Aıta ketý kerek, bıyl QHR men Ortalyq Azıa elderi arasynda dıplomatıalyq qarym-qatynastyń ornaǵanyna – 30 jyl. Buǵan deıin, ıaǵnı 25 qańtardaǵy vıdeo-sammıtte eki jaq málimdeme jasap, otyz jylda mańyzdy strategıalyq áriptestikke qol jetkizgenin maqtanyshpen aıtqan edi.
Odan keıin osy jyldyń aqpan aıynda Qazaqstan prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev Qytaıǵa arnaıy saparmen baryp, Sı Szınpınmen kezdesken. Tipti, maýsym aıynyń basynda Qytaı syrtqy ister mınıstri Vań I-diń Qazaqstanǵa kelýi de kóp jaıdy ańǵartady. Mine, osynyń bári ekijaqty qarym-qatynasty nyǵaıtyp, barys-kelisti kóbeıte tústi deýge negiz bar.
Qazaqstannyń qoǵamdyq damý ınstıtýty Basqarma tóraǵasynyń keńesshisi Aman Mambetalıevtiń aıtýynsha, birinshiden, bul óte mańyzdy sapar boldy.
– Muny, tipti, resmı kezdesý deýge kelmes. Sońǵy úsh jyl ishinde QHR tóraǵasy elinen syrtqa shyqqan joq. Kelesi aıda, ıaǵnı qazannyń 26-synda Qytaıdyń komýnıstik partıasynyń jıyny ótedi. Munda aldaǵy jyldarǵa baǵyttalǵan jospary aıtylmaqshy. Sondyqtan buǵan deıin Qytaı basshylyǵy mundaı sezdiń aldynda eshqashan syrtqa shyqpaǵan, – dedi Mambetalıev.
Bir qyzyǵy, QHR tóraǵasy Qazaqstanǵa kelmes buryn bul sapardyń mán-jaıy jaıynda jergilikti aqparat quraldaryna maqala jarıalapty. Taǵy bir astyn syzyp aıtatyn jaıt – ol buǵan deıin mundaı maqalany eki-úsh qana memleketke jasaǵan saparynyń aldynda jazǵan eken. Sonyń biri – Qazaqstan.
Maqalada Qytaıdyń syrtqy saıasaty týraly ashyp jazyp, Qazaqstanmen erekshe qarym-qatynas ustanatynyn alǵa tartqan. «Osy kezge deıin keıbir memlekettermen arada túsinspeýshilik, ekonomıkalyq kiltıpan boldy. Biraq otyz jylda Qazaqstanmen ǵana eshqandaı birde-bir kelispeýshilik týyndamady» degenge ekpin túsirgen. Munyń ózi eki eldiń saıasatkerleri, dıplomattary úshin erkin jumys isteýge berilgen múmkindik.
Qazaqstan men Qytaıdyń arasyndaǵy ekijaqty qarym-qatynastyń nyǵaıa túskenin mynadan kórýge bolady. Máselen, Qytaı memleketi Ońtústik Koreıaǵa, Tájikstanǵa, Vetnamǵa, Japonıaǵa, taǵy basqa memleketterdegi kelissózderge Qorǵanys mınıstrin jiberedi. Al bizge dıplomat-Syrtqy ister mınıstri keledi.
Sondyqtan QHR tóraǵasy Sı Szınpınniń elimizge jasaǵan sapary kezinde «Halyqaralyq jaǵdaı qalaı ózgerse de, biz aldaǵy ýaqytta Qazaqstannyń táýelsizdigin, egemendigin jáne terıtorıalyq tutastyǵyn saqtaýyna qoldaý kórsetemiz» deýinde de úlken mán bar.
Bul – tek saıasat qana emes, bul – úlken oıyn
Aman Mambetalıev, Qazaqstannyń qoǵamdyq damý ınstıtýtyn Basqarma tóraǵasynyń keńesshisi:
– QHR tóraǵasy Sı Szınpınniń shetelge saparyn Ortalyq Azıa aımaǵyndaǵy memleketterden bastaýy, áýeli Qazaqstanǵa kelýi beker emes. Odan keıin Ózbekstannyń Samarqand qalasyndaǵy Shanhaı yntymaqtastyq uıymyna múshe elderdiń basshylarynyń samıtine bardy. Bul eki aımaqtyń saıası salmaǵynyń kóterilip otyrǵanyn kórsetedi.
Iaǵnı, Ortalyq Azıa aımaǵy bolashaqta transporttyq-kommýnıkasıalyq hab bolatynyn aıǵaqtaıdy. Bul tek saıasat qana emes, bul – úlken oıyn. Bul – ekonomıka, mádenıet, komýnıkasıa, logıstıka.
QHR tóraǵasy Sı Szınpın bes-alty jyl buryn AQSH prezıdentimen kezdesip, ekonomıkalyq jaǵynan til tabysa almaı qaldy. Eki eldiń arasynda ekonomıkalyq soǵys boldy. Áli kúnge sanksıa kúshinde. Qytaıdyń taýary men qyzmet kórsetý salasy muhıt arqyly tasymaldanýy qıyn jaǵdaıǵa tap boldy.
Sol úshin Sı Szınpınniń ózi elordaǵa kelip, «Bir beldeý – bir jol» baǵdarlamasyn qabyldaǵanyn jóninde aıtqan edi. Iaǵnı, taýaryn Qazaqstan arqyly jer ústi jolymen tasymaldaýdy usyndy.
«Batys Qytaı – Batys Eýropa» kólik dálizi ashyldy. Bul biz úshin de mańyzdy. Logıstıka jaǵynan da damyp kelemiz. Ekonomıkany dıversıfıkasıalaýdy júzege asyramyz degeli qansha jyl ótti. Sondyqtan taýardy jetkizý, tasymaldaý barysynda da ınvestısıa quıylyp jatyr.
