"BJZQ" AQ problemaly emıtentterden zeınetaqy aktıvterin qaıtarý boıynsha jumystar júrgizýde. Osy rette jýyrda qor jasaǵan málimdemeden onshaqty emıtenttermen arada sot prosesi júrip jatqany da belgili boldy. Solardyń biri – "Nurbank" AQ, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
BJZQ-da problemalyq emıtentter qalaı jáne qashan paıda bolǵan?
Aldymen osy saýaldy tarqatyp, jaýap izdep kórelik. Qor usynǵan málimetke sáıkes, problemalyq emıtentter – bul qarjy quraldary boıynsha defoltqa jol bergen jáne olar boıynsha óz mindettemelerin oryndaýdy toqtatqan kompanıalar. Mundaı jaǵdaıda ınvestorlar tólemderdi belgilengen kúnnen keshiktirip alýy nemese olardy tolyǵymen joǵaltýy múmkin. Problemalyq aktıvterdiń negizgi bóligi BJZQ-ǵa 2014 jyly barlyq zeınetaqy aktıvterin biriktirý sharasy aıaqtalǵannan keıin ótti.
Sodan beri BJZQ aldynda ótelgen zeınetaqy aktıvteri boıynsha bereshektiń jalpy somasy 37,37 mlrd teńgeni qurady. Onyń ishinde "Imstalkon" AQ – 2,8 mlrd teńge, "Abdı Kompanı" AQ – 208 mln teńge (kýpondyq syıaqyny óteý), "KSMK-2" JSHS – 7,76 mln teńge (óndiristik atqarý aıasyndaǵy bereshek qaldyǵyn óteý), "Tórt-Qudyq" taý-ken baıytý kompanıasy" AQ – 32,8 mln teńge (óndiristik atqarý aıasyndaǵy óteý), "REMIKS-R" AQ – 103,06 mln teńge (óndiristik atqarý aıasyndaǵy óteý) qaryzyn ótegen.
Osylaısha 2025 jylǵy 15 sáýirdegi jaǵdaı boıynsha baǵaly qaǵazdar jáne ekinshi deńgeıli bankterdegi (EDB) salymdar boıynsha boryshtardy qosa alǵanda, 15 problemaly emıtenttiń bereshek zeınetaqy aktıvteriniń qalǵan jalpy somasy 61,61 mlrd teńgeni qurady.
Al talap-aryz jumysy/ atqarýshylyq is júrgizý júzege asyrylatyn emıtentter qataryna mynalar kiredi: "REMIKS-R" AQ, "QazMunaıHım" AQ, "Astana-Jyljymaıtyn múlik" AQ, "Mineral Resourses of Central Asia" AQ, "Tórt-Qudyq" taý-ken baıytý kombınaty" AQ, "APK-Invest" korporasıasy" JSHS, "QazEksportAstyq" holdıńi" AQ, "REAL-INVEST.kz" Qarjy kompanıasy" AQ,"Atameken-Agro "AQ jáne "Nurbank" AQ.
"Emıtentterdiń bul tobynyń nomınaldy quny boıynsha qalǵan beresheginiń somasy 40,64 mlrd teńgeni quraıdy. Qazir "Eksımbank Qazaqstan" AQ, "Qazmunaıhım" AQ, "Astana-Jyljymaıtyn múlik" AQ ("Astana-Qarjy"AQ) laýazymdy tulǵalaryna qatysty sotqa deıingi tergep-tekserý amaldary boıynsha úsh qylmystyq istiń merzimderi tyıyldy. Tergeý organdarynyń sotqa deıingi tergeý merzimderin toqtatý atalǵan emıtentterdiń laýazymdy tulǵalaryn izdestirý ("Eksımbank Qazaqstan" AQ jáne "Qazmunaıhım" AQ boıynsha) jáne halyqaralyq tergeý tapsyrmasyn quzyretti organdarǵa ("Astana-Jyljymaıtyn múlik" AQ ("Astana-Qarjy"AQ) joldaýyna baılanysty júzege asyryldy", delingen qor málimetinde.
BJZQ-ǵa qaryz "Nurbank" jaıly ne belgili?
BJZQ jarıalaǵan qaryzdar 10 kompanıa ishinde Nurbanktiń de aty atalady.
