Qarańǵyda shoshaıyp jalǵyz turǵan jıren shashty áýlıe ákenin sulbasy shalynady. Ol basyn ıip duǵa oqyp tur. Jasy qyryq bes – qyryq altylar shamasynda. Mańdaıy qysyńqy, shyqshyttary alǵa qaraı shyǵyńqy, saqaly qalyń. Monahtar kıetin jamylǵynyń etegi edenmen súıretilip jatyr. Jasyl tystan quraǵan taspıq, bilezikti bir orap tómen salbyrap tur. Ǵıbadathananyń ishi tym-tyrys. Áýlıe áke qaqqan qazyqtaı bolyp, dýǵaǵa shomyp ketken.
Mine, esikten qorqaqtaı basyp bir áıel kirdi. Ol samýraıdyń áıeli sıaqty, tańbalarmen kestelengen eski kımono kıgen. Jasy otyzdar shamasynda bolǵanymen, anyqtaı qaraǵanda óz jasynan áldeqaıda kári kórinedi. Óńi aýrýshań. Kóziniń aınalasy qaraltym tartqan. Áıtsede ajarly júz. Biraq osy minsiz ajardan álebir qatygezdiktiń lebi esetindeı...
Kitap qoıatyn taǵanǵa úrkekteı kóz tastaǵan ol ishke qaraı ótti. Ymyrt ishinde, mıhrabtyń aldynda tizerlep turǵan áýlıe ákeni sonda baıqaǵan. Áıel shoshyp ketkendeı qalt bógeldi. Artynsha, onyń duǵaǵa shomyp turǵanyn túsinse kerek, odan kóz almaǵan kúıi qaptaldasa turdy. Ǵıbadathananyń ishi áli jym-jyrt. Áýlıe áke qozǵalmady, áıel de meńireıip qalǵandaı.
Aqyry duǵasyn oqyp bolǵan áýlıe áke ornynan turdy. Aldynda, birdeńe aıtýǵa oqtalǵandaı bolyp turgan áıeldi sonda baıqaǵan. Ǵıbadathanaǵa kisi kep kiretin, kóp jurt kreske kerilgen tańǵajaıyp Býddany kórýge keletin. Biraq myna áıel erigip júrgen adamǵa uqsamaıdy. Jyly jymıǵan áýlıe áke tilin ázer syndyryp japonsha saýal qoıǵan:
– Qandaı aryz-armanyńyz bar?
– Menin sizge degen bir ótinishim bar edi..
Áıel basyn tómen salyp ádeppen ıildi. Kıimi jupyny, biraq shashy «kogaımage» úlgisimen ádemi etip túıilip qoıylǵan. Áýlıe áke rızashylyǵyn bildirip meıirlene jymıdy. Jasyl tastan quralǵan taspıq saýsaqqa bir oratylyp, bir tarqatyldy.
– Meniń esimim Sıno, men Itıbangase Hambeıdiń jesirimin. Ulym Sınnodze qatty aýyryp qalyp edi...
Áńgimesin múdirip bastaǵan áıel, artynsha boıyn ońdap, bir súrinbeı sóılep ketti. Ǵıbadathanaǵa kelgen sebebi mynadaı eken: Sınnodze bıyl on beske tolypty. Kóktemde bir belgisiz dert jabysqan. Aýyz jappaı jóteledi, ystyǵy túspeıdi, asqa tábeti joq. Sıno balasyn barynsha mápelep, emshilerge kórsetken. Kerek dári-dármek alǵan, qolynan kelgennin barlyǵyn istegen. Biraq balanyń ońalatyn túri joq. Qaıta, kún ótken saıyn keri ketip barady. Onyn ústine keıingi kezde joqshylyq qoldy baılap, emshilerge aqy tóleýge de múmkin bolmaı otyr. Ǵıbadathanadaǵy áýlıe ákeni keremet emshi, tipti túrli merezdi emdeı alady desedi. Sondyqtan Sınnodzeǵa kómektes dep júginip kelip otyr.
– Meniki qur áýreshilik emes pe? Kelesiz be? – dep áıel áýlıe ákege qadala qapap. Onyń kózinde jalyný da, jalbaryný da joq, tek qana qatqyl talap bar edi.
– Jaqsy, kóreın balańdy, – dedi áýlıe áke, saqalyn oılana taramdap turyp. Áıel janǵa emes, tánge dárý tilep kelip tur. Biraq onyń nesi sóket? Tán – jannyń turaǵy emes pe? Turaǵy taza bolsa, turǵyny da saýykpaı ma? Piradar Fabıan dinge osyndaı jolmen kelmep pe edi? Jáne jalǵyz ol emes. Múmkin bul áıeldi de Qudaı aıdap kelgen shyǵar?
