Biz bul joly Saǵadıevtiń reformasyn taǵy da talqylap jatqymyz joq. Mınıstrdiń bul reformasy biraz jyl ótkennen keıin umytylýy múmkin. Jalaýlatyp bastalǵan talaı reforma bet-aýzymen jer súze qulap, múrdem ketti emes pe? Sondyqtan Saǵadıevtiń bastamasyn sóz qylǵymyz joq.
Biraq Mádenıet mınıstri Arystanbek Muhamedıuly men Hromtaý aýdanynyń ákimi Aıazbaı Osmanǵalıevtiń qazaq tiline qatysty kózqarasy arqamyzǵa aıazdaı batqany anyq.
Aldymen Arystanbek myrzanyń isine qatysty oıymyzdy ortaǵa salsaq. Iá, qazir atqarýshy bıliktegi hat daıyndaıtyn hatshylardyń bári «qazaq tilin jetik biledi» dep aıtý qıyn. Bul Qudaıǵa da, adamǵa da belgili jaıt.
Sondyqtan Arystanbek aǵaıdyń qate qaǵazǵa qol qoıyp, odan soń, halyq aldynda aqtalyp, eki ret abyroı-bedeline nuqsan keltirgeni uıat boldy.
Búginde bizdiń sheneýnikter halyqtan keshirim suraýǵa daǵdylanbaǵan. Bári bala senbeıtin áńgimeni aıtyp, aqtalýǵa qumar. Eger Arystanbek myrza: «Qate bizden ketti. Bul olqylyqtyń ornyn toltyramyz. Jaýapty adam jazasyn alady. Halyqtan keshirim suraımyn» dese, taýy shaǵylyp qalar ma edi? Joq. Qaıta halyqtyń aldynda mınýsqa ketken bedeli bir eli bolsa da kóterilip qalar edi. Amal ne. Arekeń mundaı qadamǵa bara almady. Qazaq tilin qadir tutyp, halyqtyń aldynda kishireıýge kisiligi jibermegen syńaıly. Eń sońynda skaner kináli bolyp shyqty.
Jalpy, qazaq tili Arystanbek Muhamedıulynyń kishireıýine muqtaj emes. Biraq tildi qorǵaıdy, damytady degen mınıstrlik qyzmetkerlerdiń Qazaq tiline bulaısha beı-jaı qaraýy elimiz úshin «tótenshe oqıǵa» bolýy kerek edi. Iá, kádimgi memleket bolyp aıaǵynan tik turatyn «tótenshe oqıǵa».
Qyzylaǵashty sý basyp, qapyda biraz adamnan aıyrylǵanymyzda el bolyp aza tuttyq qoı. Mádenıet mınıstrligi qyzmetkerleriniń qate-qate qaǵazy jarıa bolǵan sátte Úkimetimiz dabyl qaǵyp, barlyq vedomstvolardaǵy hatshylardyń qazaq tilin qanshalyqty meńgergenin tekserip, shetinen synaqtan ótkizýi tıis edi.
Esińizde bolar, Qyzylaǵashty sý alǵanda elimizdegi búkil sý qoımalary bir aptanyń ishinde tekserýden ótip, qutqarý qyzmetiniń daıyndyǵy synaldy emes pe? Mádenıet mınıstrliginen shý shyqqanda dál osyndaı dabyl qaǵylýy tıis edi.
Ókinishke qaraı, Úkimet buǵan selt etken joq. Tipti, Kárim Másimov bastaǵan Úkimet músheleri osyndaı bir «oqıǵanyń» oryn alǵanynan bilmeı qalǵan sıaqty.
Endi nazarymyzdy aýdarǵan ekinshi máselege kóshsek. Ótken aptada Horomtaý aýdanynyń ákimi Aıazbaı Osmanǵalıevtiń «Aqtóbe aqparat» ortalyǵynda ótken baspasóz máslıhatynda «ýaqytty únemdeý» degen jeleýmen baıandamasynyń basym bóligin orys tilinde jasaǵany kópshiligimizdiń shymbaıymyzǵa shoq túsirdi (keıbireýlerdiń buǵan eti ólip ketti ǵoı).
Qazir sheneýnikterdiń qazaq tiliniń esebinen ýaqyt únemdeýi ádetke aınalyp bara jatqandaı... Bári baıandamasynyń basyn qazaqsha bastap, ary qaraı jalpy jurtqa túsinikti bolýy úshin oryssha jorǵalaı jóneledi. Budan neni ańǵaramyz? Basshylardyń til máselesine kelgende taıǵanaq, ózindik ustanymy joq ekenin baıqaımyz.
Eger jalpyǵa túsinikti ári ýaqyt únemdeý kerek bolsa sheneýnikterimiz baıandamasyn birden aǵylshyn tilinde jasasyn. Mektep oqýshylary aǵylshyn tilinde sabaq oqýdy talap etkende shendilerden nege aǵylshyn tilinde baıandama jasaýdy talap etpeımiz.
Bizdińshe, aǵylshyn tilin meńgerýdi aldymen sheneýnikterden bastaý kerek. Qarapaıym halyq baryn salyp aǵylshyn tilin óz betinshe úırenip jatyr. Bizdiń qaı sheneýnik P.Poroshenko sıaqty aǵylshynsha aǵyp tur. Eshqaısysy. Memlekettiń qarjysyn shashyp, «Bolashaq» arqyly batysta bilim alǵan «balapan sheneýnikterdiń» ózi qastarynan tilmashtaryn tastamaıdy. Biraq bala-shaǵadan aǵylshynshany talap etkende báledeı...
Sondyqtan til úırenýdi, tilin túzeýdi sheneýnikter ózderinen bastaýy kerek.
Jarbol KENTULY
