«Rosneftke» tıesili PCK Raffinerie Schwedt munaı óńdeý zaýytynyń aınalasyndaǵy másele kúrdelene túsýde. Kremldiń bul josparyna Berlın men Astana qalaı qaraıdy? Germanıa men «QazMunaıGaz» kompanıasynyń múddeleri qandaı? Bul másele tóńireginde DW agenttigi sarapshylardyń pikirin bilip kórgen, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
Vladımır Pýtınniń bul týraly aıtqan daýly málimdemesinen keıin Berlın únsiz qalǵan. «Rosnefttiń Shvedt qalasyndaǵy nemis munaı óńdeý zaýytyndaǵy úlesin satý jáne Qazaqstannyń bul zaýytqa munaı jetkizý máselesi birneshe ret talqylandy», – dep málimdedi Reseı prezıdenti qarasha aıynyń sońynda Qazaqstan astanasyna saparynyń qorytyndysy boıynsha.
Qazaqstan (ázirge) Shvedttegi munaı óńdeý zaýytyn satyp alýdy qarastyrmaıdy
Mundaı kelisimniń ekonomıkalyq turǵydan máni bolar edi, óıtkeni Shyǵys Germanıadaǵy Shvedt qalasynda ornalasqan PCK Raffinerie Schwedt munaı óńdeý zaýyty alpys jyl boıy «Drýjba» munaı qubyry arqyly keńestik, keıinnen reseılik munaımen qamtamasyz etilgen. Al 2023 jyldyń aqpan aıynan bastap bul zaýytqa shıkizat Qazaqstannan jetkizilýde. Qazaqstandyq munaı osy qubyr arqyly Reseı, Belarýs jáne Polsha arqyly tranzıtpen tasymaldanyp, bul jetkizý kólemi ulǵaıýda.
Alaıda Pýtın atap ótken «birneshe ret talqylanǵan» bul kelissózder naqty nátıje bergen joq. DW agenttigi Astana men Máskeý arasynda osy taqyrypta ekijaqty kelissózder júrgizilip jatyr ma dep suraǵanda, Qazaqstannyń energetıka mınıstrligi qysqa ǵana: «Qazaqstan Shvedttegi munaı óńdeý zaýytyn satyp alýdy qarastyryp otyrǵan joq», – dep jaýap bergen.
5 jeltoqsan kúni energetıka mınıstrliginiń resmı ókili Shyńǵys Ilásov osyǵan uqsas suraqqa "Interfaks-Qazaqstan" aqparat agenttigine jaýap berip, buǵan deıingi pikirin qaıtalaǵan. Sondyqtan «birneshe ret talqylanǵan» bul másele shyn máninde Máskeýdiń tabandy usynystaryna, biraq Astananyń turaqty túrde bas tartýyna baılanysty bolýy yqtımal.
Osylaısha, Vladımır Pýtınniń «Rosnefttiń» nemis aktıvteri, ásirese Shvedttegi munaı óńdeý zaýytynyń baqylaý paketin sheshý boıynsha bul nusqaǵa degen úmitteri aqtalmaı otyr.
Sonymen qatar, Germanıa kansleri Olaf Sholstyń qyrkúıekte bul munaı óńdeý zaýytyna jyldyń sońyna deıin jańa ıesi paıda bolady degen úmiti de júzege aspaı otyr. Berlın Rosneft Deutschland kompanıasyna, ıaǵnı «Rosnefttiń» nemis enshiles kásipornyna PCK Raffinerie-degi úlesin satýy kerek ekenin anyq aıtty.
Nemis tarapynda kelissózder týraly aqparat joq
2022 jyldyń qyrkúıeginde Reseıdiń Ýkraınaǵa qarsy agresıasyna baılanysty Germanıa úkimeti bul aktıvti memlekettik senimgerlik basqarýǵa aldy, ıaǵnı «Rosneftti» óz menshigin basqarý quqyǵynan aıyrdy. Berlın reseılik memlekettik kompanıany nemis naryǵynan zańdy túrde shyǵarý joldaryn izdeýde, al bul úshin «Rosneft» óz menshigin satýǵa kelisýi kerek.
Osy ýaqyttan beri Germanıa bıligi jarty jylǵa eseptelgen senimgerlik basqarý rejımin tórt ret uzartty, qazirgi rejım 2025 jyldyń naýryzyna deıin jalǵasady. Alaıda mundaı «ilinip turǵan» jaǵdaı sheksiz sozyla almaıdy. PCK Raffinerie Shvedt qalasyndaǵy qala qurýshy kásiporyn jáne Brandenbýrg federaldy aımaǵynyń osy bóligindegi eń mańyzdy ónerkásiptik jumys berýshi bolyp tabylady. Zaýytqa ınvestısıalar salý jáne ony jańǵyrtý týraly sheshimder qabyldaý úshin turaqty menshik qurylymy qajet, al qyzmetkerler ózderiniń bolashaǵyna senimdilik pen jumys oryndarynyń saqtalýyna kepildik alǵysy keledi.
