryndaı alamyn. Bul jaǵy men úshin mańyzdy emes.
– Rok-mýzykaǵa áli de qarsylyq bar. Nege?
– Jańa dúnıe árdaıym eskiniń qarsylyǵyna ushyraıdy. Rok táýelsiz, erkin án, ol eshqashan tapsyryspen jazylmaıdy. Ony sondyqtan jek kóredi, unatpaıdy.
Iá, bizdi synǵa alatyndar bar. «Qulaqtaryna syrǵa taǵady, sahnaǵa shynjyr alyp shyǵady, kıim kıisteri de turpaıy» deıdi. Biraq, bul syrtqy kórinistiń ózi qazirgi qalyptasqan júıege, oı-sanaǵa, ómirge, mádenıetke, búgingi bolmysqa qarsylyq.
Rokty qalyptasqan tártipke qarsy shyqqany úshin jek kóredi...
– Rok oryndaýshylardyń bárin óz isine, ustanymyna adal dep aıtýǵa bola ma?
– Ózińdi júz jerden, myń jerden adal, shynshyl sanaýǵa bolady. Bul mańyzdy emes. Másele, basqalary seni shynshyl dep oılaı ma? Bastysy osy.
Án jazyp, osy arqyly tabysqa kenelgisi kelgen adam ózin ıdeıanyń kúreskeri retinde kórsetkisi kelse, bilinip qalady. Oǵan senbeıdi.
Men óleńdi «qajet bolǵany» úshin jazbaımyn. Men bir másele alańdatýy kerek, eger ol másele meniń jandy jerime tımese, meni mazalama ol týraly jaza almaımyn, aıta almaımyn.
Osy sebepti patrıottyq nemese antısoǵystyq án shyǵaratyndarǵa eshkim senbeıdi.
– Siz búgingi ómirdiń ózgergenin qalar ma edińiz?
– Rok mýzykanttardyń arasynda ómirdi ózgertkisi keletinder kóp. Bizge gazetterde, telearnalarda óz oıymyzdy aıtýǵa múmkindik berse, bálkim meniń ánderim men onyń mátinderiniń mazmuny basqasha bolar ma edi. Mundaı múmkindik bermegesin óz oıymyzdy mýzyka arqyly bildiremiz.
– Mýzykadaǵy eń basty dúnıe ne?
– Onyń ózektiligi. Men úshin mátin men mýzyka birtutas. Óıtkeni ekeýiniń oıy birdeı. Jalpy men óleń emes, án jazamyn.
– Siz adamǵa senesiz be?
– Bilmeımin... Senetin adamdar bar, senbeıtin adamdar bar. Keıbireýdiń adaldyǵyna kúmándanbaısyń, al keıbireýlerdi ádiletsiz dep sanaımyn. Aıtalyq, budan buryn «rok-mýzyka bul buzyq mýzyka, ony oryndaýshylar arsyz, uıatsyz» dep júrgender qazir kerisinshe sóıleıdi. «Bular rokerler, tamasha adamdar, olar ádildik úshin kúresedi» deıdi. Mundaı adamdardyń erteń qaıta qubylmasyna kim kepil?
– Siz moıyndaldyńyz ba?
– Maǵan mán bermeýge tyrysty. Sen tiri adamsyń, jumys isteı alasyń. Biraq, seni qasaqana kórmeıdi. Seni ómirde joq dep sanaıdy.
Biraq sen olardan bóleksiń. Ózgelerge uqsamaısyń. Eldiń kózin qýantpaısyń. Jyltyraq, jasandy emessiń. Osy úshin seni shettetýge tyrysady.
Bul bizdiń elge ǵana tán. Resmı deńgeıde meni kórgisi kelmeýge tyrysty. Biraq halyq kórdi, bildi, súıdi. Synǵam joq...
Biraq, synyp ketkender qanshama. Biz jaspyz ǵoı, shydap baqtyq. Shydamaǵandardyń kóbi ómirden ótip ketti. Vysoskıı sonyń anyq dáleli.
– Búgingi án qandaı siz úshin?
– Mátini jalǵan, ótirikke quralǵan. Ótirikti kóre tura baıqamaıtyn, baıqaǵysy kelmeıtinder osyndaı ánderdi oryndap jur.
Mynany túsinbeımin: bizde bári jaqsy, tamasha, mahabbat, dostyq dep shyrqaıtyn ánderdi búgingi kúni qalaı tyńdaýǵa bolady. Buǵan eshkim senbeıdi. Bálkim, bir kezderi sengen de shyǵar.
Bul ánder bir kezgi – qurylys otrádtary qurylǵan dáýirde, sol zamannyń romantıkasyna saı jazyldy. Biraq, bul dáýir ótti... Bizdi kúni búginge deıin osyndaı ándermen aldap keldi.
Daıyndaǵan, Dýman BYQAI
(Vıktor Soıdyń 1987-89 jyldardyń aralyǵynda
sol kezgi gazet-jýrnaldarǵa bergen suhbatynan jınaqtaldy)
