Búginde halyqtyń týǵan jerdi tanýǵa, onyń kórkem tabıǵatyn tamashalaýǵa degen qyzyǵýshylyǵy joǵary. Oǵan koronavırýs pandemıasynyń túrtki bolǵany anyq. Kúlli álem indetten zárezap bolyp, úıge qamalǵan kezde eldiń oı sanasy ózgerip, saıahattaýǵa suranys artqany belgili.

Bul jaǵdaı óz kezeginde Freedom Finance Global júrgizgen keshendi zertteýdiń negizgi nysanyna aınaldy. Qazaqstannyń ishki jáne syrtqy týrızm salasy, sondaı-aq týrısik qyzmetti baǵalaý maqsatynda arnaıy saýalnama júrgizildi. Oǵan qatysqan belsendi paıdalanýshylar bergen jaýapqa súıene otyryp, mynadaı naqty tujyrym jasaýǵa bolady.

Aldymen, ishki týrızm salystyrmaly túrde alǵanda ázirge suranysqa ıe emes. Oǵan Qazaqstan naryǵynda básekelestiktiń bolmaýy sebep. Saldarynan týrısik ortalyqtarǵa jetý – qıamet-qaıym.

  Sarapshylardyń pikirinshe, týrızm naryǵyndaǵy negizgi oıynshylar – naryqtaǵy usynystardyń basym bóligin qalyptastyratyn orta jáne shaǵyn bıznes ókilderi. 

«Olar týrızm problemalaryn sheshýge úles qosýy tıis. Sebebi elimizdiń týrısik áleýeti joǵary. Salany damytý shemalaryn pysyqtaýǵa jáne olardy iske asyrýǵa múmkindik beredi»,–dep atap ótti Freedom Finance Global sarapshysy Ańsar Abýev.



Sondaı-aq, zertteý aıasynda Qazaqstan Respýblıkasynyń jasy 18-den asqan negizinen qalalyq jerdiń (87%) 716 turǵynyna onlaın saýalnama júrgizildi. Oǵan qatysqandardyń jartysyna jýyǵy (46,1%) 1–2 kúnge qysqa merzimdi demalys sheńberinde óziniń turatyn aımaǵy nemese jaqyn mańdaǵy óńirlerge barýdy jón sanaıtyndaryn aıtqan. Bul rette ishki týrıserdiń úshten biri (30,4%) Qazaqstan aýmaǵynda úsh kún kóleminde demalý maqsatynda saparǵa shyǵady.

Saýalnamaǵa qatysqandardyń tórtten bir bóligi (23,5%) jarty jylda bir ret saparǵa shyǵady eken. Shamamen árbir altynshy respondent Qazaqstan aýmaǵyna eki-úsh aıda bir ret (17,5%) saıahat jasaıdy, taǵy 13,7%-y aıyna bir ret saıahat jasaıdy.

Tabysy eń joǵary top, eń belsendi ishki týrıser qatarynda (10% aptasyna bir ret demalys kúnderi, 5% – aptasyna bir ret, 30% – shamamen aıyna bir ret saıahattaıdy). Bul - qazaqstandyqtardyń ishki týrızmdi damytý úshin qarjy bóle almaıtynyn ańǵartatyn kórsetkish. Saýalnamaǵa qatysqandardyń tórtten úshi (73,7%) bir adamǵa shaqqanda 300 myń teńgege deıingi somany Qazaqstan aýmaǵyna barý úshin jetkilikti búdjet dep esepteıdi, onyń 40,1%-y 100 myń teńgege deıingi somany bir adamǵa sapar shegýge jetkilikti dep sanaıdy.

Kóbinese el aýmaǵynda saıahattaıtyn qazaqstandyqtar Almaty men Almaty oblysyna (53,2%), sondaı-aq Astana men Aqmola oblysyna (44,6%) barýdy jón kóredi. Ońtústik óńirde ishki týrıser úshin tanymal baǵyt úshinshi megapolıs - Shymkent jáne Túrkistan (30,2%).

