Elimizde otbasylyq sottardyń iske qosylyp, jas jubaılardy barynsha jarastyrýǵa, medıasıa arqyly tatýlastyrýǵa kóńil bólinýi, odan qaldy otbasy qundylyǵyn qalyptastyratyn “Mereıli otbasy” sekildi jobalardyń uıymdastyrylyp, ajyrasý salyǵynyń kóbeıip, erli zaıyptylardyń jaýapkershiligin arttyratyn zańnamalardyń qabyldanýy, otbasylyq merekelerdiń paıda bolýy osynyń aıǵaǵy.
Máselen bıyl elimizde alǵash ret Ákeler kúni men Analar kúni resmı túrde belgilenip toılandy. Ákeler kúni maýsym aıynyń úshinshi jeksenbisine bekitilse, al Analar kúni mamyrdyń ekinshi jeksenbisi atap ótilmek.
Atap óter bolsaq, naýryz aıynda Ashyq NQA saıtynda jarıalanǵan úkimet jobasynda «Ákeler kúni» men «Analar kúnin» bekitý týraly usynys kóterilgen bolatyn. Araǵa eki aı salyp, premer-mınıstr Álıhan Smaıylov tıisti úkimet qaýlysyna qol qoıyp, «Ákeler kúni» men «Analar kúni» merekesi resmı túrde bekitildi. Otbasyndaǵy ákeniń rólin kúsheıtip, anaǵa qurmetti arttyratyn, áke mártebesin kóterýge yqpal etedi dep kútilip otyrǵan bul kúnniń elimizdegi otbasy ınstıtýtyn nyǵaıtýǵa da yqpal eteri anyq.
Merekeniń qalyptasýyna yqpal etken Aqparat jáne qoǵamdyq damý mınıstrligi "Merekelik kúnderdiń tizbesine "Álemniń kóptegen elderinde otbasylyq qundylyqtardy nasıhattaý, otbasy jáne ata-ana ınstıtýtyn nyǵaıtý úshin atalyp ótetin "Analar kúni" jáne "Ákeler kúni" merekeleri elimizde de resmı mereke retinde belgilendi. “Ákeler kúni" merekesin engizý Qazaqstandaǵy otbasylyq qundylyqtardy ilgeriletýge, otbasy ınstıtýtyn nyǵaıtýǵa, sondaı-aq ákeler ınstıtýtyn damytýǵa yqpal etedi. Mundaı mereke kóptegen álem elderinde bar", – dep málimdedi.
– Aldaǵy ýaqytta bul kúnderdiń mańyzyn arttyryp, otbasy qundylyǵyn qalyptastyrýǵa óz yqpalyn tıgizsin desek, olardyń merekelenýiniń de belgili bir júıesin qalyptastyrýymyz kerek, – deıdi etnograf Ǵalıa Qaıdaýylqyzy. – Bul kúnderdiń belgilenýi der kezinde qolǵa alynǵan ıgi shara boldy. Talaı jyldar analar kúni dep 8 naýryz toılap keldik. Endi osy Analar kúni men Ákeler kúnin jalpyhalyqtyq merekege aınaldyra alsaq maqsatymyzdyń oryndalǵany. Máselen osy kúni otbasylyq jarystar uıymdastyrsaq, kóp balaly, altyn qursaqty analarymyzdy dáripteıtin sharalar uıymdastyrylsa, teledıdardan ákeniń otbasyndaǵy jaýapkershiligi týraly rolıkter kórsetilip, ákelerine jeti ata esimi jazylǵan qol eńbekterin syıǵa berip qýantsa, ákelerdiń erligi, otbasyn asyraýdaǵy jankeshtiligi pash etilip jatsa shirkin.
Mektepterge arnaıy kelip, áskerı qyzmetkerler men qutqarýshy mamandary óz mamandyqtarynyń qıyndyqtary men qyzyqtaryn bólisse, mekteptegi er balalardyń boıynda jigittik minez qalyptastyrýǵa, qaryndasqa aǵa bolyp qamqor bolýdy uǵynyp, anasyna kómektesýge daıar turar edi.
