Mysaly, búgin ýnıversıtetimizdiń Sý ınovasıalyq ortalyǵynda Qazaq ulttyq agrarlyq ýnıversıteti men Azıa damý banki birlese uıymdastyrǵan «Sý qaýipsizdigi men tıimdiliginiń Qazaqstandaǵy tájirıbesi» taqyrybynda Halyqaralyq semınar ótti.
Semınardyń negizgi maqsaty – sý sharýashylyǵyn turaqty damytý men sý resýrstaryn tıimdi paıdalaný máselelerin talqylaý. Atalǵan sharaǵa Qazaqstandaǵy Azıa damý bankiniń Turaqty ókili Djovannı Kapannellı, Azıa damý bankiniń sý resýrstarynyń bas mamany Iasmın Sıddıkı, Azıa damý bankiniń Turaqty damý jáne klımattyq ózgerýi bóliminiń aǵa mamany Mıhıel J.de Lııster, sharany uıymdastyrýshylardyń biri – QazUAÝ janyndaǵy Agritech Hub Kazakhstan bas dırektory Marat Beksultanov jáne Eýropa, Orta Azıa jáne TMD elderiniń sý sharýashylyǵy boıynsha ǵylymı-zertteý ortalyqtarynyń ǵalymdary, Iýneksko ókilderi, bilikti mamandar men kásipkerler qatysty.
Mańyzdy kezdesýdi Qazaq ulttyq agrarlyq ýnıversıtetiniń rektory, QR UǴA vıse-prezıdenti, akademık Tilektes Espolov ashyp, semınarǵa qatysýshy, baıandama jasaýshy áriptesterin, ǵalymdardy tanystyryp ótip, búgingi jıynnyń taqyryby, mańyzy, osy maqsatta atqarylyp jatqan jumystar jaıyn baıandady.
Odan keıin Azıa damý bankiniń Turaqty ókili Djovannı Kapannellı myrza sóz alyp, bıylǵy jyldan bastap Azıa damý bankiniń jańa strategıasyn damytý qolǵa alynǵanyn, ADB aımaqtardaǵy jumystary aýyl sharýashylyǵy, shaǵyn jáne orta bıznes, sý resýrstaryn basqarý jáne bilim berý salalary boıynsha qarqyndy júrip jatqanyn, osy joba aıasynda ınfrastrýktýrany moderınızasıalaý, óz bıznesterin damytý jáne qajetti sapaly qyzmet kórsetýshilerdi qarjylandyrýlardyń iske asyp jatqanyn atap ótti.
Jalpy semınar 2 sesıa boıynshajúrgizildi. Qazaqstandaǵy sý qaýipsizdigin damytý máselesi boıynsha júrgizilgen İ sesıada sý sharýashylyǵy salasynyń jetekshi ǵalymdary men mamandary sýarýdyń ınovasıalyq tehnologıalaryn paıdalaný, birlesken ǵylymı jobalardy iske asyrý, sý sharýashylyǵynyń ekonomıkasy jáne ekologıasy, aýyl sharýashylyǵyn sýmen qamtý jáne jaıylymdardy sýlandyrý boıynsha oılaryn ortaǵa salyp, pikirlerimen bólisip, tájirıbe almasty.
Birinshi bolyp baıandamany jaıylymdyq jerlerdi sýary máselesimen 70-inshi jyldan beri aınalysyp kele jatqan bilikti ǵalym, QazUAÝ rektory, UǴA vıse-prezıdenti, akademık Tilektes Espolov jasady.