Sondyqtan Shols qyrkúıek aıynda Brandenbýrg jerinde ótken óńirlik saılaýaldy naýqan kezinde saılaýshylarǵa bul másele jaqyn arada sheshiledi degen úmit uıalatqan edi. Alaıda, bul úmittiń júzege asar túri kórinbeıdi. 6 jeltoqsan keshinde DW bul maqala jarıalanǵanǵa deıin Germanıanyń ekonomıka mınıstrligi «Rosnefttiń» Shvedttegi munaı óńdeý zaýytyndaǵy úlesin Qazaqstanǵa satý múmkindigi týraly suraqtarǵa jaýap bermegen. Nemese aıtatyn eshteńe joq sıaqty.
Qazir Qazaqstanmen ekonomıkalyq baılanystardy belsendi túrde damytyp jatqan Nemis ekonomıkasynyń Shyǵys komıteti (Ost-Ausschuss der Deutsche Wirtschaft), ádette, ekijaqty yntymaqtastyqtyń jaǵdaıynan jaqsy habardar bolǵanymen, bul suraqqa qysqa ǵana «bul máseleniń qazirgi jaǵdaıynan habarymyz joq» dep jaýap bergen. Sol sıaqty buryn Munaı óńdeý ónerkásibi kásiporyndarynyń qaýymdastyǵy atalǵan, keıinnen Otyn jáne energıa ekonomıkasy qaýymdastyǵy (Wirtschaftsverband Fuels und Energie en2x) dep ózgertilgen uıymnyń baspasóz qyzmeti de bul máseleden habarsyz ekenin málimdedi.
Berlınde áleýetti satyp alýshylar retinde qarastyrylǵan Katar nemese jartylaı memlekettik polák munaı kompanıasy Orlen-niń qazir bul zaýyttaǵy baqylaý paketi aksıalaryna qyzyǵýshylyq tanytyp jatqany týraly da aqparat joq.
Máseleni kelesi Germanıa úkimetine sheshýge týra keledi
Bul jaǵdaı tuıyqqa tirelgenge uqsaıdy. Brandenbýrg saılaýshylaryna ýáde etilgendeı, PCK Raffinerie zaýytynyń negizgi ıesiniń aýysýy 2025 jyldyń 23 aqpanyna belgilengen kezekten tys parlamenttik saılaýǵa deıin júzege asady degen yqtımaldyq azaıyp barady. Osylaısha, qazirgi Germanıa úkimetine senimgerlik basqarý rejımin besinshi ret alty aıǵa uzartýǵa jáne Shvedttegi munaı óńdeý zaýytynyń máselesin sheshýdi kelesi mınıstrler kabınetine qaldyrýǵa týra keletin sekildi.
«Qazirgi úkimettiń mundaı kúrdeli máseleni sheshýge ýaqyty jetpeıdi», – deıdi Iakopo Marıa Pepe, Berlındegi «Ǵylym jáne saıasat» qorynyń (SWP) postkeńestik eldermen energetıkalyq yntymaqtastyq jónindegi sarapshysy. Bul ǵylymı ınstıtýt Germanıa úkimeti men parlamentine, sondaı-aq Eýroodaqqa syrtqy saıasat máseleleri boıynsha keńes beredi.
DW agenttigi Iakopo Marıa Pepege Reseı men Qazaqstan arasyndaǵy kelisim Germanıanyń strategıalyq múddelerine qanshalyqty sáıkes keletinin suraǵanda, ol: «Bul – Germanıanyń qandaı basymdyqtardy kózdeıtinine baılanysty. Eger Germanıa tek reseılik munaıdan ǵana emes, reseılik aýmaq arqyly jetkizilimderden de barynsha táýelsiz bolýǵa umtylsa, Katarmen jasalatyn nusqa áldeqaıda jaqsy bolar edi», – dep jaýap berdi.
Eger Germanıa Shvedttegi zaýyttyń óndiristik qýatyn barynsha júktep, Berlın, Brandenbýrg jáne Batys Polsha óńirlerin munaı ónimderimen turaqty ári salystyrmaly túrde qoljetimdi baǵamen qamtamasyz etýdi maqsat etse, onda «Drýjba» qubyryn paıdalaný teńiz arqyly jetkizýden tıimdirek bolar edi. Óıtkeni teńiz arqyly tasymaldaý logıstıkany kúrdelendirip, shyǵyndy kóbeıtedi», – deıdi sarapshy Iakopo Marıa Pepe. Alaıda, bul tásil jetkizý joldaryn ártaraptandyrý máselesin sheshpeıdi, sebebi munaı báribir reseılik aýmaq arqyly jetkiziledi. Nátıjesinde, Shvedttegi munaı óńdeý zaýyty is júzinde Reseıdiń yqpalynan tolyq shyǵa almaıdy.
