Qazaqstanda halyq densaýlyǵyn saqtaý men densaýlyq saqtaý júıesin damytý úshin úlken mańyzǵa ıe. Sondyqtan elimizde densaýlyq saqtaý salasyna qatysty mańyzdy baǵdarlamalar qabyldanyp, medısına qyzmetiniń sapasyn jaqsartý, mamandardyń biliktiligin kóterý baǵytynda kóptegen jumystyn úzdiksiz jalǵasyp keledi.
Búginde el ishinde keń taraǵan birneshe aýrýdyń túrleri bar. Kóp jaǵdaıda muny halyqtyń áleýmettik jaǵdaıymen baılanystyryp jatamyz. Iá, halyqtyń densaýylǵyn jasqartýda áleýmettik máselelerdiń ózindik oryny bar. Desek te árbir adam óziniń densaýylǵyna jaýapty bolýy kerek.
Dáriger mamandardyń sózine sensek, qazir el azamattary júrek-qan tamyrlary aýrýlary, onkologıalyq aýrýlar jáne qant dıabeti sıaqty aýrýlardan kóp japa shegedi eken. Aýyl men qalada bilikti medısına mamandary osy aýyrýmen úzdiksiz kúres júrgizip keledi. Dárigerler aýrýdy erte bastan dıagnostıkalaý, emdeý jáne aldyn alý úshin kúsh biriktirip jumys isteýde. Memleket osyndaı aýyrýlardyń erte bastan anyqtap, aldyn alý úshin skrıngter uıymdastyryp, halyqtyń densaýylǵyna jaqsartýdy barynsha nasıhattap keledi.
Búginde elimizde medısınalyq tekserýler aýrýlardyń aldyn alý, erte dıagnostıka jáne qoǵamdyq densaýlyqty saqtaýda mańyzdy ról atqaratyny kópshilikke málim. Tekserýler mindetti áleýmettik medısınalyq saqtandyrý men jeke klınıkalarda qol jetimdi.
Qazirgi tańda Qazaqstandaǵy negizgi medısınalyq tekserýlerge dıspanserızasıa men profılaktıkalyq tekserýler jatady. Máselen, sozylmaly aýrýlardy erte anyqtaý úshin MÁMS esebinen qarjylandyrylatyn belgili bir jas toptaryna mindetti dıspanserızasıa júrgiziledi. Oǵan qan jáne nesep taldaýlary men ÝDZ men rentgen jatady. Al elektrokardıogramma (EKG) sıaqty kardıologıalyq tekserýler, qant dıabeti, gıpertonıa jáne onkologıalyq aýrýlarda erte bastan anyqtaýǵa kómektesedi. Osy rette dıspanserızasıa balalar men eresekterge jyl saıyn ótkiziletinin oqyrmandarmyzdyń esine sala ketkimiz keledi. Bul sharalar aýrýlardyń asqynbaýyn, densaýlyq aqaýdy ýaqytynda anyqtaýǵa jáne bastapqy kezeńderde emdeýge septesedi.
Sonymen qatar elemizde onkologıalyq aýrýlarǵa skrınıngterde udaı júrgiziledi. Elimizde onkologıalyq aýrýlarǵa skrınıng júrgizý úshin memlekettik baǵdarlamalar engizilgen. Bul skrınıngtik tekserýlerdi 40 jastan asqan áıelder úshin sút bezi qaterli isigin anyqtaý úshin mammografıa, 30-70 jas aralyǵyndaǵy áıelder úshin jatyr moıny qaterli isigine pap-test arqyly baqylaý júrgizilip keledi. Al 50 jastan asqan erler men áıelder úshin kolorektaldy qaterli isikke skrınıngi jumys isteıdi.
Medısınalyq tekserýler qoljetimdi bolǵanyna qaramastan, aýyldyq jerlerde medısınalyq personal men qural-jabdyqtardyń jetispeýshiligine baılanysty qıyndyqtar bar. Bul máselelerdi sheshý úshin memleket telemedısınany damytyp, shalǵaı eldi mekenderde skrınıng jáne dıagnostıka júrgizetin jyljymaly medısınalyq keshenderdi ashýda. Osylaısha, Qazaqstandaǵy medısınalyq tekserýler aýrýlardyń aldyn alýda jáne halyqtyń densaýlyǵyn jaqsartý isine basa kóńil bólip otyrǵan el retinde tanylyp keledi.
