– Eki ret aýksıon bolady. Birinshisinde satylmasa, ekinshisinde baǵasy 50 paıyzǵa tómendep satylady. 9 mln 700 myń gektar jer jalǵa berilgen. Bolyp jatqan jaǵdaılar durys túsindirilmeýden Áıtpese, Jer Kodeksi keshe paıda bolǵan zat emes, 13 jyl buryn engizilgen. «Jerdi shetelge, Qytaıǵa bereıin» dep jatyr degen bos sóz. Eshkim bir sotyq jerdi sheteldikterdiń menshigine bermeıdi. Jalǵa alý osyǵan deıin bolǵan. Keshe maǵan bir aǵaıyndar «Jer ózimizdiki, eshkimge bermeımiz, sonyń ústine jatyp alamyz» deıdi. Jaraıdy, jatyp aldyq delik, sonda ne bolady? Biz jerdi paıdalanýymyz kerek. Bizdiń de qazaq dep soqqan qanymyz, júregimiz bar, – dedi Aqtóbe oblysynyń ákimi Berdibek Saparbaev.
Aqtóbelikter ákimnen munaı kompanıalary ornalasqan aımaqtardyń qorshalyp, turǵyndardyń aýyldan kirip-shyǵýy úshin kúzetpen ótetinin aıtty. Óz elinde bir aýyldan ekinshi aýylǵa shyǵý úshin shekaradan ótkendeı tekseris jasaıtyn sheteldik kompanıalardyń áreketine tyıym salýdy surady.
– Jańajolda adamdar aýyldan kirý úshin, shyǵý úshin 4 ret ótý qaǵazyn alady. Munaı kompanıalary jalǵa alǵan jerlerin qorshap qoıǵan. Aýyl adamdary jalǵyz joldan ótý úshin sheteldik kompanıalarynyń birneshe ret tekserisin kóredi. Onyń ishinde bosanýǵa bara jatqan áıelder, toı-sadaqaǵa shyqqan qarttar bar. Osy durys pa? Múmkin olar jalǵa emes, satyp alǵan shyǵar? Burǵylaý oryndarynda otyrǵan aýyl halqy jol azabyn kórip otyr. Qytaılar qazaqtan kómek suraýǵa keldi me, ınvestor bolyp keldi me? Ne boldyq? Dıametri 85 qubyrlardy qytaıǵa deıin tartyp aldy. 25 jylǵa jalǵa alsa jaǵdaıymyz ne bolady? Olardyń bizge jany ashıdy ma? Olar óńirdegi «eń» degen jerlerdi ıemdenip aldy. Elektiń boıy, Qarǵalydaǵy eń tamasha profılaktıkalyq ortalyqty qytaı julyp aldy. «Neftánık» lagerin qytaılar julyp aldy. Qeńqıaqta balalar úshin salynǵan balabaqshany qytaılar julyp aldy. Obal. Kezinde halyqtyń aqshasyna onyń qalaı salynǵanyn kórgen edik. Men munyń bárin siz túsinetin bolǵandyqtan aıtyp otyrmyn, – dedi dáriger İzimǵalı Kóbenov.
Berdibek Mashbekuly aýyl ishindegi qorshaý týraly buryn estimegenin aıtty.
– Bóget qoıylmaıdy. Saılaýdan keıin kelip aıtqanda baıaǵyda ornyna qoıatyn edik. Eger tap siz aıtqandaı bolsa, men erteń-aq aldyrtyp tastaımyn, – dep oblys ákimi naqty jaýabyn qadap aıtty.
Sonymen qatar, oblys ákimi sheteldik azamattardyń elge kelip jumys jasaýynyń da qatań qadaǵalaýda ekenin eskertti.
«Qazir shetelden qarapaıym jumysshynyń kelýine tyıym saldyq. «CNPS-Aqtóbemunaıgaz» kompanıasyna qytaıdan keletin adam sanyn kóbeıtpeý úshin jumys jasap jatyrmyz. «CNPS-Aqtóbemunaıgaz» kompanıasynda 2000 adam bar. Onyń 4 paıyzy qytaıdan kelgen. Biz olarǵa eger kompanıada qysqartý bolsa, birinshi qytaıdan kelgenderdiń qysqartylatynyn aıtyp, talap qoıdyq. «Uly Qabyrǵa» munaı kompanıasy 300-400 adamdy qysqartqaly otyr. Ondaǵy 2000 adamnyń 74-i qytaıdan kelgen. Áýeli sony qysqartsyn, odan keıin basqa óńirdiń adamdaryn qysqartylsyn dep talap qoıyp otyrmyz», - dedi oblys ákimi.
Jıynda Aqtóbe oblysynda jumys jasaıtyn 441 myń adamnyń 1415-i sheteldik ekeni aıtyldy. Bul 0,03 paıyzy degen sóz.
– Bıyl qytaı kompanıasy Aqtóbe qalasynda quny 1 mlrd 300 mln teńge turatyn úlken jastar saraıyn salady. Bul jerde men qytaıdy maqtaıyn nemese jaǵynaıyn dep otyrǵanym joq. Meniń Qytaıǵa degen kózqarasymdy jaqsy bilesizder. Bardy «bar» dep aıtýymyz kerek. Osy ótken 19 jyl ishinde qytaı kompanıasynyń ekonımıkamyzǵa salǵan ınvestısıasy 9 mlrd 100 mln dollar. Biz Qytaı kompanıalaryna munaı baǵasy túsip ketkenimen birde bir adamdy qysqartpaısyń, jalaqyny tómendetpeısiń dep talap qoıyp otyrmyz. Olar alyp ketti, jep ketti dep aıtý durys emes shyǵar», – dedi ákim.
Ákim aýyl sharýashylyǵy jerleriniń sheteldikterge jalǵa berý zańyna kópshiliktiń aqylmen qaraýyn surady.
– Aqtóbe oblysynda 17 myń sharýa qojalyq bar. Ol bizdiń oblys úshin óte kóp. Onyń kóbisiniń túgi de joq. Ne tehnıkasy, ne aqshasy joq. Bir ǵana nársesi bar: bastyǵynyń papkasy bar, qaltasynda móri bar. Bitti, basqa túgi de joq. Sol jerdi eshkimge bermeı, beıshara bolyp otyr. Bul bolmaıdy, biz birigýimiz kerek, – dedi Berdibek Saparbaev.