Er jigittiń shynaıy bolmysyn sezine túser edi. Eń bastysy bul kúnderdi belgiledik, endi tek sony tıimdi paıdalanýǵa tyrysaıyq.
Máselen Qazaqstanda mektep jasyna tolmaǵan balalardyń kútimi men tárbıesine ákelerdiń tek 6,6% ǵana qatysady eken. Demek talaı er balanyń otbasynda, ómirinde ákeniń róli jetispeıdi. Halyq ishinde de otbasylyq ádetter qalyptasyp, sol kúni bólek shyǵyp ketken balalary analaryn, ákelerin izdep kelip, bir dastarhan basynda bas qosatyn múmkindikter týyndata alsaq keremet bolar edi.
Negizi halqymyzdyń otbasyndaǵy qalyptasqan ulttyq ádet ǵuryptary keremet, tek solardy umytyp qaldyq. Ákeniń qyzyna sheshesi arqyly shyǵýy, áke men qyz arasyndaǵy keremet syıdy baıqatady. Nemese kishilerdiń úlkenderge qatysty ádebi 100 mektep bere almas erekshe ulttyq mentalıtetimiz edi. Osy mereke sol ádepterdi eske salardaı bolsa deımin, – deıdi.
Shyny kerek bıyl birinshi ret toılanǵan mereke ataýly kúnniń mańyzyn ashyp kórsete almaǵandaı. Degenmen etongraf Ǵalıa Qaıdaýylqyzy aıtqandaı «Analar kúni» men «Ákeler kúniniń» mańyzyn arttyrý óz qolymyzda.
Osy oraıda otbasy qundylyqtary uǵymynan aırylýymyzǵa ne sebep? Mamandardy sózge tartyp kórgen edik.
Demograf Esen Qýanyshbekuly
– Otbasylyq qundylyqtardyń ózgerýine ekonomıkalyq, áleýmettik, mádenı faktorlar da áser etedi. Álem qazir tez ózgerip jatyr. Mádenıetter men órkenıetter mıdaı aralasqan qoǵamda ózgeriske ushyraýymyz qalypty qubylys.
Degenmen ulttyq otbasylyq qundylyqtardy saqtaýǵa barynsha tyrysýymyz kerek. Sonda jahandanýǵa jutylmaımyz. Ǵasyrlar boıy qalyptasqan kelinniń atasynyń betine tik qaramaýy, balanyń ákege sóz qaıtarmaýy, qol kótermeýi, balaǵat sóz aıtpaýy sekildi qundylyqtarymyzdan aırylmaýymyz kerek.
Keıde súıisip amandasyp jatatyn ata men kelinderdi kórgende birtúrli bolamyn. Nemese ákesi jón sóz aıtyp jatsa, balasynyń júre tyńdaýy degen sekildi máseler otbasyndaǵy tepe teńdilik zańdylyǵyn buzady. Sondyqtan atanyń orny, kelinniń róli, eneniń mindeti, balanyń jaýapkershiligi degen dúnıelerden aırylyp qalyp jatyrmyz.
Sol asyl qundylyqtarymyzdyń nasıhatyn arttyrsaq ókinbes edik. Jalpy árkim óz ornyn bile shańyraq shaıqalmas edi. Jahandaný sol árkimdi óz ornynan aıyrdy. Nátıjesinde ajyrasý kóbeıip ketti. Atap óter jaıt, teledıdardan kósetiletin ónimderde de ata-ana obrazy bıik, balanyń ata-anaǵa degen qurmeti sheksiz jáne ata-analar tarapynan balaǵa qatynastyń men¬talıtetimizge saı bolýy eskerilýi kerek. Adamı qasıetter, otbasy qundylyqtary, onyń ishinde moraldyq, rýhanı qundylyqtardy dáripteıtin dúnıeler ǵalamtorda, teledıdarda kóbirek kórsetilýi kerek.
Ǵalamtorǵa da shekteý kerek. Jastary birge tola sala telefonnan ne bolsa sony kórip otyratyn balanyń bolashaǵynan qorqam. Talaı el balalardyń ǵalamtordan kóretin dúnıelerine túrli shekteý qoıdy. Bizge de osy qadam kerek, – deıdi.
Qýanysh ERMEKOVA
