Qazaqstan qarjygerleri qaýymdastyǵy (QQQ) janyndaǵy saraptama ortalyǵy 2024 jyldyń qorytyndysy boıynsha elimizdiń bank sektoryna jasalǵan sholýdy usyndy. Oǵan sáıkes, 2024 jyly qazaqstandyq bankter kredıt berýdi eki tańbaly ósimmen aıaqtap, oń nátıje kórsetti. Alaıda, sarapshylar bul rette bıyl jaǵdaı ózgerýi múmkin ekenin eskertedi. Buǵan ınflásıanyń qaıta órshýi jáne soǵan baılanysty bazalyq mólsherlemeniń taǵy joǵarylaý yqtımaldylyǵy túrtki bolýy múmkin, dep jazady Dalanews.kz.

"2024 jyldyń ishinde bankterdiń jalpy ssýdalyq portfeli 20 paıyzǵa artty, bul kórsetkish tipti osy sektordaǵy aktıvterdiń ortasha ósiminen  (+19,7%) sál asyp tústi. Mundaı serpin, negizinen, bızneske beriletin nesıe kóleminiń 16,3 paıyzǵa, al halyqqa beriletin tutynýshylyq jáne ózge de bólshek zaımdardyń 23,9 paıyzǵa ulǵaıýymen baılanysty boldy", - deıdi QQQ sarapshylary.

Sarapshylardyń aıtýynsha, mundaı kórsetkishterge birneshe faktor yqpal etken:

• Aldymen Qazaqstan ekonomıkasynyń jalpy ósim qarqyny eleýli ról atqardy. 2024 jyly ishki jalpy ónim 4,8 paıyzdyq mejege jetti. Kásiporyndar men shaǵyn bıznes sýbektileriniń tabysy orta eseppen 16,8 paıyzǵa ulǵaıdy, bul olardyń ınvestısıalyq jáne aınalym qarajatyna degen suranysyn kúsheıtken.
• Sonymen qatar, bankter jańa sıfrlyq sheshimder engizip, nesıe rásimdeýdi ońtaılandyrdy. Onlaın-skorıng júıeleri burynǵyǵa qaraǵanda kóp klıentti qamtýǵa múmkindik berse, ártúrli marketıńtik aksıalar men prosentsiz bólip tóleý usynystary da halyqty nesıe alýǵa yntalandyrdy.
• Úkimettiń jeńildetilgen ıpotekalyq baǵdarlamalary, eńbekaqynyń 13,1 paıyzǵa ósýi jáne halyq sanynyń tabıǵı ulǵaıýy – barlyǵy da tutynýshylyq nesıege degen qyzyǵýshylyqty arttyrdy. Nátıjesinde 300 myńǵa jýyq jańa klıent bank sektorynyń qyzmetin tutynýǵa kóshti.
• Jyl boıy bızneske nesıe berý stavkalarynyń birtindep tómendeý úrdisi baıqaldy, biraq jyldyń sońyna qaraı bazalyq mólsherlemeniń joǵarylaýy keri áserin bere bastady.  Onsyz da joǵary mólsherleme keı kezeńderde marketıńtik usynystar arqyly jasandy túrde tómendetildi.
• Alaıda jalpy júıege kóz salsaq, bankter aktıvteriniń kiristiligi de, mindettemeleriniń quny da 2022 jyldan bergi turaqty ósimin toqtatyp, 2024 jyldyń sońynda tómendeı bastady. Bul kóbine, naryqtaǵy qatań báseke jáne retteýshi organdardyń engizgen talaptary esebinen oryn aldy.
• Táýekelder deńgeıi de belgili bir dárejede azaıǵan. Óıtkeni sektor boıynsha NPL úlesi 3,1 paıyzdyń mańaıynda turaqtap tur, al nesıe portfeliniń ózi eki tańbaly ósim kórsetti. Sarapshylar sektordaǵy «táýekel baǵasynyń» 6,4 paıyzdan 5,8 paıyzǵa deıin tómendegenin aıryqsha atap ótti, buǵan ekonomıkanyń turaqty damýy men kásiporyndar jaǵdaıynyń jaqsarýy yqpal etti. Mundaı jaǵdaı bankterdiń shyǵyn rezervterin azaıtyp, nesıeleý aýqymyn saqtap qalýyna múmkindik berdi. Bul arada qaýymdastyq ókilderi bos ótimdilik kóleminiń joǵary ekenine nazar aýdarady: joǵary ótimdi aktıvterdiń úlesi aktıvterdiń 29,6 paıyzyna jetken. Demek, naryqta qarjy jetkilikti, bul 2025 jyly da nesıe naryǵynyń qarqynyn qoldaı alady degen boljamdy kúsheıtip otyr.
• Bank mindettemeleriniń negizgi artý kózi – klıenttik salymdar (92%) boldy. Halyqtyń jáne kásiporyndardyń kirisi ulǵaıǵandyqtan, bankterge quıylatyn qarajat kólemi de artty. Buǵan qosa, tartymdy mólsherlemeler, salyqtyq jeńildikter jáne kapıtaldandyrylatyn syıaqylar áser etti.
• Bıznestiń jalpy ósimi, portfelderdiń turaqty sapasy jáne paıyzdyq marja (6,7%) sektor kirisiniń ósýine yqpal etti, bul óz kezeginde onyń kapıtaldandyrý deńgeıine (+29,6%) paıdaly áser etti.
• Salymdarǵa qosa «uzaq aqshanyń» úlesi de artqany baıqaldy: mysaly, jınaq túrindegi salymdar bir jyl ishinde 1,3 trıllıon teńgege kóbeıdi, al bankterdiń oblıgasıalyq mindettemeleri 385 mıllıard teńgege ulǵaıdy. Munyń bári bank júıesine uzaq merzimdi nesıeler bere alýǵa qolaıly múmkindik týǵyzýy tıis.
• Kiristiń ulǵaıýymen qatar kapıtaldandyrýmen salystyrǵanda KTS tólemi boıynsha shyǵystar — 39,2% - ǵa, 324,3 mlrd teńgeden 451,4 mlrd teńgege deıin ulǵaıdy. Osyǵan oraı, KTS boıynsha respýblıkalyq búdjetke túsetin barlyq túsimderdegi EDB úlesi 8,3% - dan 12,4% - ǵa deıin artty.
• Sektordyń qarjylyq nátıjeleri men kapıtaldandyrýynyń jaqsarýy reıtıńtik agenttikterdiń is-áreketterinde de kórinis tapty: 2024 jyly olar bankterdiń reıtıńterin 13 ese arttyryp, olardyń altaýyndaǵy boljamdardy jaqsarta otyryp, qaıta qarady. Sonymen qatar, S & P ekinshi jyl qatarynan bank sektorynyń eldik jáne salalyq táýekelderin baǵalaýda kórsetkishterdi jaqsartty.

