Bıznes qaýymdastyq Berik Asylovtan oıyn bıznesi máselesi jónindegi zań jobasyna zańsyz túzetýler engizýge baılanysty narazylyq bildirýdi jáne basqa da qajetti qadaǵalaýǵa den qoıý sharalaryn qabyldaýdy suraıdy.
Ótinishte aıtylǵandaı, «Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine oıyn bıznesi, lotereıa qyzmeti, densaýlyq saqtaý, memlekettik eńbek ınspeksıasy, memlekettik baqylaý jáne artyq zańnamalyq reglamentteýdi boldyrmaý máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» zań jobasyn talqylaý kezinde Májilistiń jumys tobynda zańnamany óreskel buzýshylyqtarǵa jol berildi. Sonyń nátıjesinde zań jobasynyń mátininde retteýshilik áserdi jáne zańnamada kózdelgen basqa da birqatar mindetti rásimdi taldaýsyz jańa normalar kórsetildi.
Ózin-ózi retteıtin býkmekerlik uıym ókilderi eske salǵandaı, 2021 jyldyń qańtarynda QR Prezıdenti monopolıserdiń qyzmetin zańnamalyq turǵydan retteýdi tapsyrdy. Negizgi memlekettik organdar, onyń ishinde Bas prokýratýra men básekelestikti qorǵaý jáne damytý agenttigi (BQDA), sodan keıin bás tigý salasyndaǵy operator – jeke deldaldyq kompanıa Stavkalardy esepke alý ortalyǵy dep atalatyn ıdeıany synǵa alyp, onyń monopolıaǵa jáne sybaılas jemqorlyqqa qarsy zańnamamen úılespeıtindigin atap ótti.
2022 jyly Qańtar oqıǵasynan keıin Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev Úkimetke tıisti tapsyrma berip, «deldal kompanıalar» atty qurylymdy qurýǵa tyıym salý týraly túbegeıli sheshim qabyldady. Osydan keıin Stavkalardy esepke alý ortalyǵynyń jobasy shyǵynǵa ushyrady.
«QR Premer-Mınıstriniń orynbasarlary S.M.Jumanǵarın men E.K.Jamaýbaevtyń 2022 jyly qarashadaǵy hattamalyq tapsyrmasyna sáıkes, Mádenıet jáne sport mınıstrligine (Oıyn bıznesine jetekshilik etetin beıindi organǵa) basqa mınıstrliktermen birlesip, oıyn bıznesi boıynsha ázirlenip jatqan zań jobasynan Stavkalardy esepke alý ortalyǵyna qatysty erejeni alyp tastaý tapsyryldy. Salyqtyq ákimshilendirý boıynsha osy quraldyń ornyna býkmekerlik keńseler júıesin memlekettik kirister organdarynyń júıelerimen tikeleı biriktirý usynyldy. Osyǵan baılanysty Stavkalardy esepke alý ortalyǵyn alyp tastaýdy kózdeıtin zań jobasyna VIII shaqyrylymnyń depýtattary II sesıada bastamashylyq etti», - dep jazdy ótinish avtorlary.
Bul sheshimniń oryndalýy 2023 jyly 12 jeltoqsandaǵy tıisti zańmen bekitilgen Salyq kodeksine engizilgen ózgerister men tolyqtyrýlarda kórinis tapqanyn atap ótken jón. Zań býkmekerlik keńselerdi deldalsyz óziniń elektrondyq tólem júıelerin Memlekettik kirister organdarynyń esep berý júıesimen tikeleı biriktirýge mindettedi.
Ózin-ózi retteıtin býkmekerlik uıym ókilderi úndeýinde atap ótkendeı, qazirgi zań buzýshylyq Stavkalardy esepke alý ortalyǵyn zań jobasynan alyp tastaý týraly tarmaqtyń oryndalmaýynda. Ázirleýshiler Prezıdenttiń tapsyrmasy men Úkimettiń hattamalyq tapsyrmasyn múlde elemedi. Májilistiń jumys toby basshysynyń zań jobasy boıynsha 3 maýsymdaǵy otyrysta aıtylǵandaı, Stavkalardy esepke alý ortalyǵyn engizý boıynsha túzetý engizildi. Alaıda «Biryńǵaı esepke alý júıesi» degen jańa ataý berilip, Úkimet qorytyndysy aıasynda qaraý úshin zań jobasynyń salystyrmaly kestesine engizildi.
