توتەنشە جاعدايلاردىڭ الدىن الۋ مەن ەكوجۇيەنى قالپىنا كەلتىرۋ ءوزارا تىعىز بايلانىستى پروسەسس. ەكولوگيالىق ساراپشى ارمان وتەپوۆتىڭ ايتۋىنشا، ەلىمىزدە جيىلەپ كەتكەن سۋ تاسقىنى، قۇرعاقشىلىق جانە جەل ەروزياسى سياقتى تابيعي اپاتتاردىڭ نەگىزگى سەبەبى سۋ اينالىمىنىڭ بۇزىلۋىمەن بايلانىستى. ساراپشىنىڭ پىكىرىنشە، كليماتتىڭ وزگەرىسىنە قارسى كۇرەستە تەك كومىرقىشقىل گازىنىڭ مولشەرىن ازايتۋ جەتكىلىكسىز. ەڭ ماڭىزدىسى - ەكوجۇيەلەردى قالپىنا كەلتىرىپ، جەردىڭ سۋ ءسىڭىرۋ قابىلەتىن ارتتىرۋ. بۇل جايىندا ول Dalanews.kz اگەنتتىگىنە بەرگەن سۇحباتىندا مالىمدەدى.
توتەنشە جاعدايلاردىڭ الدىن الۋ جانە ەكوجۇيەلەردى قالپىنا كەلتىرۋ
وتەپوۆتىڭ ايتۋىنشا، تابيعاتقا نەگىزدەلگەن شەشىمدەردى ەنگىزۋ توتەنشە جاعدايلاردىڭ الدىن الىپ، جەردىڭ قۇنارلىلىعىن ساقتاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
"كليماتتىڭ وزگەرۋى جاڭا سۋ كوزدەرىن اكەلىپ جاتقان جوق. بار سۋ سول قالپىندا، ءبىراق جەر مەن اتموسفەرا اراسىنداعى اينالىم بۇزىلعان. ياعني، جاۋىن-شاشىن جەرگە سىڭبەي، بەتىمەن اعىپ كەتەدى. بۇل ءوز كەزەگىندە تاسقىندارعا، ال جازدا – قۇرعاقشىلىققا اكەلەدى. ناتيجەسىندە ءبىر جىلدىڭ وزىندە ءبىر وڭىردە ءارى سۋ تاسقىنى، ءارى قۇرعاقشىلىق تىركەلىپ وتىر"، – دەيدى ول.
ساراپشىنىڭ پىكىرىنشە، قازىرگى تاڭدا كليماتتىڭ اسەرىن ازايتۋ بويىنشا ارەكەتتەر نەگىزىنەن كومىرقىشقىل گازىنىڭ شىعارىندىلارىن قىسقارتۋعا باعىتتالعان.
"سوڭعى زەرتتەۋلەر كورسەتكەندەي، ەكوجۇيەلەردى قالپىنا كەلتىرۋسىز كليماتتىڭ اسەرىن ازايتۋ مۇمكىن ەمەس. ەڭ باستىسى – توپىراقتىڭ سۋ ءسىڭىرۋ قابىلەتىن ارتتىرۋ. الەم ءقازىر ينجەنەرلىك شەشىمدەردەن گورى تابيعاتقا نەگىزدەلگەن شەشىمدەرگە (nature-based solutions) بەت بۇرىپ وتىر. سۋ تۇسكەن جەردە قالۋى كەرەك. ال بىزدە سۋ جەرگە سىڭبەي، اعىپ كەتىپ جاتىر، سەبەبى توپىراقتىڭ ىلعال ءسىڭىرۋ قاسيەتى السىرەگەن"، – دەيدى ساراپشى.
ارمان وتەپوۆ تابيعاتتى قالپىنا كەلتىرۋدىڭ ءتيىمدى ءادىسى رەتىندە لۋكين-پوتاپەنكو ءادىسىن مىسالعا كەلتىردى.
