Shanhaı yntymaqtastyq uıymyna múshe memleketter qatary tolyqty. Atalmysh uıymnyń Astanada ótken samıti barysynda SHYU-ǵa múshe memleketter basshylary Belarýs Respýblıkasyn Uıym quramyna qabyldaý jáne oǵan SHYU-ǵa múshe memleket mártebesin berý týraly sheshimge qol qoıdy, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
Sarapshylardyń paıymdaýynsha, Shanhaı yntymaqtastyq uıymyna qyzyǵýshylyq tanytatyn elder kóp. Sebebi bul turaqty ári bolashaǵy bar uıym bolyp tur. Al negizi Shanhaı yntyqmaqtastyq uıymynyń hartıasynda kórsetilgen baǵyt-baǵdarǵa úles qosqysy kelse, bul uıym kez kelgen elge ashyq.
Qazaqstan prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevtyń aıtýynsha, Shanhaı yntymaqtastyq uıymy dostyq, tatý kórshilik, teńquqyqtyq jáne ózara qoldaýdyń, ıaǵnı "shanhaı rýhy" negizinde jumys isteıtin memleketaralyq qatynastardyń tıimdi tetigine aınalyp otyr.
"SHYU keńistiginde úsh mıllıardtan astam adam turady. Uıymǵa ekonomıkasy asa iri jáne jyldam damyp kele jatqan memleketter kiredi. Álemdik jalpy ishki ónimniń úshten biri osy elderge tıesili. Bul bizdiń Uıymnyń orasan zor áleýeti men jahandyq rólin aıqyn kórsetedi. Múshe memleketterdiń daýsy men múddeleri teń dárejede eskeriletin Shanhaı yntymaqtastyq uıymy ózin biregeı alań retinde kórsetti. Dál osyndaı myzǵymas demokratıalyq negizge súıengen uzaqmerzimdi yntymaqtastyǵymyz jańa mazmunmen tolyǵa túsetinine senimdimin", – dedi Qazaqstan prezıdenti SHYU-ǵa múshe memleketter basshylary keńesiniń otyrysynda.
Astanada ótken samıtqa joǵary baǵa bergen sarapshylar, kóptegen el Qazaqstannan úlgi alý kerek ekenin jetkizdi. Atalmysh samıt "SHYU+" formatynda ótti, oǵan 16 eldiń memleket jáne úkimet basshylary qatysty, 33 elden 150 sheteldik buqaralyq aqparat quraldary atynan 700 jýrnalıs akredıtasıadan ótti.
"SHYU týraly estigende qarapaıym azamattarymyz: "bılik nege bul sharaǵa asa mán berip otyr?", - dep suraq qoıýy múmkin. Birinshiden, Qazaqstan bir jyl boıy Shanhaı yntymaqtastyq uıymyna tóraǵalyq etýde. Astanada ótip jatqan uıymǵa múshe-memleket basshylarynyń 24 otyrysy tóraǵalyq merzimge núkte qoıady. "Qazaqstan bir jyl ishinde qandaı jumys atqardy?", - degen suraqqa jaýap beredi.
Bir jylda Qazaqstan SHYU-yń ózge halyqaralyq uıymdarmen baılanysyn nyǵaıtyp, onyń jumysyn jan-jaqty etýge umtyldy. Ásirese BUU-men baılanys nyǵaıdy. BUU Bas hatshysy Antonıý Gýterrıshtiń Astanaǵa kelip, SHYU jıynyna jeke qatysýy Qazaqstannyń jetistigi deýge bolady.
Ekinshiden, SHYU elimizdiń kópjaqty dıplomatıasynyń negizgi baǵyttarynyń biri. Uıym Qytaıdyń bastamasymen qurylǵan. Al Beıjiń Qazaqstannyń negizgi strategıalyq seriktesiniń biri.Úshinshiden, sońǵy ýaqytta uıymǵa múshe memleket aýmaǵynda terorıstik qaýip kúsheıdi. Bıyl Reseıde eki lańkestik oqıǵa oryn aldy. Bıylǵy jıynda osy másele qaralyp, shekaraaralyq qaýipterdiń aldyn alýǵa ýaǵdalastyq jasalatyny sózsiz»,- deıdi qazaqstandyq saıasattanýshy Perdehan Shámshıev.
Mamandar terorızm men ekstremızm kún tártibinen túspeıtin taqyryp ekenin aıtady. Bul barlyq elderde bar másele.
"Terorızm men ekstremızm barlyq elder úshin árdaıym kún tártibinde bolatyn másele. Máselen, búgin Ortalyq Azıada salystyrmaly túrde tynysh bolsa, onda men eki jyl burynǵy oqıǵalardy eske túsiretin edim. Nemese Qazaqstan atyshýly lańkestik áreketterge tap bolǵan osy ǵasyrdyń onynshy jylynyń basyn eske túsirýge bolady. Biz Reseıge terorıstik qaýip tónip turǵanyn kórip otyrmyz. "Krokýstaǵy" oqıǵalar men Daǵystandaǵy teraktiler – osy qaıǵyly oqıǵalardyń barlyǵy halyqaralyq terorızmmen jalǵyz kúresý jáne ony jeńý múmkin emestigin kórsetedi. Bul áreketterdi úılestirý óte mańyzdy jáne, atap aıtqanda, barlaý qyzmetteri lańkestik shabýyldardyń aldyn alý boıynsha kúsh-jigerdi úılestire alýy óte qajet",-dedi Shina Center atty qytaıtaný ortalyǵynyń dırektory Ádil Káýkenov.