Zań jobasynda salystyrmaly kesteniń 47, 52, 53, 56, 61-tarmaqtary boıynsha Biryńǵaı esepke alý júıesinde birqatar túzetý paıda boldy. Osy tarmaqtardyń ózi de, olardyń avtorlarmen negizdemesi de «Kásipkerlik sýbektileriniń múddesine tikeleı áser etetin býkmekerlik keńselerdiń qyzmetin retteýdi qatańdatý jáne Stavkalardy esepke alý ortalyǵy qyzmetiniń ókilettiligin keńeıgenin kórsetedi», – deıdi Ózin-ózi retteıtin býkmekerlik uıym ókilderi.
Ótinish avtorlary QR Bas prokýrorynyń nazaryn zań jobasyna túzetýler engizýdiń zańnamalyq rásimin óreskel buzylǵanyna aýdarady.
«Kásipkerlik kodekstiń 83-babynyń 1-tarmaǵyna sáıkes retteýshilik áserdi taldaý engiziletin retteýshi quraldyń paıdasy men shyǵyndaryn jáne/nemese retteýdi qatańdatý talaptaryn salystyratyn taldamalyq rásimdi bildiredi, bul memlekettik retteý maqsatyna qol jetkizýdi baǵalaýǵa múmkindik beredi. Buǵan qosa, «Quqyqtyq aktiler týraly» Zańnyń 19 jáne 29-baptary kásipkerlik sýbektileriniń múddesin qozǵaıtyn normatıvtik quqyqtyq aktilerdi ázirleý men qabyldaýdyń erekshe tártibin belgileıdi. Bul retteýshilik áserdi taldaýdy mindetti túrde júrgizýdi jáne kásipkerlik sýbektileriniń Ulttyq kásipkerler palatasy arqyly tikeleı qatysýyn talap etedi», - delingen ótinishte.
«Osylaısha, Biryńǵaı esepke alý júıesin engizýge baılanysty túzetý «Quqyqtyq aktiler týraly» Zańnyń 29-baby 2-tarmaǵynyń 19-babynda jáne 6-tarmaqshasynda kózdelgen rásimdi buza otyryp, zań jobasyna engizildi. Atap aıtqanda, retteýshilik áserge mindetti taldaý júrgizilgen joq, bul Biryńǵaı esepke alý júıesin kásipkerlik sýbektileri men jalpy alǵanda naryq úshin engizýdiń saldaryn tolyq baǵalaýǵa múmkindik bermeıdi», - deıdi Ózin-ózi retteıtin býkmekerlik uıym.
Zańnyń óreskel buzýshylyqtaryn, sondaı-aq «Prokýratýra týraly» Konstıtýsıalyq zańnyń erejesin eskere otyryp, «Ózin-ózi retteıtin býkmekerlik uıym» zań jobasyna mindetti zańnamalyq rásimderdi buza otyryp, Biryńǵaı esepke alý júıesin engizýge baılanysty túzetýler engizýge jol bergen jaýapty ýákiletti tulǵalardyń áreketterine narazylyq bildirý týraly Berik Asylovqa júgindi.
Sondaı-aq, býkmekerlik qaýymdastyq Berik Asylovqa «Qazirgi ýaqytta osy zań jobasyn qaraıtyn Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Senatynyń atyna osyndaı narazylyq engizý týraly ustanymyn bildirý múmkindigin qarastyrý» ótinishimen júgindi.
Shamasy, bul eskerýge tıis erekshe jaǵdaı sıaqty. Bul elimizdiń zań shyǵarý tarıhyndaǵy óte sırek kezdesetin jaıt, onda túzetýler sońǵy sátte zań jobasyna enip, barlyq mindetti zańdy rásimdi múlde elemeıdi. Muny kimniń, ne úshin jáne qalaı jasap otyrǵanyn Bas prokýratýra anyqtaýǵa tıis.