– Ulyń osynda kele ala ma?
– Kele almaıdy-aý...
– Olaı bolsa meni oǵan ertip bar. Áıeldin kózinde qýanysh oty jarq etti.
– Shynymen barasyz ba? Netken baqyt!
Áýlıe ákeniń kóńili bosady. Sol sátte áıeldiń betindegi perdesi ysyrylyp, astynan ananyn júzi kórindi. Bul endi samýraıdyń jesiri emes, tipti japon áıeli emes – ana edi. Meıirimi sheksiz, qýt ıesi, aqyrda jatqan náreste Aısany – emshek berip asyraǵan Aspan Patshaıymyndaı-aq ana edi bul. Boıyn sándene kergen áýlıe áke áıelge dem bere soılegen:
– Qoryqpaǵyn. Balannyń aýyrýyn barmaı-aq bilip turmyn. Men ony emdeıin. Qolymnan kelgenin aıamaımyn. Al endi qolymnan kelmeı jatsa...
– Tek kórseńiz eken, – dedi áıel jasqana til qatyp, odan keıin buıyrǵanyn kóremiz. Bolmasa, onda Kıemıdzý pýthanasyndaǵy bodhısattva Kannonǵa júginýim ǵana qalady.
Bodhısattva Kannon! Bul sózdi estigende áýlıe ákeniń bet-álpeti qaraıyp, tútigip ketti. Ańyryp eshteńe túsinbeı qalǵan áıelge qaharly kózin qadaǵan kúıi, ashýly sózdi seńdeı aqtarǵan.
– Baıqa! – degen ol aıqaılap, basy selkildep, – Kannon, Shaká, Hatıman, Tendzın senderdiń bul tabynyp júrgenderiń bar bolǵany aǵash puttar ǵana. Shyn Qudaı bireý-aq, ol – Aspan Ámirshisi. Tek Qudaı ǵana seniń balańnyń janyn ala alady, nemese saýyqtyra alady. Bul puttardyń qolynan kelmeıtin is. Eger balam deseń - puttarǵa sıynǵanyńdy qoı.
Áıel eski kımonosynyń jaǵasyn qymtanǵan kúıi áýlıe ákeden kóz ala almaı turyp qaldy. Ashýly ýaǵyzdyń maǵynasy sanasyna jetti me eken? Kim biledi. Alaıda áýlıe ákeniń onda sharýasy joq edi. Kúrekteı saqalyn alǵa usynyp, áıeldiń ústine tóne túsken ol áńgimesin ary qaraı indetti:
– Haq Qudaıǵa ǵana sen. Al Hak Qudaı – ol Iýdeıadaǵy Vıfleemde týǵan Aısa. Basqa Qudaı joq. Saıtan ǵana, joldan taıyp kebinen aırylǵan perishte ǵana solaı oılaıdy. Bizdi qutqarý úshin Aısa, tipti ózin kreske kergizgen. Qara mynaǵan. Mine ol.
Áýlıe áke qolyn sozyp artyndaǵy túrli-tústi áınekti nusqaǵan. Kúnniń reńsiz jaryǵy túsken áınek qarańǵy ǵıbadathananyń ishinen sýretteı anyq kórinip, Qudaıdyń shekken azabyn baıan etip tur edi. Tómenirekte jylap turǵan Márıam men shákirtteri beınelenipti.
Áıel japon izetimen qol qýsyryp áınekke jasqana kóz tastady.
– Ońtústik varvarlardyń aty búkil álemge máshhúr Bodhısattvasy osy ma edi? Eger kreske kerilgen Áýlıe balamnyń janyn alyp kalsa, men oǵan qalǵan ómirimde qulshylyq etip etýge daıynmyn. Ótinemin, jalbarynyńyz oǵan, keremetin kórsetsin, qorǵasyn bizdi. Áıel jaı sóılegenimen, daýsynan qatty tolqyǵany sezilip tur edi. Áýlıe áke jeńiske masattanǵandaı, áınekten kóz almaǵan kúıi burynǵydan da qabyndaı sóıledi.
– Aısa, kúná men qıanatqa batqan adamzatty qutqarý úshin, bizdiń janymyzdy qutqarý úshin kókten jerge tústi. Oǵan qandaı nesibe buıyrdy eken, ol qandaı azap shekti eken – tyńda endi.