Qor 2024 jyldyń sońynda atalǵan bankti sotqa bergen. Onda da 2022-2023 jyldary artyqshylyqqa ıe aksıalar boıynsha dıvıdendter tóleýdi talap etken. Talap qoıý somasy - 240,8 mln teńge jáne ósimaqy - 25,8 mln teńge.
Óz kezeginde Nurbank 2023 jylǵy sáýirdegi QNRDA qaýlysyna silteme jasaı otyryp, dıvıdendterdi tóleýden bas tartty. Al bul qaýly arqyly retteýshi organ balansynda memlekettik kómek aqsha bar bankterge óz aksıonerlerine dıvıdendter tóleýdi shekteýdi talap etedi. Iaǵnı, mundaı tabysty bólmesten buryn ekinshi deńgeıdegi bank aldymen memleketten alǵan kómek aqshany qaıtarýy tıis. Odan keıin de ózindik kapıtal kórsetkishi jaqsy bolsa, buǵan ruqsat etiledi.
Osylaısha Nurbank artyqshylyqqa ıe aksıalar boıynsha dıvıdendter tólemeý týraly sheshim qabyldady, ıaǵnı bank memlekettik kómek aqshanyń bir bóligin de qaıtara almaı otyrǵanyn ári óz paıdasyn memlekettik kómek aqshadan ajyrata qarastyrmaǵanyn jeleý etip. Aqyrynda, 2025 jyly aqpanda Almaty qalalyq mamandandyrylǵan aýdanaralyq ekonomıkalyq soty bank 2022 jyl úshin 120 mln teńgeden asa somany tóleýi tıis dep sheshti, al talap qoıýdyń qalǵan bólikteri qanaǵattandyrylmady (sot sheshiminiń kúshine engen-enbegeni belgisiz).
"Rýchnaıa ekonomıka" telegram-arnasyna bergen túsiniktemesinde Nurbank "eger olar retteýshiniń talaptaryn oryndaı alyp jatsa, dıvıdendterdi de tóleıtinin" aıtqan, biraq merzimine qatysty naqty eshteńe aıtpaǵan.
"Nurbank artyqshylyqqa ıe aksıalar boıynsha dıvıdendterdi tóleýden bas tartpaıdy. 2022 jylǵa eseptelgen artyqshylyqqa ıe aksıalar boıynsha dıvıdendter QNRDA-nyń №21 (2023 jylǵy 27 sáýirdegi) qaýlysynyń talaptaryn oryndaý kezinde tolyqtaı kólemde tólenetin bolady", – dep túsindirdi Nurbanktegiler.
2020 jyly 26 EDB-niń ishinde 14 bolyp turǵan shaǵyn emıtent retinde Nurbank 2017 jyly Danıar Aqyshev qolǵa alǵan Ulttyq Banktiń saýyqtyrý baǵdarlamasy aıasynda kómek aqsha alǵan. Ol kezde ortalyq bank tóraǵasy Erbolat Dosaev bolyp turǵan. Sóıtip Nurbank 2032 jyldyń sáýirine deıin, jyldyq syıaqy mólsherlemesi 4%-ben 46,9 mlrd teńge jeńildetilgen qaryz aqsha alady.
Osy jaǵynan alǵanda, memlekettik kómek aqshany dereý memleketke qaıtarýdy kúıttegen bolyp, QNRDA aksıonerlerge ǵana emes, BJZQ-ǵa da dıvıdent tólemeýdi buıyra, aıaq-asty bankter jaǵyna shyǵyp otyrǵan sekildi kórinedi. Syrt kózge olıgarhtardy, bank qojaıyndaryn jazalaý sekildi kórinetin bul sharanyń, mine osyndaı da tompaq tusy bar.
Aıta ketsek, Nurbanktiń 2022 jylǵy tabysy 5,7 mlrd teńgeni, 2023 jyly - 7,7 mlrd teńgeni, 2024 jyly – 13,2 mlrd teńgeni qurady. Bank qojaıyny - olıgarh Rashıt Sársenovtyń uly Eldar Sársenov. Forbes jýrnalynyń málimetinshe, bul otbasy "Qazaqstannyń eń baı 75 kásipkeri" tiziminde 9-shy orynda ári baılyǵy 970 mıllıon dollarǵa baǵalanady.
Buǵan deıin saıtymyzda "Ókirtip tabys tapsa da memleketten alǵan qaryzyn qaıtarmaı júrgen qaı bankter" degen maqala jarıalanǵan bolatyn.