Qazirgi tańda aýyldyq jerlerde, medısınalyq mamandardyń tapshylyǵy birshama baıqalýda. Shalǵaı aımaqtarda mamandardyń bolmaýy halyqtyń kóp bóligi úshin sapaly medısınalyq qyzmetterge qol jetkizýdi qıyndatatany belgili. Sonymen qatar elimizde halyqtyń densaýlyq kórsetkishterin tómendetetin faktor ekenin de umytpaýymyz kerek. Sol sebepti bılik oryndary jas dáriger mamandarǵa qoldaý kórsetip, yntalandyrý baǵdarlamalaryn udaı júrgizýde. Shalǵaı aımaqtarda jumys isteý úshin kadrlardy daıarlaý osy máseleni sheshýde mańyzdy ról atqaratynyn aıta ketýimiz kerek.
Medısına salasyndaǵy ınovasıalar men zamanaýı tehnologıalardy qoldaný elimizdegi medısınalyq qyzmetti zamanaýı deńgeıge kóterýge múmkindik bertini sózsiz. Sondyqtan naýqastardy jańa tehnologıalarmen emdeý ádisterin engizýdiń mańyzy zor.
Áńgime arasynda Qazaqstanda telemedısına salasyn belsendi damytyp kele jatqanyn tilge tıek ettik. Qazirgi tańda telemedısına alys aımaqtardaǵy pasıentterge keńes berip, dıagnostıkalaý jumysyn aıtarlyqtaı jeńildetip otyr. Sondyqtan telemedısına densaýlyq saqtaý salasynyń mańyzdy tarmaǵyna aınaldy desek bolady. Bul tehnologıa aýyldyq jáne shalǵaı aýdandarda medısınalyq qyzmetterdiń qoljetimdiligin arttyrýǵa, pasıentterdiń ýaqytyn únemdeýge jáne mamandar arasyndaǵy tájirıbe almasýǵa múmkindik berip otyr. Telemedısına densaýlyq saqtaý júıesiniń tıimdiligin arttyrýdyń bir joly retinde memleket tarapynan da, jeke medısınalyq mekemeler tarapynan da qyzý qoldaýǵa ıe bolǵanyn aıta ketýimiz kerek.
Telemedısınanyń kómegimen aýyl turǵyndary astanalyq jáne oblystyq aýrýhanalardaǵy joǵary bilikti mamandardyń keńesine qol jetkize alady. Bul ásirese júrek-qan tamyrlary, endokrındik jáne onkologıalyq aýrýlar sıaqty sozylmaly dertteri bar pasıentter úshin mańyzdy. Sońǵy ýaqyttary elimizde densaýlyq saqtaý júıesin sıfrlandyrý aıasynda telemedısına jobalaryna qarjy bólinýde. Aıtalyq, «Sıfrlyq Qazaqstan» memlekettik baǵdarlamasy aıasynda ınternet ınfraqurylymy jaqsaryp, shalǵaı eldi mekenderde baılanys sapasy arttyrǵan.
Al COVID-19 pandemıasy telemedısınaǵa degen suranysty arttyryp, ony keńinen qoldanýǵa ıtermelegeni belgili. Karantın jáne shekteý sharalary kezinde qashyqtan keńes berý jáne dıagnostıka jasaý qajettiligi aıqyn sezildi. Pandemıadan keıin de telemedısına ózektiligin joǵaltpaı, qalypty medısınalyq tájirıbege endi.
Medısınalyq ǵylym men bilimniń damýy da kadrlardy daıarlaýǵa baılanysty, bul turaqty densaýlyq saqtaý júıesin qurý úshin mańyzdy ról atqarady. Medısınalyq ýnıversıtetter men kolejderde joǵary bilikti oqytýshylar, dárigerlerdiń biliktiligin únemi arttyrý jáne zamanaýı oqý baǵdarlamalaryn ázirleý Qazaqstandy bilikti mamandarmen qamtamasyz etýge kómektesedi.
Osylaısha, Qazaqstanda medısınalyq mamandyq — ulttyń densaýlyǵy, ekonomıkalyq damý jáne sheteldik mamandarǵa táýelsizdik úshin strategıalyq mańyzdy salaǵa aınaldy. Medısınalyq kadrlardy qoldaý jáne damytý densaýlyq saqtaý júıesin turaqty túrde damytý – barlyq el azamattarynyń ómir sapasyn jaqsartý úshin negizgi faktorǵa aınaldy.
