Gonkong tumaýy – tynys alý joldarynyń aýrýy, arnaıy grıpp vırýsynyń serotıpi H3N2 týyndatatyn ınfeksıa. Alǵash ret bul pandemıa XX ǵasyrdyń ekinshi jartysynda paıda bolǵan, al qazir sýyq mezgilde jyl saıyn bul aýrýdyń órshýin baıqaýǵa bolady. Gonkong tumaýy jaıly ne bilý kerek? Tolyǵyraq Dalanews.kz materıalynda.

Gonkong tumaýy degen ne?

Gonkong tumaýy (H3N2) – A tıpti vırýs týyndatatyn ınfeksıa. Bul vırýs janýarlar, qustar jáne adamdar arasynda kezdesetin ınfeksıalyq agentterdiń gıbrıdi bolyp tabylady. H3N2 tumaýy B tıpimen salystyrǵanda aýyr túrde ótedi jáne jıi asqynýlar týdyrady.

Alǵashqy pandemıa 1968 jyly Gonkongta bastalyp, eki jyl ishinde basqa elderge tarady. Bul vırýs azıalyq H2N2 vırýsynan mýtasıa arqyly paıda bolǵan. 

Gonkongtyq tumaýdyń erekshelikteri:

• Jıi kezdesedi: Sońǵy 20 jyldaǵy respıratorlyq aýrýlardyń kópshiliginde H3N2 vırýsy qatysady.

• Basymdyq: Basqa grıpp túrlerimen qatar órship tursa, H3N2 juqtyrý qaýpi joǵary.

• Mýtasıa: Vırýs únemi ózgerip, vaksınaǵa tózimdi bolady.

Sondyqtan ınfeksıonıster ony «óte qaýipti» dep sanaıdy.

Qaýip tobyna kimder jatady?

• Qart kisiler;

• 2 jasqa deıingi balalar;

• Júkti áıelder;

• Sozylmaly aýrýlary bar adamdar (ókpe, júrek, búırek, qan, endokrındik buzylystar).

Bul toptaǵy adamdarda aýrý aýyr ótedi jáne asqynýlar jıi kezdesedi.

Gonkong tumaýynyń belgileri

Inkýbasıalyq kezeń – 1–2 kún. Bastapqy belgileri:

• Joǵary temperatýra (39°S jáne odan joǵary);

• Álsizdik, bas aýyrýy, bulshyqet, kóz jáne bel aımaǵynyń aýyrýy;

• Júrek aıný.

Sodan keıin tynys alý joldarynyń qabynýy baıqalady:

• Murynnyń bitelýi, kóp shyrysh bóliný;

• Tamaqtyń qyzarýy, aýyrsynýy, qyshýy;

• Qurǵaq jótel.

Keıde as qorytý joldary da buzylady: ishtiń aýyrýy, dıareıa, qusý. Aýrýdyń aýyr kezeńi 3–4 kúnge sozylady.

Dıagnostıka

Aýrý belgileri baıqalsa, dereý dárigerge qaralý qajet. Dıagnoz naýqastyń shaǵymdary men qaralýy arqyly jáne laboratorıalyq zertteý (keıde aýrýhanaǵa túskende nemese qaýipti topta bolǵanda qajet) arqyly qoıylady.

Qosymsha zertteýler: rentgen, púlsoksımetrıa, spırometrıa, qan jáne zár analızi, bakterıologıalyq zertteý, PSR, EKG, EhoKG.

Eger ýaqytyly emdelmese, asqynýlarǵa ákelýi múmkin.

Jıi kezdesetin asqynýlar:

• Otıt (qulaq qabynýy);

• Sınýsıt (muryn qýysynyń qabynýy);

• Bakterıaldy rınofarıngıt.

Sondaı-aq aýyr patologıalar bolýy múmkin:

• Pnevmonıa;

• Menıngoensefalıt;

• Mıokardıt;

• Ómirge qaýipti jaǵdaılar: respıratorlyq dıstress-sındrom, septıkalyq shok, ótkir tynys jetispeýshilik, mı isinýi.

Keıingi kezeńde baýyr, búırek, endokrındik júıe jáne uıqy beziniń jumysy buzylýy múmkin.

Gonkong tumaýyn qalaı aldyn alýǵa bolady?

Vaksınasıa – eń tıimdi ádis. Ol tolyq qorǵanys bermese de, aýrýdy jeńildetip, asqynýdy azaıtady.

Vırýsqa qarsy preparattar profılaktıkalyq nemese baılanys bolǵannan keıin qoldanylady.

Qosymsha aldyn alý sharalary:

• Adam kóp jınalatyn oryndarǵa barmaý;

• Sýyqtan, kúızelisten saqtaný;

• Imýnıtetti kúsheıtý: durys tamaqtaný, dárýmender, sport.

Eskertý: Bul materıal tek tanymdyq sıpatta berilgen. Óz densaýlyǵyńyzǵa qatysty naqty keńes alý úshin mindetti túrde dárigerge qaralý qajet.