Álemde oryn alyp otyrǵan jaǵdaıdy eskere otyryp, sarapshylar Shanhaı yntymaqtastyq uıymyna qandaı talap qoıylyp otyrǵanyn aıtty.
"Astanadaǵy samıt álemdegi buryn-sońdy bolmaǵan ózgerister jaǵdaıynda ótip jatyr. Buryn-sońdy bolmaǵan syn-qaterler men qaqtyǵystar oryn alyp jatyr. Sol sebepten Shanhaı yntymaqtastyq uıymy oǵan múshe memleketterdiń beıbitshiligi, turaqtylyǵy, damýy men órkendeýi jolynda neǵurlym tıimdi uıymdastyrýshylyq jáne úılestirýshi ról atqarýy kerek jáne atqarýǵa tıis", - dedi buqaralyq quraldaryna bergen suhbatynda Sınhýa ýnıversıtetiniń Ulttyq strategıa ınstıtýtynyń sarapshysy, "Taıhe" analıtıkalyq ınstıtýtynyń aǵa ǵylymı qyzmetkeri Sán Fen.
Sonymen qatar Sán Fen SHYU álemdegi eń iri aımaqtyq halyqaralyq uıym ekenin atap ótti. Ol qaýymdastyqtyń kóp jyldar boıy «Shanhaı rýhyn» ustanyp kele jatqanyn, halyqaralyq qatynastardy demokratıalandyrý, kópmádenıetti tózimdilik tujyrymdamalary men qaǵıdattaryn ustanatynyn jáne «teorıalyq jáne praktıkalyq turǵydan halyqaralyq uıymdardaǵy ınovasıalyq úderisterge yqpal etetinin» eske saldy.
Óz kezeginde Shanhaı yntymaqtastyq uıymynyń 24 samıtiń uıymdastyryp otyrǵan Qazaqstannyń basshysy Qasym-Jomart Toqaev bul uıymǵa júktelip otyrǵan jaýapkershilik týraly aıtty.
"Búginde álem buryn-sońdy bolmaǵan geosaıası qaıshylyqtar men qaqtyǵystardyń kúsheıýine baılanysty týyndaǵan kúrdeli synaqtarmen betpe-bet kelip otyr. Halyqaralyq qaýipsizdiktiń arhıtektýrasyna qaýip tónip tur. Tutas adamzat úshin onyń zardaby aýyr bolýy múmkin. Osyndaı syn saǵatta bizge óńirlik jáne jahandyq deńgeıdegi ujymdyq kúsh-jiger arqyly beıbitshilikti, turaqtylyq pen qaýipsizdikti nyǵaıtý úshin orasan zor jaýapkershilik júktelip otyr. Shanhaı yntymaqtastyq uıymy óz bedelimen, eleýli ekonomıkalyq jáne adamı resýrstarymen turaqty damý maqsattaryna qol jetkizip, zamanaýı syn-qaterlerdi eńserý úshin tıimdi sheshimder ázirleı alady. Qazaqstannyń SHYU-ǵa tóraǵalyǵy kezinde kótergen "Kópjaqty dıalogty nyǵaıtý – ornyqty beıbitshilik pen damýǵa umtylý" atty urany ortaq mısıamyzdyń mán-mańyzyn aıqyn kórsetedi", – dedi Qazaqstan prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev.
Mamandardyń aıtýynsha, qazirgi álemdegi geosaıası týrbýlenttilik jaǵdaıynda halyqaralyq uıymdarǵa suranys artyp otyr. Sol sebepten de bul uıymǵa múshe bolǵysy keletinder bar.
"Shanhaı yntymaqtastyq uıymy ınfraqurylym, energetıka jáne logıstıka salalaryndaǵy jobalardy qamtıtyn saýda-ekonomıkalyq yntymaqtastyqqa járdemdesedi. Mysaly, Qazaqstan Qytaıdy, Ortalyq Azıany jáne Eýropany óz aýmaǵy arqyly ótetin qurlyq joldary arqyly baılanystyratyn «Bir beldeý, bir jol» sıaqty bastamalardaǵy negizgi kólik-logıstıkalyq habtardyń biri bolyp tabylady. Sondaı-aq SHYU aıasynda qatysýshy elder arasynda mádenı baılanystar damyp, bilim almasý men birlesken ǵylymı jobalardy damytýǵa múmkindikter qarastyrylǵan.Aıta ketý kerek, qazirgi zamanǵy geosaıası týrbýlenttilik jaǵdaıynda qaýipsizdik, ekinshi jaǵynan, ekonomıkalyq yntymaqtastyq salasynda belgili bir preferensıalardy qamtamasyz ete alatyn halyqaralyq deńgeıdegi uıymdarǵa suranys artyp keledi. Bul, árıne, óte mańyzdy jáne qajet. Sondyqtan uıym keńeıip keledi, ásirese SHYU-da qarjylyq qurylymdar men tolyqqandy jobalardy qurý múmkindigi bar. Al uıymǵa degen qyzyǵýshylyq óte kóp",- deıdi Shina Center atty qytaıtaný ortalyǵynyń dırektory Ádil Káýkenov.