– Eýrazıa materıginiń kindiginde ornalasqan Qazaqstan terıtorıasy boıynsha álem elderiniń alǵashqy ondyǵyna kiredi jáne ishki qurlyqtyq memleketterdiń eń irisi bolyp sanalady. Jeriniń kólemi jóninen dúnıejúzinde 9-oryn alady. Joǵary bıologıalyq áleýetke ıe, biraq sýmen qamtamasyz etý deńgeıi tómen bizdiń elimiz melıorasıa, jaıylymdyq malsharýashylyǵy, sý resýrstaryn basqarý salasyndaǵy keń aýqymdy zertteýler úshin eksperımenttik alańǵa aınalyp otyr. Elimizde 185,5 mln. gektar jaıylymdyq jer bar. Onyń 81,2 mln. gektary qoldanystaǵy jer bolsa, 76,8 mln. gektary memlekettik qordaǵy jaıylymdar. Búgingi tańda sýlandyrylmaǵan aýmaqty qosa eseptegende 1 gektar jaıylymdyq jerdiń ónimdiligi 250 azyqtyq birlikten aspaıdy. Bul jerlerde maldy shamadan tys jaıýdyń saldarynan 27,1 mln. gektar jer degradasıaǵa ushyraıdy, – degen Tilektes Isabaıuly budan ózge jaıylymdyq jerlerdiń degradasıasy, iri qara maldy azyqpen qamtamasyz etý, jaıylymdyq sýmen qamtý máseleleri, otarly-jaıylymdyq mal sharýashylyǵyn basqarýdyń ǵylymı negizin qurastyrý, gıs-tehnologıalar, Qazaqstannyń jaıylymdyq jerleriniń geoportalyn jasaý sıaqty taqyryptar tóńireginde baıandama jasap, Qazaqstannyń jaıylymdyq, qorektik resýrstaryna, sý tartqyshtar men jaıylymdyq qudyqtardyń jaı-kúıine baǵa berdi.
Sonymen qatar, jalpy Azıany sýmen qamtý máselesi tóńireginde sóz alǵan Azıa damý bankiniń sý resýrstarynyń bas mamany Iasmın SıddıkıAzıa damý banki jáne sý sektory, sý sektorynyń Azıadaǵy damý perspektıvalary, Ortalyq Azıadaǵy sý qaýipsizdigi, ony damytý úshin qajet bilim men ınovasıalar, Azıa damý bankiniń sý sektoryna quıǵan ınvestısıalar kólemi, banktiń jobalary, ǵylymı-praktıkalyq jumystary týraly atap ótti.
«Aýyl sharýashylyǵy sý resýrstarynyń óte kóp paıyzyn qoldanady. Jalpy, sý resýrstaryn esepke alyp, qansha sý bar ekenin, kim jáne qalaı paıdalanyp otyrǵanyn bilip otyrý kerek», – dedi, Sebebi 2050 jyly Azıa halqy 5,2 mlrd adamǵa jetip, taza aýyz sý jetispeýshiligi bolýy múmkin.
Semınardyń İİ sesıasy sý resýrstaryn tıimdi basqarý úshin spýtnık arqyly qashyqtyqtan baqylaý tehnologıalaryna arnaldy.
Alǵash bolyp sóz alǵan Delfte sý bilimi ınstıtýtynyń (Nıderlandy) sý resýrstary jahandyq esebiniń profesory Vım Bastaısen:
«Qashyqtyqtan baqylaý ósimdik sharýashylyǵy men sýdy tutynýdy janama baqylaýǵa múmkindik beredi. Onyń kómegimen sý ónimdiligi joǵary jáne tómen aımaqtardy, zańsyz sý tutyný kózderin anyqtaýǵa bolady»,-dep, sondaı-aq bıdaı, kúrish, baǵaly daqyldar úshin sý ónimdiliginiń mańyzy, sýdyń, jerdiń ekonomıkalyq qaıtarymy máselelerine de toqtalyp ótti.
Semınar barysynda «Flyworx» JSHS bas dırektory Dıana Dýshnıazova ushqyssyz basqarylatyn apparat kómegimen sý resýrstarynyń monıtorıńin jasaý, topyraqtyń jaı-kúıi, sý resýrstaryn tıimdi paıdalaný, qashyqtyqtan baqylaý kezinde alynǵan, sonyń ishinde klımattyq málimetter, osynyń negizinde boljamdy modelderdi qurý máselerine toqtaldy.
Sondaı-aq, «Agrobıznes úshin sý resýrstaryn basqarý júıesi» taqyrybynda «Witteven&Boss» kompanıasynyń bas dırektory Kraın-de-Brabander, «Sý resýrstaryn basqarý salasynda áriptestik ornatý arqyly tehnologıalar transfertin júzege asyrý» taqyrybynda Agritech Hub Kazakhstan aǵa sarapshysy Aıdyn Shagıev baıandama jasady.
QazUAÝ Baspasóz qyzmeti.
Sýretterdi túsirgen M.Botabekov