Sonymen qatar, Iakopo Marıa Pepe Qazaqstan munaıyn Germanıaǵa jetkizý kólemi, sonyń ishinde Kaspıı qubyr konsorsıýmynyń qubyrlary arqyly Novorossııskige deıin, odan ári teńiz arqyly josparǵa sáıkes ulǵaıatynyn boljaıdy. «Germanıa Qazaqstannan munaı ımportyn jalǵastyra beredi», – dep atap ótti ol.
Qazaqstandyq sarapshylardyń kúmáni
Qazaqstandyq sarapshylar qaýymy Shvedttegi «Rosneft» aktıvterin Qazaqstanǵa satý múmkindigin jalpy oń baǵalaǵanymen, belgili bir táýekelderdi atap ótti.
Petroleum analıtıkalyq jýrnalynyń baspageri Oleg Chervınskıı bul aktıvtiń ınvestısıalyq turǵydan tabysty bolatynyn, biraq birqatar mańyzdy sharttardy eskerý kerektigin aıtady. «Birinshiden, Shvedttegi «Rosneft» aktıvterin satý máselesi reseılik tarappen muqıat kelisilmese, bolashaqta shıkizat jetkizý boıynsha problemalar týyndaýy múmkin. Sebebi Qazaqstannan Germanıaǵa munaı tasymaldaıtyn jalǵyz qubyr Reseı aýmaǵy arqyly ótip, «Transneft» kompanıasynyń qyzmetine táýeldi», – deıdi ol.
Ekinshiden, sarapshynyń aıtýynsha, "QazMunaıGaz" ulttyq operatorynyń bul aktıvtiń turaqty jumysyn qamtamasyz etý úshin jetkilikti resýrstary men múmkindikteri bar-joǵyn anyqtaý qajet. Oleg Chervınskııdiń pikirinshe, "QazMunaıGaz"-dyń rýmyndyq Rompetrol aktıvimen bolǵan jaǵdaıy qaıtalanbaýy mańyzdy. «Ol múldem tıimsiz bolyp shyqty, biraq oǵan basymdyqpen shıkizat jetkizýge týra kelip jatyr. Taǵy bir sheteldik zaýytqa shıkizat jetkizýge resýrstar jete me – bul úlken másele», – dedi ol DW-ge bergen suhbatynda.
Shvedttegi "Rosneft" aktıvterin satyp alý Qazaqstan úshin tıimdi qadam bolyp, eldiń eýropalyq naryqtaǵy pozısıasyn nyǵaıta alar edi, deıdi Qazaqstannyń Munaı-gaz keńesiniń tóraǵasy Asylbek Djakıev. Alaıda ol da Qazaqstannyń sheteldik ınvestısıalarynyń, ásirese, Rýmynıadaǵy Rompetrol NPZ-men tájirıbesin eske saldy. Bul aktıvke qomaqty qarjy salynǵanymen, onyń sońynda tıimsiz bolyp shyqqanyn atap ótti. «Shvedttegi NPZ Qazaqstan úshin tartymdy aktıv bolar edi, biraq "QazMunaıGaz" bul aktıvti durys basqara ala ma?» – dep suraq qoıdy Asylbek Djakıev jáne sarapshylar qaýymdastyǵyndaǵy kúmándi pikirlerdi atap ótti.
Polák Orlen kompanıasynyń Germanıada keń taralǵan janarmaı beketteri jelisi bar. Sonymen qatar, Shvedttegi NPZ ónimderiniń bir bóligi Polshaǵa jetkiziledi, al bul zaýytqa shıkizat "Drýjba" munaı qubyry arqyly keledi. Bul qubyr arqyly zaýyt álemdik naryqtan satyp alatyn jáne Polshadaǵy Gdansk porty arqyly teńizben tasymaldanatyn munaı kólemi de jetkiziledi. Sondyqtan bul kompanıanyń "Rosneft" úlesin satyp alýyna paıdasyna dálelder jetkilikti.
Alaıda Varshava úshin saıası turǵydan alǵanda, agresor eldiń memlekettik konserninen mundaı aktıvti tikeleı satyp alyp, oǵan mıllıardtaǵan qarjy aýdarý nusqasy qolaısyz bolýy múmkin.