Aldaǵy kezeńge qatysty sarapshylar birqatar qaýip-qaterdi de eskerýdi jón sanaıdy. Birinshiden, el ishinde ınflásıanyń qaıta órshýi jáne soǵan baılanysty bazalyq mólsherlemeniń taǵy joǵarylaýy yqtımal, bul kredıtterdiń qunyn ósiredi. Ekinshiden, mindetti rezerv normalarynyń kúsheıýi bankterdiń qolyndaǵy ótimdilikti shekteýi múmkin. Bul óz kezeginde "eń kemi 20 paıyzdyq nesıe ósimine" qol jetkizý josparyna kedergi jasaýy ǵajap emes. Buǵan qosa, nesıege júginetin kásiporyndardyń kópshiligi óńdeý ónerkásibi, saýda jáne aýyl sharýashylyǵy salalarynda shoǵyrlanǵany belgili. Bul salalardyń basym bóligi kapıtal syıymdylyǵy joǵary jáne paıyzdyq mólsherlemege óte sezimtal. Iaǵnı nesıe stavkalary tym kóterilse, qolǵa alynǵan jobalar keıinge shegerilýi nemese tipti toqtatylýy yqtımal.

Soǵan qaramastan, sarapshylar bank júıesinde áli de ótimdiliktiń jetkilikti ekenin, mundaı kólem naryqtyń nesıege degen suranysyn qanaǵattandyrýǵa mol múmkindik beretinin basa aıtady. Búdjet kiristeriniń artýy jáne bıznestiń turaqty tabysqa qol jetkizýi bankterdiń depozıttik qorjynynyń aýqymyn keńeıtýde. Onyń ústine, uzaqmerzimdi resýrs bazasynyń ulǵaıýy (jınaq túrindegi salymdar, oblıgasıalar) naryqqa qosymsha serpin bermek. Bul, ásirese, ekonomıkanyń aýqymdy ınvestısıany qajet etetin salalaryn nesıeleý úshin mańyzdy.

"Jalpy alǵanda, 2024 jyly qazaqstandyq bankter kredıt berýdi eki tańbaly ósimmen aıaqtap, oń nátıje kórsetti. Ekonomıkada suranys ta, qarjy ınstıtýttarynyń nesıe berý daıyndyǵy da artyp otyr. Aldaǵy jyly makroekonomıkalyq ahýal, aqsha-nesıe saıasaty jáne bank naryǵyndaǵy básekelestik sektordyń damý qarqynyn aıqyndaıdy. Ulttyq Banktiń júrgizetin qatań retteý sharalary men bastamalary, mysaly, nesıe mólsherlemesin ustap turý ne rezerv normalaryn ózgertý sıaqty tetikter kredıt naryǵyna yqpal etpeı qoımaıdy. Soǵan oraı sarapshylar 2025 jyly da nesıe aýqymy ósedi dep kútedi, alaıda naqty qarqyn bazalyq mólsherleme saıasatyna jáne ınflásıalyq jaǵdaıǵa baılanysty bolmaq", - deıdi sarapshylar.

Buǵan deıin saıtymyzda "2024 jyly qazaqstandyq tórt banktiń aksıonerleri quramynda aýys-túıis boldy" degen maqala jarıalanǵan bolatyn.