Táýelsizdik jyldary elimizde zamanaýı medısınalyq nysandar boı kóterip, halyqqa qyzmet kórsete bastady. Solardyń biri hám biregeıi Almaty qalalyq jedel járdem kórsetý aýrýhanasy. Taıaýda atalǵan emdeý mekemesiniń bas dárigeri Manat Seıdýmanovpen suhbattasyp, aýrýhananyń múmkindigi men qazirgi medısına salasyndaǵy mańyzdy máseleler jaıynda oı bólisýdiń sáti tústi. Manat Turaruly zamanaýı aýrýhananyń jumysymen tanystyryp, ozyq medısınalyq qural-jabdyqtaryn kórsetti. 350 oryndyq aýrýhana hırýrgıalyq, travmatologıalyq jáne gınekologıalyq baǵytta jedel, shuǵyl kómek kórsetýge beıimdelgen eken. Aýrýhananyń 9 operasıalyq zaly beınebaqylaýmen jabdyqtalypty. Jas mamandardyń operasıany basqa bólmede otyryp baqylaýyna jaǵdaı jasalǵan. Bastysy, aýrýhana qurylysyna erekshe materıaldar paıdalanylǵan. Emhananyń qabyrǵasy, edeni jáne tóbesi bakterıaǵa qarsy jabyndylarmen qaptalypty.
– Manat Turaruly, ózińiz basqaryp otyrǵan aýrýhananyń zamanaýı qural-jabdyqtarmen jaraqtalǵanyn kórdik. Endi qarapaıym halyqqa qandaı medısınalyq kómek kórsetip jatqandaryńyz jaıynda aıtsańyz?
– Bizdiń aýrýhana Almatyny bylaı qoıyp, respýblıka kólemindegi betke ustar emdeý mekemesiniń biri. Degenmen, bizge júktelgen jaýapkershilik zor. Aýrýhana iske qosylǵan kúnnen bastap, yrǵalyp-jyrǵalmaı, birden iske kirisip ketken bolatyn. Mine, sodan bergi qyzý jumys bir sátke de tolastaǵan emes. O basta bizdiń aýrýhananyń medısınalyq qyzmetine júgingenderdiń 96 paıyzyn jedel járdem arqyly kelip túsken adamdar qurady. Qazir jedel járdem arqyly keletin naýqastardyń sany sál tómendep, arnaıy kelip em alatyn adamdardyń sany birshama óskeni baıqalady. Jaǵdaıdyń bulaısha qalyptasýyna emhana qyzmetkerleriniń naýqastarǵa sapaly medısınalyq qyzmet kórsetýi sebepshi bolǵany sózsiz. Sondaı-aq, ózge oblystardan kelip em alatyn naýqastardyń sany artýda. Aýrýhana jedel medısınalyq qyzmet kórsetýge arnalǵan emdeý nysany bolǵandyqtan, naýqastarymyzdyń 90 paıyzdan astamy jedel járdemniń kómegine júgingender. Hırýrg mamandarymyz kún saıyn tabandarynan tik turyp 20-25 ota jasaıtynyn aıtýǵa tıispin. Osylaısha kóptegen adamdy ajaldan arashalap jatqan jaıymyz bar.
[caption id="attachment_8275" align="alignright" width="407"]
Búginde damyǵan elder joǵary medısınalyq qyzmetti órkendetýge kúsh salyp jatqany belgili. Bul baǵyttaǵy jumystardan Qazaqstanda shet qalyp jatqan joq. [/caption]
Búginde damyǵan elder joǵary medısınalyq qyzmetti órkendetýge kúsh salyp jatqany belgili. Bul baǵyttaǵy jumystardan Qazaqstanda shet qalyp jatqan joq. Buǵan deıin jasy kelgen adamdarǵa ota jasaý qaýip-qaterge toly boldy. Qazir bizdiń aýrýhana qyzmetkerleri úshin jasy 70-ten asqan adamdarǵa túrli otalar jasaý qatardaǵy jumystardyń birine aınalyp otyr. Osy rette hırýrgterimizdiń 96 jastaǵy qarıanyń jambasyn aýystyryp, Qazaqstan boıynsha rekord jasaǵanyn maqtanyshpen aıta alamyn. Surapyl soǵysty bastan ótkergen aqsaqal sýǵa túsip jatqanda taıyp ketip, jambasyn syndyryp alǵan soń, bizdiń kómegimizge júgindi. Birinshi kezekte qyzmetkerlerimiz qarttyń densaýlyǵyn muqıat tekserip, aǵzasy otany qalaı qabyldaıtynyn anyqtady. Naýqastyń densaýlyǵy qalypty bolǵannan keıin jedel iske kiristik. Nátıjesinde ota sátti ótip, aqsaqal az kúnde aıaqqa turyp ketti. Sol otanyń jasalǵanyna eki jylǵa jýyqtap qaldy, aqsaqalymyz bolsa shapqylap júr. 96 jastaǵy adamǵa ota jasaý medısına úshin úlken jetistik bolyp sanalady. Salystyrmaly túrde aıtsam, medısınasy damyǵan Úndistan 93 jastaǵy qart adamǵa ota jasaǵandaryn aıtýly oqıǵaǵa balaǵan edi.