"بۇل ءادىس العاش رەت رەسەيدىڭ چۋۆاشيا ايماعىندا قولدانىلعان. ونىڭ ءمانى – جەر بەدەرىن ەسكەرە وتىرىپ، سۋ اعىنىن باسەڭدەتەتىن كولدەنەڭ ارىقتار (ۆولوكاناۆالار) قازۋ. ارىقتاردىڭ بويىنا جەرگىلىكتى وسىمدىكتەر مەن اعاشتار وتىرعىزىلادى. ولار تامىرى ارقىلى سۋدى ۇستاپ، جەردىڭ ىلعالىن ساقتايدى. ارىق تۇبىنە ءشوپ پەن جاپىراق قالدىقتارى توسەلەدى، بۇل جەردىڭ قاتۋىن بولدىرماي، ىلعالدىڭ ساقتالۋىن قامتاماسىز ەتەدى. ۋاقىت وتە كەلە مۇنداي ايماقتاردا ورمان بەلدەۋلەرى پايدا بولادى"، – دەيدى ساراپشى.
بۇل ءتاسىل چۋۆاشيادا جەر ونىمدىلىگىن 40%-عا ارتتىرىپ، بۇرىن قۇرعاپ قالعان بۇلاقتاردىڭ قايتا پايدا بولۋىنا اسەر ەتكەن. ارمان وتەپوۆتىڭ ايتۋىنشا، ءدال وسىنداي تاجىريبەنى جەتىسۋ وبلىسىندا نەمەسە ىلە–بالقاش باسسەينىندە قولدانۋ ۇلكەن ەكولوگيالىق جانە ەكونوميكالىق تيىمدىلىك بەرەدى.
"سۋدىڭ جەرگە ءسىڭۋىن ارتتىرۋ ارقىلى ءبىز بىردەن ءتورت ماسەلەنى شەشەمىز:
– توتەنشە جاعدايلاردىڭ الدىن الامىز،
– جەردىڭ قۇنارلىلىعىن ارتتىرامىز،
– جەر استى سۋلارىنىڭ قورىن تولىقتىرامىز،
– اۋىل شارۋاشىلىعىن تۇراقتى دامۋعا باعىتتايمىز.
بۇل – تابيعاتتىڭ ءوز زاڭدىلىعىنا سۇيەنگەن، ارزان ءارى ۇزاقمەرزىمدى شەشىم"، – دەدى ساراپشى.
ينتەگراسيانىڭ قاجەتتىلىگى
ارمان وتەپوۆ توتەنشە جاعدايلار مەن ەكولوگيالىق ماسەلەلەردى ءتيىمدى شەشۋ ءۇشىن ۆەدومستۆوارالىق ينتەگراسيانىڭ ماڭىزى زور ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
"ءقازىر سۋ، جەر جانە ەكولوگيا ماسەلەلەرىن ءار مينيسترلىك ءوز بەتىنشە شەشەدى. ال تابيعي پروسەستەر ءوزارا تىعىز بايلانىستى. سول سەبەپتى جوسپارلاۋ كەزىندە لاندشافتتىق ءتاسىلدى قولدانۋ كەرەك. بۇل – جەردىڭ ۇستىڭگى قاباتى، جەر استى جانە اتموسفەرالىق پروسەستەردى ءبىرتۇتاس ەكوجۇيە رەتىندە قاراۋ دەگەن ءسوز"، – دەيدى ساراپشى.
ول ەكولوگيالىق تەپە-تەڭدىك پەن جەردىڭ قالپىنا كەلۋى - تەك تابيعاتتى قورعاۋ شاراسى ەمەس، توتەنشە جاعدايلاردىڭ الدىن الۋدىڭ ەڭ سەنىمدى جولى ەكەنىن ايتتى.
"تابيعاتپەن كۇرەسۋ ەمەس، ونىمەن ۇندەسۋ كەرەك. ەگەر ەكوجۇيەنى قالپىنا كەلتىرسەك، تابيعاتتىڭ ءوزى ءبىزدى قورعايدى"، – دەپ تۇيىندەدى ارمان وتەپوۆ.