Saýalnama qorytyndysyna sáıkes Qazaqstan aýmaǵyndaǵy eń tanymal týrısik oryn - Shýchınsk-Býrabaı kýrorttyq aımaǵy. Máselen, saýalnamaǵa qatysýshylardyń jartysynan astamy osy jermen tanys (54,1%), ol jerge respondentterdiń keminde úshten biri (33%) barǵan, al saýalnamaǵa qatysqan árbir tórtinshi qatysýshy (25,1%) taǵy da barǵysy keledi. Qazaqstandyqtar arasynda ekinshi tanymal baǵyt – Qapshaǵaı sý qoımasy. Bul jerge saýalnamaǵa qatysýshylardyń 12,6%-y taǵy da barýǵa nıet bildirdi.



Qazaqstandyqtardyń pikirinshe, ishki týrızmniń eń ózekti 3 problemasy bar.

Olar: joldardyń (43,4%), servıs jáne qyzmet kórsetý sapasynyń tómendigi (41,3%), sondaı-aq týrısik ortalyqtarǵa kútim kórsetpeý jáne týrısik marshrýttar boıynsha turmystyq qolaıly jaǵdaıdyń bolmaýy (31%). Jas toptary bólinisi boıynsha qarastyrar bolsaq, jastardy servıs pen qyzmet kórsetý sapasynyń tómendigi emes alys qashyqtyq, jaqyn mańdaǵy óńirlerde týrısik damýdyń nashar bolýy tolǵandyrady (26,7%-ǵa qarsy 27,6%). Óz kezeginde 55 jastan asqan respondentterdi týrısik mádenıettiń tómen deńgeıi (27,1%-ǵa qaraǵanda 35,4%) alańdatady.

Osy derekterdi qoryta kele, Freedom Finance Global sarapshylary ınfraqurylymdy damytý bıznestiń kapıtal syıymdylyǵyn arttyryp, naryqqa ishki jáne syrtqy qatysýshylardy kóp tarta alady.

Bul rette týrızmmen aınalysatyn kompanıa sanynyń kóbeıýi basqa da baılanysty problemalardy sheshý úshin katalızator bola alady dep sanaıdy. Nesıeleý baǵdarlamalarynyń esebinen saıahatshylarǵa barynsha yńǵaıly jaǵdaı jasaý týrızm naryǵyna aqsha aǵynyn ulǵaıtady, al básekelestiktiń damýy osy saladaǵy qyzmetkerlerdiń jalaqysyn ósirýge de septigin tıgizedi. Ári saladaǵy kadr tapshylyǵy problemasyn ishinara sheshýi múmkin. Investısıalyq tartymdylyqtyń artýy týrıser úshin tartymdy ortalyqqa aınalatyn iri bıznestiń esigin ashýǵa da múmkindik beredi dep úmittenedi.



Zertteýge qatysqan sarapshylar Qazaqstandaǵy týrızm naryǵynyń mynadaı negizgi belgilerin atap ótti:

1. Uıymdasqan kóshpeli týrızm ishki týrızmge qaraǵanda tanymal (baǵa men sapanyń qarapaıym araqatynasyna baılanysty: týrızmniń eki túriniń de shamamen quny birdeı, alaıda sheteldegi servıs deńgeıi men demalys jaǵdaılary edáýir joǵary jáne jaqsy).


2. Qazaqstannyń ishki týrızminiń damý deńgeıi – ortashadan tómen. Sarapshylardyń kóbi Qazaqstanda týrızm damý kezeńinde degen pikirde, ıaǵnı bastapqy deńgeıde.


3. Maýsymdyq ishki týrızm shekteýli. Kóshpeli týrızmniń geografıalyq kórinisi keń. Túrkıa, BAÁ, Grýzıa, Taıland joǵary suranysqa ıe.


4. İshki týrızmniń basty máselesi – Qazaqstan naryǵynda básekelestiktiń bolmaýy. Sarapshylardyń aıtýynsha, tanymal týrısik ortalyqtarda básekelestik joq, olardyń tanymal bolýy kelýshiler jaǵymsyz pikir jazsa da, týrıserdiń turaqty aǵynyn toqtatpaıdy. Mundaı jaǵdaı klıent sanynyń azaıýyna yqpal etpeıdi, saldarynan kórsetiletin qyzmet sapasyn jaqsartpastan, baǵany kóterýge múmkindik beredi.


