(«The Guardian», Ulybrıtanıa)
Eń jas prezıdent
Bári 1995 jyly bastalǵan. Osy jyly Kolýmbıa ýnıversıtetin bitirip kelgen 28 jasar Saakashvılı Grýzıaǵa oralady. Aldymen depýtat, keıin Grýzıanyń sol kezgi basshysy Edýard Shevardnadzeniń buıryǵymen Ádilet mınıstri bolady.
Ol kezde bılik sapynda áli de bolsa komýnıser kóp edi. Olar áli de bolsa ótken dáýirdi ańsaıtyn... Al Saakashvılı jańa býynnyń ókili edi. Ol KSRO-ǵa qarsy býynnyń ókili-tuǵyn. Ol KSRO-ǵa qarsy shyqqan Reıgan men Techerge tabynatyn. Sodan da shyǵar Shevardnadzeniń kabınetinde uzaq aıaldaǵan joq. 11 aıdan keıin otstavkaǵa ketti. Óz erkimen. «Mundaı jany, ary las adamdarmen jumys isteı almaımyn» dedi ol. Úsh jyldan keıin ol 2003 jylǵy saılaýdyń nátıjesin burmalaǵan Shevardnadzeniń partıasyn taqtan taıdyrdy. Árıne, halyqtyń kúshimen.
Grýzıa prezıdenti bolyp saılanǵanda nebári 37-de edi. Ol Eýropadaǵy eń jas basshy boldy. Ol kezgi Grýzıa jemqorlanǵan el-tuǵyn. Tipti jańa kýálik alý úshin de para beretinsiń... «Onyń prezıdenttiginiń alǵashqy jylynda usaq-túıek korrýpsıa túbegeıli joıyldy» deıdi Transparency International.
Ol kezde Grýzıanyń bir bóligin Reseı basyp alǵan. Qyzyq bolǵanda alǵashqy prezıdenttik saparyn Saakashvılı Máskeýden bastaıdy. 2004 jyly. Kórshimen til tabysqysy kelgen. Biraq, KSRO-ny jek kóretin Saakashvılı men KSRO-nyń qulaǵanyn HH-ǵasyrdyń eń úlken tragedıasy sanaıtyn Pýtınniń til tabysýy múmkin emes edi. 2008 jyldyń tamyzynda eki eldiń arasyndaǵy arazdyq qaqtyǵysqa ulasyp, grýzın jerinde jeke otaý tikken Ońtústik Osetıa memleketi úshin 5 kúndik soǵys bastaldy.
2013 jyldyń qyrkúıeginde Saakashvılı BUU minberinde sóz sóıledi:
– Eski ımperıa bir kezgi shekarasyn qaıta qalpyna keltirýge tyrysyp jatyr, – dedi ol. Onyń sózine eshkim mán bergen joq. Biraq, eki jyldan keıin Batys lıderleri sol jolǵy Saakashvılı sóziniń shyndyqqa aınalǵanyn uqty.
Ol Pýtın týraly oılamaýǵa tyrysam degen bir joly. «Bul adamnyń atyn esime alsam, qusqym keledi» degen de osy Saakashvılı.
Odessa ákimi
Ýkraına prezıdenti Poroshenko Saakashvılıge qyzmet usynǵanda ol Brýklınde turatyn (Aqsh, avt.). 2015 jyldyń aqpanynda ol Kıevke kóship keldi. Alǵash Poroshenkonyń keńesshisi boldy. Keıin ózi surap Odessaǵa ketti. Bul qalany HVİİİ ǵasyrda İİ Ekaterına salǵan jáne aýqymy jaǵynan Reseı ımperıasynyń úshinshi qalasy edi. Odessanyń Reseı úshin orny bólek. Pýshkın munda «Evgenıı Onegındi» jazdy, ataqty Gogol osy qalada turǵan. Muny separatıster biledi. Sondyqtan da Odessany «Jańareseıdiń» bir bólshegi sanaıdy.
Ol óte qatal. Odessa gýbernatorynyń qyzmetine kiriskeli beri «beker otyratyn» 600 qyzmetkerdiń jartysyn jumysynan qýǵan. Onyń ornyna belsendiler men eriktilerdi alypty.
Saakashvılı bir nárseni biledi. Grýzın revolúsıasynan keıin tutas júıe aýysty, al ýkraın kóterilisi saıası elıtany ornynan qozǵalta alǵan joq. Revolúsıadan keıingi úkimet «eski de jańa». Poroshenkonyń ózi de olıgarh.
Bir qyzyǵy saıası elıtanyń sapyn ózgertpegen tóńkeris qoǵamdy ózgertti. Bıliktiń qaýqarsyzdyǵy jáne Reseımen aradaǵy soǵys jańa ýkraındyqtardyń býynyn tárbıelep jatyr. Bular kimder? Bular belsendiler men eriktiler. Saakashvılı muny da biledi. «Grýzıa prezıdenti bolǵanda halyqty qolynan jetektep kele jatqandaı áserde bolatynmyn. Al munda kerisinshe: halyq bizdi alǵa ıterip otyr», – deıdi ol.
Saakashvılı Poroshenkomen jıi kezdesedi. Biraq, oǵan jetý qıyn. Ol Kıevke ushyp baratyn «Halyqaralyq Ýkraına áýejelileri» kompanıasyna taǵy bir olıgarh, Dnepropetrovski oblysynyń eks-gýbernatory Igor Kolomoıskıı ıelik etedi. Kolomoıskııdi ornynan bosatqan Poroshenko. Saakashvılı óz kezeginde Kolomoıskııdi kontrabandamen aınalysady dep aıyptaǵan jáne... «endigi jerde onyń ushaqtaryna otyrmaımyn» degen. Aıtylǵan sóz, atylǵan oq.
Qazir ol Kıevke kólikpen baryp júr. Astana men Odessanyń aralyǵy 6 saǵat.
Saakashvılıdiń nıeti túzý. Ókinishtisi ol ózgeristerge barynsha qarsy shyǵyp otyrǵan júıede jumys isteıdi. Al mundaı júıe ony kúnderdiń-kúni jamanatty qylýy múmkin.
Taǵy bir sapardan qaıtyp kele jatqanda Saakashvılı jol jóndep jatqandardy kóredi. «Toqta!» dep buıyrady shopyrǵa. Jandaryna jetip baryp: «Biz bul jolmen eki saǵat buryn júrip óttik. Munda adam bolmaǵan, bul jerdi eshkim jóndep jatqan joq-tuǵyn. Bul jerdi aıaq astynan jóndeı bastaǵandaryńnyń sebebin bilem. Sebebi, jergilikti bılik meniń bul jermen júrip óterimdi bildi. Sondyqtan ózderinshe is bitirip jatqandaryn kórsetkisi keldi. Maǵan mundaı ótirik kórinistiń qajeti joq» deıdi Saakashvılı.
Odessalyqtar oǵan: «siz munda uzaq bolasyz ba?» degen saýaldy jıi qoıady. «Naqty ózgeristerdi júzege asyrmaıynsha osynda bolamyn. Grýzıa deısiz be? Bálkim, kúnderdiń bir kúni oralarmyn. Biraq, ázir emes. Buǵan daıyn emespin, Grýzıa da meni qabyldaýǵa daıyn emes».
Aǵylshyn tilinen aýdarǵan,
Dýman BYQAI
