6 shildede Reseıde Pýshkın kúni ótti. Osy kúndi keıbireýdiń «Pýshkıng» deýi namysqa tıipti. Bárimiz jynsúreı sanaıtyn Jırınovskıı bylaı deıdi: («Kak otbıt ataký», «AıF» – №27, 2016) "Biz oryspyz. Baı tarıhymyz, mádenıetimiz bar. Eýropanyń tilderimen qatar tura alatyn qýatty, baı orys tilimiz bar. Bul bizge babalarymyzdan qalǵan baılyq. Sondyqtan, biz ony qorǵaı bilýimiz kerek. Biz basqa tilde sóıleıtin qul emespiz. Sondyqtan, tilimizge enip jatqan kirme sózderge tyıym salý kerek".

Orystyń ǵajaıyp  «predstavlenıe» degen sózi turǵanda, «pervomans» degen sózdiń keregi ne? Sondyqtan, orys mádenıetine, tiline qaýip tóndirip, Reseıdi kezip ketken anglısızmmen aıaýsyz kúreske shaqyramyn. İsker adamdar, ekonomıser tilimizdi kirme sózdermen búldirip bitti. Bizdiń partıa tildi osylaı qorlaǵandarǵa aıyppul salyp, jumystan bosatýǵa sheshim qabyldady. Orys tilin shet tiliniń qoqysynan qutqaratyn kez keldi. Biz ony quqyqtyq turǵydan qorǵaý týraly birneshe usynys aıttyq. Mundaı zań jobasyn qabyldaý ýaqyt kúttirmeıdi. Únemi toqtaýsyz damıtyn til de ony kútpeıdi. Áıtpese, búlinip bitemiz. Demek, anglısızmmen búgin kúrespesek, erteń kesh bolady.

Qurmetteý – baǵyný emes. Tildi qorǵaý barlyq álem elderiniń tájirıbesinde bar. Máselen, Fransıa anglısızmmen belsendi kúres júrgizip jatyr. Aǵylshyn tili aǵylshyntildi elderdiń qorǵaýynda. Tek bizde ǵana týǵan tilimizge mán berilmeıdi.

Óziniń myńdaǵan jylǵa sozylǵan damý tarıhynda oǵan ózge tilden engen sózder de kóbeıdi. Máselen, tatar, grek, fransýz, nemis, aǵylshyn, t.b. (Orys tiline túrki tiliniń 40 paıyzy engenin bile me eken?!). Bulardyń bizdiń tilimizge ábden sińip ketkeni sonsha, tipti, óz tilimizdeı qabyldaımyz. Qazirgi anglısızmniń qarqyny qatty. Óz tilimizde sol sózdiń balamasy bola tura, ony aýystyrǵymyz kelmeıdi.

LDPR orys tilin quqyqtyq turǵydan qorǵaý jolynda kúres júrgize beredi. Ókinishke oraı, Memlekettik Dýma bul máselege ál-ázir moıyn burar emes, demek, ózimizge sheshim qabyldaýǵa týra keledi.

Osy oraıda, partıanyń 25 jyldyǵyna oraı biz «Oryssha sóıleıik» qalta sózdigin shyǵardyq. Bul sózdikte jıi qoldanylatyn anglısızmniń ornyn aýystyratyn orys sóziniń eń túsinikti, yńǵaıly balamalary bar.

Eń durysy, orys klasıkterin oqýǵa keńes berer edim. Ádebıetti oqý oıyńdy óz ana tilimizde saýatty jetkizýge úıretedi. Sondyqtan, óz ana tilinen artyq asyl bolmaıdy. Oǵan shet tilin aralastyrý ony damytpaıdy, tejeıdi. Demek, óz tilińniń sulýlyǵyn, áralýandyǵyn, nárliligin túsingińiz kelse, kóp oqý qajet.

R.S. Bylaıǵy jurt «jyn­súreı» kóretin Jırınovskııdiń de arakidik osyndaı jón sóıleıtini de bar. Bul tek orysqa ǵana emes, basqaǵa da tán másele. Quddy qazaq tiliniń taǵdyryn da sóz etip otyrǵan tárizdi.

Q.IMAN.

 

Derekkózi: «Almaty aqshamy» gazeti