Qazir bizdiń aýrýhana qyzmetkerleri úshin jasy 70-ten asqan adamdarǵa túrli otalar jasaý qatardaǵy jumystardyń birine aınalyp otyr. Osy rette hırýrgterimizdiń 96 jastaǵy qarıanyń jambasyn aýystyryp, Qazaqstan boıynsha rekord jasaǵanyn maqtanyshpen aıta alamyn.
– Aqsaqaldyń jambasy men býyndaryn aýystyrǵandaryńyzdy aıtyp qaldyńyz. Adam densaýlyǵyna qajetti jasandy organızmderdi qaıdan alasyzdar?
– Bizder otaǵa qajetti jasandy organızmderdiń basym bóligin AQSH-tan aldyramyz. Aýrýhanamyzǵa Ońtústik Koreıadan is-tájirıbe almasý úshin kelgen mamandar quny qymbat jasandy organızmderdi paıdalanyp jatqanymyzdy kórip tańqalǵany esimde. Shamasy, olar Qazaqstan medısınasy mundaı zamanaýı jasandy organızmderdi qoldanady dep oılamasa kerek. Osy bir qarapaıym jaıttan elimiz medısınasy qandaı deńgeıge kóterilgenin baıqaýǵa bolady. Hırýrgtarymyz tize, jambas súıekterin erkin aýystyra alady, joǵarǵy ıyq súıekterin aýystyrýǵa áli jete qoıǵan joqpyz. Hırýrgıalyq travmatologıada qoldanyp júrgen jasandy súıekter tıtannan jasalynatyny belgili. Bul metaldyń medısına salasynda ózindik artyqshylyǵy bar. Aıtalyq, ota barysynda zaqymdalǵan súıekti tıtanmen aýystyrǵannan keıin naýqas tez saýyǵa bastaıdy. Bir sózben aıtqanda, bizder qoldanyp otyrǵan jasandy býyndar men súıekter adamdardyń qysqa merzim aralaǵynda saýyǵyp ketýine múmkindik týǵyzady. Qazaqstanda mundaı qymbat otalardyń basym bóligi memlekettiń tegin medısınalyq kómek kórsetý baǵdarlamasy aıasynda jasalynatyny belgili.
Elimizde qazir endoskopıalyq ota jasaý tásili jan-jaqty damyp keledi. Endoskopıalyq ota dep qandaýyrdyń kómeginsiz jasalynatyn otalardy ataıdy. Otanyń bul túrimen búırektegi tas pen tolyp ketken ótti op-ońaı alyp tastaýǵa bolady. Sońǵy ýaqyttary túrli gınekologıalyq aýrýlarmen túsken áıelderge de endoskopıalyq ota jasap, ómirlerine arasha túsip jatqan jaıymyz bar.
– Mundaı otalardyń quny qanshalyqty qymbat?
– Árıne, otalardyń baǵasy qymbat, kez kelgen adamnyń qaltasy kótere almaıdy. Travmatologtar qatyp-semip qalǵan, qozǵalýǵa qıyn tizege jıi ota jasaıdy. Onyń quny 400-500 myń teńge mólsherinde. Osyndaı jıi kezdesetin aýrý túrlerine memleketimiz arnaıy kvota bólip, naýqastardyń medısınalyq kómekti tegin alýyna jaǵdaı jasaýda. Bireýler bul densaýlyq saqtaý salasy úshin úlken shyǵyn dep oılaýy múmkin. Óz basym mundaı pikirmen kelispeımin. Elimiz joǵary sapaly medısınalyq kómek kórsetýdi damytýǵa kúsh salyp, bul salǵa qyrýar qarjy bólip keledi. Ekonomıkalyq turǵydan alǵanda bul salaǵa bólingen qarjy ózin tolyqtaı aqtaıdy. Aıtalyq, buryndary adamnyń aıaǵy synsa, gıpske tańyp, 3-4 aı aýrýhanada tósekke tańylyp jatatyn. Osy aralyqta olarǵa qajetti kútim jasaý úshin kóptegen dári-dármek pen medqyzmetkerler ustaýǵa týra keledi. Qazir joǵary sapaly medısınalyq kómektiń arqasynda mundaı shyǵyndardy qysqartý múmkin bolyp otyr. Naýqastar da uzaq ýaqyt tósek tartyp jatpaı, qysqa ýaqyt aralyǵynda tirshiligine qaıta oralyp, jumys istep, otbasyn asyrap jatyr. Osy qarapaıym jaıttan tegin de joǵary sapaly medısınalyq kómektiń memleketimiz úshin qanshalyqty tıimdi ekenin baıqaýǵa bolady.
