Tótenshe jaǵdaılardyń aldyn alý men ekojúıeni qalpyna keltirý ózara tyǵyz baılanysty proses. Ekologıalyq sarapshy Arman Ótepovtiń aıtýynsha, elimizde jıilep ketken sý tasqyny, qurǵaqshylyq jáne jel erozıasy sıaqty tabıǵı apattardyń negizgi sebebi sý aınalymynyń buzylýymen baılanysty. Sarapshynyń pikirinshe, klımattyń ózgerisine qarsy kúreste tek kómirqyshqyl gazynyń mólsherin azaıtý jetkiliksiz. Eń mańyzdysy - ekojúıelerdi qalpyna keltirip, jerdiń sý sińirý qabiletin arttyrý. Bul jaıynda ol Dalanews.kz agenttigine bergen suhbatynda málimdedi.
Tótenshe jaǵdaılardyń aldyn alý jáne ekojúıelerdi qalpyna keltirý
Ótepovtiń aıtýynsha, tabıǵatqa negizdelgen sheshimderdi engizý tótenshe jaǵdaılardyń aldyn alyp, jerdiń qunarlylyǵyn saqtaýǵa múmkindik beredi.
"Klımattyń ózgerýi jańa sý kózderin ákelip jatqan joq. Bar sý sol qalpynda, biraq jer men atmosfera arasyndaǵy aınalym buzylǵan. Iaǵnı, jaýyn-shashyn jerge sińbeı, betimen aǵyp ketedi. Bul óz kezeginde tasqyndarǵa, al jazda – qurǵaqshylyqqa ákeledi. Nátıjesinde bir jyldyń ózinde bir óńirde ári sý tasqyny, ári qurǵaqshylyq tirkelip otyr", – deıdi ol.
Sarapshynyń pikirinshe, qazirgi tańda klımattyń áserin azaıtý boıynsha áreketter negizinen kómirqyshqyl gazynyń shyǵaryndylaryn qysqartýǵa baǵyttalǵan.
"Sońǵy zertteýler kórsetkendeı, ekojúıelerdi qalpyna keltirýsiz klımattyń áserin azaıtý múmkin emes. Eń bastysy – topyraqtyń sý sińirý qabiletin arttyrý. Álem qazir ınjenerlik sheshimderden góri tabıǵatqa negizdelgen sheshimderge (nature-based solutions) bet buryp otyr. Sý túsken jerde qalýy kerek. Al bizde sý jerge sińbeı, aǵyp ketip jatyr, sebebi topyraqtyń ylǵal sińirý qasıeti álsiregen", – deıdi sarapshy.
Arman Ótepov tabıǵatty qalpyna keltirýdiń tıimdi ádisi retinde Lýkın-Potapenko ádisin mysalǵa keltirdi.
"Bul ádis alǵash ret Reseıdiń Chývashıa aımaǵynda qoldanylǵan. Onyń máni – jer bederin eskere otyryp, sý aǵynyn báseńdetetin kóldeneń aryqtar (volokanavalar) qazý. Aryqtardyń boıyna jergilikti ósimdikter men aǵashtar otyrǵyzylady. Olar tamyry arqyly sýdy ustap, jerdiń ylǵalyn saqtaıdy. Aryq túbine shóp pen japyraq qaldyqtary tóseledi, bul jerdiń qatýyn boldyrmaı, ylǵaldyń saqtalýyn qamtamasyz etedi. Ýaqyt óte kele mundaı aımaqtarda orman beldeýleri paıda bolady", – deıdi sarapshy.
Bul tásil Chývashıada jer ónimdiligin 40%-ǵa arttyryp, buryn qurǵap qalǵan bulaqtardyń qaıta paıda bolýyna áser etken. Arman Ótepovtiń aıtýynsha, dál osyndaı tájirıbeni Jetisý oblysynda nemese İle–Balqash baseıninde qoldaný úlken ekologıalyq jáne ekonomıkalyq tıimdilik beredi.
"Sýdyń jerge sińýin arttyrý arqyly biz birden tórt máseleni sheshemiz:
– tótenshe jaǵdaılardyń aldyn alamyz,
– jerdiń qunarlylyǵyn arttyramyz,
– jer asty sýlarynyń qoryn tolyqtyramyz,
– aýyl sharýashylyǵyn turaqty damýǵa baǵyttaımyz.
Bul – tabıǵattyń óz zańdylyǵyna súıengen, arzan ári uzaqmerzimdi sheshim", – dedi sarapshy.
Integrasıanyń qajettiligi
Arman Ótepov tótenshe jaǵdaılar men ekologıalyq máselelerdi tıimdi sheshý úshin vedomstvoaralyq ıntegrasıanyń mańyzy zor ekenin atap ótti.
"Qazir sý, jer jáne ekologıa máselelerin ár mınıstrlik óz betinshe sheshedi. Al tabıǵı prosester ózara tyǵyz baılanysty. Sol sebepti josparlaý kezinde landshafttyq tásildi qoldaný kerek. Bul – jerdiń ústińgi qabaty, jer asty jáne atmosferalyq prosesterdi birtutas ekojúıe retinde qaraý degen sóz", – deıdi sarapshy.
Ol ekologıalyq tepe-teńdik pen jerdiń qalpyna kelýi - tek tabıǵatty qorǵaý sharasy emes, tótenshe jaǵdaılardyń aldyn alýdyń eń senimdi joly ekenin aıtty.
"Tabıǵatpen kúresý emes, onymen úndesý kerek. Eger ekojúıeni qalpyna keltirsek, tabıǵattyń ózi bizdi qorǵaıdy", – dep túıindedi Arman Ótepov.
