Áýelde qaıran qaldyq. Qazaqstanda óndiriletin ónimniń shetelge shyǵyp jatqanyn sırek estıtinimiz jasyryn emes qoı endi.
Kaz-Ir AGRO Qazaqstan tarıhyndaǵy Japonıaǵa maqsary maıyn jetkizetin alǵashqy kompanıa atanypty. Bilsek, bul da ońaıǵa soqpaǵan. Japondar talǵampaz ǵoı. Tehnologıa, tazalyq talaptaryn qatań saqtaıdy.
Japonıaǵa maı tasymaldamas buryn Kaz-Ir AGRO alty aı boıyna sapany rastaýǵa, memlekettik jáne halyqaralyq standarttarǵa sáıkestikke júrgizilgen zerthanalyq taldaýlar boıynsha muqıat tekserýden ótipti. Kelisimshartqa kúni keshe qol qoıylǵan.
Kaz-Ir AGRO qaıda ornalasqan? Kózben kórgimiz keldi bul zaýytty.
Prezıdent ne dep edi?
Bir sózinde Prezıdent ındýstrıalyq-ınnovasıalyq jobalardyń qalalarda emes, shalǵaı aýdan-aýyldarda oryn tepkeni jón ekenin aıtqan.
Munysy durys ta. Aýyl turǵyndaryna jumys tabylady óıtkeni. Aýyldaǵy jurt jumyspen qamtylady, jalaqysyn aıyrady. Januıasyn asyraıdy.
Japonıaǵa maı eksporttaıtyn Kaz-Ir AGRO – Shý aýdanynda ornalasypty. Bardyq. Kórdik.
Osy Shýdyń Birlik atty aýylynda 60 adamdy jumyspen qamtyp otyr bul zaýyt. Osydan shamamen 12 jyl buryn qurylypty.
Kaz Ir AGRO kompanıasy Birliktegi 5 myń gektar jerge maqsary ósirip, sonyń maıyn syǵyp alady.
Kompanıanyń qarjy dırektory Abulfazyl Alınagıan kútip aldy bizdi. Ulty parsy eken.
– Bul Qazaqstan men Irannyń birigip jasaǵan jobasy ǵoı. Munda kelgenime kóp bolǵan joq. Mamandyǵym qarjyger. Biraq aýyl sharýashylyǵyn bes saýsaǵymdaı bilem. Osy salanyń qazanynda qaınap júrgenime biraz ýaqyt boldy, – dedi ol.
Aıtýynsha, osy Birlikte óndiriletin maqsary maıy biraz elde múlde óspeıdi eken. Maqsarynyń ósip-ónýine Qazaqstannyń ońtústik óńirleri asa qolaıly.
Odan buryn bul maı taǵamdy talǵap jeıtin Japonıa, AQSH, Chehıa, Belgıa sıaqty damyǵan elderde joǵary baǵalanady. Baǵasy da sapasyna saı. Aıtalyq, Japonıadaǵy maqsary maıynyń quny bizdegiden on ese qymbat.
Maqsary maıy degenimiz ne?
Shyny kerek, qandaı, nendeı maı ekenin bilmeppiz alǵashqyda. Kúndelikti ómirde kóp qoldanbaıtyndyqtan bastapqyda ataýy da tańsyq estildi.
– Iá, ras, Qazaqstanda bul ónimge suranys azdaý. Kúndelikti ómirde kúnbaǵys maıyn paıdalanady jergilikti jurt. Maqsarynyń el ishinidegi jarnamasy kemshin bolyp tur. Artyqshylyqtaryn az aıtyp júrmiz, – deıdi osyndaǵy seh basshysy Zarına Mıroshnıkova (sýrette).
Paıdasy bes eli eken sóıtsek. Álemniń damyǵan elderi izdep júrip aldyrtady eken.
– Siz onyń qandaı qasıeti baryn bilesiz be? Japondar bul maıǵa nege qyzyǵyp júr? – dep suradyq biz.
– Maqsary ma? Bul da maıly daqyl. Syrt kózge kádimgi kúnbaǵys maıynan aıyrmashylyǵy bolmaǵanmen joǵary temperatýrada qyzdyrǵan sátte de óz qundylyqtaryn saqtap qalatyn qasıeti bar.
Taǵy bir ereksheligi – holesterıni tómen.
Dárigerlerdiń ózi emdik maqsatta qoldanýǵa usynatyn maıly daqyldyń biri. Jıi tutynǵan jaǵdaıda júrektiń ıshemıalyq aýrýlary, qant dıabeti, joǵary qan qysymy, ateroskleroz syndy túrli dertpen kúresýge septesedi.
– Japondar muny jaqsy biledi ǵoı, demek?..
– Árıne. Maqsarynyń quramynda E dárýmeni óte kóp. Sodan da shyǵar adamnyń qan aınalymyn jaqsartyp, tutas ımýndyq júıeni nyǵaıtyp, aǵzadaǵy aýrýdyń asqynyp ketýin tejeıdi.