Ǵıbadathananyń ishin arshyndaı kezgen áýleıe áke Aısanyń ómiri jaıly tebirene tolǵanǵan. Arý Márıamǵa Qudaıdy óz qursaǵynmen alyp kelesin dep habar bergen perishte týraly. Onyń mal jem jeıtin akyrda týǵandyǵy týraly, onyń týǵandyǵynan belgi bergen juldyzǵa erip, shyǵystan kelip. oǵan syıǵa hosh ıisti shyrysh ákelgen dýahandar týraly, Messıanyń kelýinen qoryqqan Irod patshanyń nárestelerdi óltirgendigi týraly, onyń Ioannan qalaı shoqynǵandyǵy, taýǵa shyǵyp ýaǵyz aıtqandyǵy, sýdy sharapqa aınaldyrgandyǵy, Márıam Magdalınanyń boıynan jeti shaıtandy qýyp shyqqandyǵy, ólgen Lazardy tiriltkendigi, sý ústimen qalaı júrgendigi, Ierýsalımge qashyr minip kirgendigi, sońǵy sherli suhbat pen Eleon taýynda dýǵa oqyǵandyǵy týraly aıtqan.
Ǵıbadathanany jaılaǵan qarańǵylyq ishinde áýlıe ákeniń daýsy Qudaıdyń áýezindeı kúrkireı estilip jatty. Áıel ony únsiz tyńdady. Aısa, eki baýkespe urymen birge kreske tańylypty! Bul ne syı! Onyń bul qaıǵysyna, shekken bul azabyna qabyrǵań qalaı qaıyspaıdy! Onyń sońǵy aıqaıy she! «I lı, Ilı! Lama savahfanı!» depti. «O, Táńirim! O, Táńirim! Meni nege japadan jalǵyz tastap kettiń!» degen sóz. Netken qasiret!
Kenet áýlıe áke únsiz qaldy. Júzi qup-qý áıel, astyńǵy ernin jymqyra tistegen kúıi oǵan qadala qarap tur eken. Onyń kózinde eshkandaı da tebirenis joq, tek qana jıirkenish pen óshpendilik bar edi. Tańqalyp til aırylǵan áýlıe áke biraz ýaqyt mylqaý adamsha kózin jypylyqtatyp turyp qaldy.
– Solaı de! Senderdin «hak Qudaılaryń», ońtústik varvarlardyń Bodhısattvasy osyndaı eken ǵoı!
Áıeldiń burynǵy uıańdyǵynan nyshan da qalmady. Ol endi jaýyn aqtyq ret shaýyp óltirgeli turǵan adamdaı sóıledi.
– Meniń kúıeýim Itıbangase Hambeı bar bolǵany Sasakı áýletiniń tólengiti, qatardaǵy ronın edi. Biraq ol eshqashan jaýǵa syrtyn bermegen. Ústindegi saýytyn astyndaǵy atyn kartaǵa uttyrǵan ol, Tekodzı saraıynyń janyndaǵy shaıqasqa jalańash shyqty dese de bolady. Biraq syn saǵatta ol «Býdda Amıda, jar bola kór!» degen jazýy bar qarapaıym haorıdi oranyp, baıraqtyń ornyna bambýktyń sabaǵyn ustap, jalań qylyshymen jaýǵa umtyldy. Oda myrzanyń sherigine bórideı tıgen Sıbatanyń áskerin keri serpip, qansha adamnyn basyn qarbyzdaı shapty. Al senderdiń Qudaılaryń mynaý ma? Ony kreske keredi eken – al ol qyńsylap jylaǵandy ǵana biledi! Sýjúrek qorqaq! Onyń dininen ne daýa? Qudaıyńmen ekeýińniń ishkeniń bir sý. Kúıeýimniń árýaǵy turǵan úıge endi attap baspassyń. Balamdy da saǵan emdetpeımin. Sınnodze qylyshker Hambeıdiń uly! Oǵan qorqaqtyń qolynan shyqqan dárini ishkizgenshe ózimniń ishimdi semsermen eseıin! Bulaı ekenin bilgende, bul jerge eshqashan kelmes edim. Osyǵan ǵana ókinemin.
Kóz jasyna tunshyqqan áıel jalt buryldy da, obadan qashqandaı ǵıbadathanadan jyldam basyp shyǵa jóneldi. Meńireıgen áýlıe áke turǵan ornynda qala berdi...
Rúnoske AKÝTAGAVA (japon zashýysy)
Aýdarǵan Talasbek ÁSEMQULOV