[caption id="attachment_8270" align="alignleft" width="472"]
Meni qazaqtardyń beıqamdyǵy qatty alańdatady. Basqa ulttar basy aýyryp, baltyry syzdasa, emhanaǵa tura júgiredi. Al qazaqtar bolsa ábden asqynyp, kómek kórsetýdiń táýekeli artqan kezde ǵana emhananyń esigin ashady. [/caption]
– Emhanalaryńyzǵa túrli jol kólik oqıǵasy saldarynan kóptegen adamdar túsip jatatynyn túsindik. Travmatologıadan basqa salalar qalaı damyǵanyn aıta otyrsańyz?
– Almaty qalalyq jedel járdem kórsetý aýrýhanasy kóptegen syrqattarǵa medısınalyq kómek kórsetetin múmkindikke ıe. Qatty sýyq tıgennen adamdardyń julyny zaqymdanyp, túrli aýrýlarǵa ushyraıdy. Aýrýhanamyzda julynǵa ota jasaıtyn bilikti hırýrgtar jumys isteıtinin maqtanyshpen aıta alamyn. Budan basqa ınsýltpen túsken adamdarǵa jedel túrde ota jasap, mıda uıyp qalǵan qandy alyp tastaý jaǵy da jaqsy damyǵan. Elimizde qazir endoskopıalyq ota jasaý tásili jan-jaqty damyp keledi. Endoskopıalyq ota dep qandaýyrdyń kómeginsiz jasalynatyn otalardy ataıdy. Otanyń bul túrimen búırektegi tas pen tolyp ketken ótti op-ońaı alyp tastaýǵa bolady. Sońǵy ýaqyttary túrli gınekologıalyq aýrýlarmen túsken áıelderge de endoskopıalyq ota jasap, ómirlerine arasha túsip jatqan jaıymyz bar.
– Manat myrza, medısına salasyna ómirińizdi arnaǵan bilikti mamansyz. Sizdiń densaýlyq saqtaý salasynda qandaı másele alańdatady?
– Meni qazaqtardyń beıqamdyǵy qatty alańdatady. Basqa ulttar basy aýyryp, baltyry syzdasa, emhanaǵa tura júgiredi. Al qazaqtar bolsa ábden asqynyp, kómek kórsetýdiń táýekeli artqan kezde ǵana emhananyń esigin ashady. Mundaı jaǵdaıda keıbir naqastar dertinen aıyǵyp ketse, endi biri ómirimen qosh aıtsyp jatatyny jasyryn emes. Osyndaı oqıǵalardan keıin dárigerlerge taıaqtyń bir ushy kelip tıetini belgili. Qazaqstanda aýrýdyń aldyn alýǵa basa kóńil bólingen. Memleket jyl saıyn árbir el azamatynyń jergilikti emhanalarda tegin keshendi medısınalyq tekserýden ótýine jaǵdaı jasap otyr. Ókinishke oraı, osy múmkindikti halyq áli durys paıdalanbaı keledi. Mysaly bizderge asqazan aýrýlarymen qan túkirgen naýqastar kelip jatady. Sonda onyń birneshe jyl boıy keshendi tekserýden ótpegenin baıqaısyń. Eger árkim jyl saıyn tekserýden ótip tursa, kez kelgen aýrýdy bastapqy kezeńinde ońaı emdeýge bolar edi. Qazir halyqty keshendi medısınalyq tekserýden ótýge úgittep, jergilikti emhananyń qyzmetkerleri nasıhat jumystaryn júrgizip keledi. Tipti, bul baǵytta Salaýatty ómir saltyn qalyptastyrý ortalyǵy da qyrýar jumystar atqaryp jatqanyn bilemin. Biraq densaýlyǵyn kútýge bet burǵan halyqtyń qarasy az. Keleshekte osy baǵyttaǵy jumystardy jetildirýdiń máni zor dep esepteımin.
Áńgimelesken, Nurlan ÁÝBÁKİR