Tipti keı kezderi júrek aýrýlaryna shaldyqqan adamdarǵa tek maqsary maıyn ǵana qoldanýǵa keńes beredi.
– Biz bilsek japondar bul maıdy basqa salalarda da qoldanatyn sıaqty?
– Bul ras. Qoldaný aıasy keń óıtkeni. Sýsabyn da jasaıdy bul maıdan. Krem de ázirleıdi. Ásirese, shash ósirýge, teri kútimine de taptyrmaıdy. Kosmetıkalyq maqsatta molynan qoldanady, – dedi bizge Zarına Mıroshnıkova.
Aıtpaqshy, izdene kele tapqanymyz: maqsarynyń maıynan qalǵan qaldyqtan Iranda halýa daıyndalady eken, al Túrkıada túrli sabyndar shyǵarady. Bolashaqta bizge de osy kóshke ilesý qajet shyǵar.
Taǵy bir ereksheligi
İlgeride aıttyq kásiporynnyń qabyrǵasy 12 jyl buryn qalanypty. Qazir munda 60-qa jýyq adam eńbek etýde. Bulardyń basym bóligi Birlik aýylynyń turǵyndary.
Zaýyt basshysy, parsy kásipkeri Hamıdreza Alınagıannyń aıtýynsha, maqsary maıyn ósirýge Shý óńiriniń tańdalyp alynýy tegin emes.
– Maqsary kúı talǵaıtyn daqyl. Kez kelgen jerde ósip, óne bermeıtin ádeti bar. Sodan da shyǵar álemde bul daqyldy ósirýmen aınalysatyn elder sanaýly ǵana. Maqsaryny ósirý úshin Shýdyń tabıǵaty asa qolaıly. Tipti bul maıdyń eń sapaly túri osy arada óndiriledi desem artyq bolmas, – deıdi ol.
Bizdińshe, buǵan tabıǵat qana emes, jańa tehnologıalar da septesý kerek. Ony da kózben kórdik.
Maqsary salqyndaı syǵylady eken. Al buǵan qajetti qural-jabdyqty Germanıadan aldyrtypty. Barlyǵy avtomattandyrylǵan.
Osyndaǵy jumysshylarmen de tildesip úlgerdik. Sonyń biri Jambyl Saǵynbekov bylaı dedi bizge:
– Ózińiz de kórdińiz. Mundaǵy júıeniń derligi avtomattandyrylǵan. Tý syrtymda amofıltr degen fıltr tur (sýrette). Sol fıltrde 1 saǵat boıy suryptalady. Bul – birinshi tazartý. Ekinshi tazartýǵa 1 jarym saǵat ýaqyt jumsalady. Tek sodan keıin baryp taǵy da eki shaǵyn fıltrdiń eleginen ótip, quıý júıesine barady.
Bul maıdyń taǵy bir ereksheligi týraly aıtaıyn. Bul maıdy óte tómengi temperatýrada syǵý tehnologıasyn qoldana otyryp alamyz. Osynyń arqasynda maqsarynyń quramyndaǵy paıdaly zattar, dárýmender joıylmaıdy, – deıdi ol.
KAZ-IR AGRO -nyń qoldaýshysy kim?
Qazir zaýyt aıyna 130 myń lıtrden asyp jyǵylatyn maı óndirýde. Maı óńdeıtin sehty, daqyl saqtaıtyn qoımany qosa alǵanda zaýyt aýmaǵy 8 gektar jerdi alyp jatyr.
Bul maıǵa «quda túsip» otyrǵan jalǵyz Japonıa emes, negizinde. Belgıa, Golandıa, Reseı, Qytaı (tapsyrystyń úlkeni osy elden túsedi), Iran, alystaǵy AQSH – Kaz Ir Agro kompanıasynyń turaqty tutynýshylary eken.
Aıtpaqshy, 2006 jyly iske qosylǵan bul jobanyń quny 5,7 mln dollardy qurapty.
«Zaýytqa parsylardyń qandaı qatysy bar?» deseńiz buǵan Iran kásipkerleri ınvestısıa quıǵan.
«Alǵashqy alty jyl aýyr boldy. 2012 jyldan beri tamyryna qan júgirdi zaýyttyń. Táýligine 4 myń lıtrge jýyq maqsary maıyn óndirip jatqan jaıymyz bar. Osy jyldyń basynda 400 tonna maqsary maıyn eksporttadyq.
Qazirgi tańda KazakhExport kompanıasymen birlesip jumys isteýdemiz.
Olar senimdi kompanıa, bizdiń jobany kepildendirip, 200 júz mıllıon teńgege saqtandyrý qorǵanysyn berdi jáne ónimdi sheteldik klıentterge satýǵa kómektesip jatyr», – deıdi ol.
Daıyndaǵan, Dýman BYQAI