5. Qazir jarnama jasaýdyń negizgi quraly – áleýmettik jeliler jáne basqa da sıfrlyq aqparat kózderi (eń aldymen Instagram suranysqa ıe, 2GIS-ke senim deńgeıi joǵary). Týrısik oryndardy blogerler arqyly nasıhattaý jumystary júrgizilýde.


6. Týrısik oryndarǵa aparatyn joldyń nasharlyǵy – Qazaqstanda týrızmdi damytýǵa ońtaıly jaǵdaı jasalmaı otyrǵanynyń kórinisi. Buǵan el ishinde áýe bıletteriniń qymbat bolýy, temir jol kóliginiń suranysqa ıe demalys maýsymdarynda jetispeı jatýy, tanymal týrısik marshrýttarda sapaly avtokóliktiń bolmaýy, trassalarda janarmaı quıý oryndarynyń jetkiliksiz bolýy, tanymal baǵyttarda sapaly jol jabynynyń bolmaýy jáne t.b. jatady.


7. Týrısik oryndarǵa qaıta barǵysy keletinder sany az: kópshilik oryndardy bir ret kórý ǵana jetkilikti. Óıtkeni demalys oryndarynyń kópshiliginde oıyn-saýyq baǵdarlamalaryn damytý, jańa marshrýttardy pysyqtaý, qaıtadan kelýge jeńildikter berý jáne t.b. týrıserdiń qyzyǵýshylyǵyn týdyratyn jaǵdaı joq.

Týrızm naryǵyndaǵy negizgi oıynshylar – orta jáne shaǵyn bıznes ókilderi. Sarapshylardyń pikirinshe, búgingi tańda olar naryqtaǵy usynystardyń basym bóligin qalyptastyrýda.



Memleket naryqqa aıtarlyqtaı yqpal etedi. Alaıda sarapshylardyń bir bóligi ishki týrızmge basa nazar aýdarý qajettigin atap ótti. Bul rette sońǵy eki jylda ishki týrızmdi jáne týrısik salada jumys isteıtin kompanıalardy sýbsıdıalaý júzege asyrylǵanyn aıta ketý kerek.

Týrısik bızneske qatysýshylar sýbsıdıa men granttarǵa júginýge beıim. Alaıda, jeńildikpen nesıe alý merzimi týrısik bıznes úshin jetkiliksiz. Ol shamamen 10 jyl bolýy tıis dep atap kórsetedi.

Sarapshylardyń basym kópshiligi ishki týrızm naryǵynda baǵa ósedi degen boljam jasady. Tipti naryqta básekelestik kúsheıse de ol baǵanyń ósýin toqtata almaıdy dep esepteıdi zertteýge qatysýshylar.

Bıznes pen memlekettiń ınfraqurylymdy damytýy men ózara is-qımyly máselesin belsendi pysyqtaý Qazaqstandaǵy týrısik salanyń barlyq derlik problemalaryn sheshýge múmkindik beretin dáıekti prosesti iske qosýǵa tıis. ​

Eger Qazaqstanda bastapqyda týrısik áleýet nashar bolsa, aǵymdaǵy problemalardy sheshý kúrdeli bolar edi. Biraq eldegi týrısik is-sharalardyń tartymdy bolýy salany damytý shemalaryn pysyqtaýǵa múmkindik beredi. Naryqty taný úshin dál osyndaı aýqymdy jumys júzege asyrylatyn bolsa, onda biz kiristiń ósýin, al onymen salanyń barlyq baılanysty aspektileriniń damýyn kóre alamyz. ​Postpandemıalyq kezeńde qazaqstandyqtar oı-órisin keńeıtip, nátıjesinde biz halyqtyń saıahatqa qyzyǵýshylyǵynyń artqanyn kórdik. Bul - bıznesti damytý úshin tamasha múmkindik!

Alýa Marat