Qazaqstan qarjygerler qaýymdastyǵynyń (QQQ) taldaý ortalyǵy 2025 jyldyń qańtar-mamyr aılaryndaǵy elimizdiń syrtqy saýda aınalymyna sholý jasady. Jalpy kórsetkishterge qarasaq, bıylǵy bes aıdaǵy saýda aınalymy byltyrǵy kezeńmen salystyrǵanda 4,5%-ǵa tómendep, 53,5 mlrd dollardy qurady. Onyń negizgi sebebi – eksporttyń kúrt azaıýy (-9,2%), al ımport, kerisinshe, 2,2%-ǵa artqan, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
"Qazaqstan eksportynyń quldyraýyna negizinen shıkizat ónimderi baǵasynyń tómendeýi áser etken. Atap aıtqanda, mıneraldyq ónimder eksporty 2,7 mlrd dollarǵa, hımıa ónimderi 399 mln dollarǵa qysqarǵan. Degenmen bul tómendeý azyq-túlik eksportynyń (+764 mln dollar) ósýimen ishinara óteldi. Buǵan álemdik naryqta aýyl sharýashylyǵy ónimderi baǵasynyń ósýi yqpal etti. Nátıjesinde eksport qurylymyndaǵy munaı úlesi byltyrǵy 56,4%-dan bıyl 52,9%-ǵa deıin azaıdy", - deıdi qaýymdastyq sarapshylary.
Bıylǵy bes aıdaǵy Qazaqstannyń negizgi saýda seriktesteri – Qytaı (11,9 mlrd dollar), Reseı (9,6 mlrd dollar), Italıa (7,3 mlrd dollar), Nıderlandy (2,4 mlrd dollar) jáne Fransıa (2,0 mlrd dollar). Bul eldermen jasalǵan saýda kólemi jalpy taýar aınalymynyń 62%-yn qurady.
Sońǵy úsh jylda shıkizattyq emes eksporttyń úlesi birtindep artyp keledi. Byltyr bul kórsetkish 32%-dan 35,3%-ǵa deıin ósti. Buǵan memlekettik baǵdarlamalardyń ("Qarapaıym zattar ekonomıkasy", "Import almastyrý baǵdarlamasy", "Ulttyq eksporttyq strategıa", "GPIIR-2") yqpaly baıqalǵanymen, olardyń tıimdiligi áli de shekteýli kúıde qalyp otyr.
"Import qurylymy sońǵy ýaqytta ınvestısıalyq jáne shıkizattyq baǵyttaǵy taýarlarǵa qaraı aýysýda. Importtyń negizgi ósimin mıneraldy ónimder (+225,9 mln dollar) men kólik quraldary (+187,0 mln dollar) qurady. Bul eldegi ınfraqurylymdyq jáne ınvestısıalyq jobalardyń jandanýy, sondaı-aq otandyq óndiristiń jetkilikti damymaǵanyn kórsetedi", delingen taldaýda.
Jekelegen ımporttyq taýarlar baǵasynyń aıtarlyqtaı ósýi baıqaldy. Mysaly, úıge arnalǵan jıhaz baǵasy bir tonnaǵa shaqqanda 1 mln teńgege qymbattap, 1,8 mln teńgege jetken. Sondaı-aq shokolad (+894 myń teńge, tonnasyna 2,5 mln teńge), muzdatqysh jabdyqtar (+262,1 myń teńge, tonnasyna 2,6 mln teńge) jáne maılaý materıaldary (+208 myń teńge, tonnasyna 1,9 mln teńge) baǵasy aıtarlyqtaı ósti. Bul qymbatshylyqqa syrtqy naryqtaǵy baǵa ósimi men valúta baǵamynyń aýytqýy áser etken.
Bıylǵy jyldyń alǵashqy bes aıynda Qazaqstandaǵy ınflásıa byltyrmen salystyrǵanda údep, 11,3%-ǵa jetti. Al Eýroodaq pen Reseıde, kerisinshe ınflásıa baıaýlaǵan (EO-da – 2%, Reseıde – 9,4%). Qytaıda ınflásıa deńgeıi 0,1% shamasynda.
"Qazaqstandaǵy baǵa ósimine Reseıdegi ınflásıa men rúbldiń teńgege shaqqandaǵy baǵamynyń nyǵaıýy (jyl basynan beri +41%) tikeleı áser etýde. Logıstıka shyǵyndarynyń ósýi men naryqtaǵy básekeniń tómendigi de ımporttyq ınflásıany kúsheıtip otyr. Bul jaǵdaı Ulttyq Banktiń aqsha-nesıe saıasatyn qalypqa keltirýine qıyndyq týǵyzady".
Sarapshylardyń pikirinshe, bıyl syrtqy saýda aınalymynyń dınamıkasy nasharlaýy múmkin:
"Eksporttyq túsimderdiń qysqarýy, ımporttyń ósýi jáne ınflásıalyq qysymnyń kúsheıýi – eldiń tólem balansyna, ulttyq valútanyń baǵamyna jáne qarjy turaqtylyǵyna qaýip tóndiredi. Jyl sońyna qaraı eksport kólemi, Ulttyq Banktiń boljamy boıynsha, 75,5 mlrd dollarǵa deıin tómendeýi múmkin. Al ımport 62,3 mlrd dollarǵa deıin ósedi degen boljam bar. Mundaı jaǵdaıda saýda profısıti byltyrǵy 21,8 mlrd dollardan bıyl 13,2 mlrd dollarǵa deıin (-39,5%) qysqarady. Bul jaǵdaı teńge baǵamynyń turaqtylyǵyna qosymsha táýekelder týyndatady".
Osylaısha, bıylǵy jyldyń ekinshi jartysynda syrtqy saýdadaǵy ahýaldyń nasharlaýy jalǵasýy múmkin. Álemdik shıkizat naryǵyndaǵy jaǵdaıdyń jaqsarmaýy jáne ımport qurylymynyń kapıtaldyq taýarlarǵa qaraı yǵysýy bul qaýipterdi arttyrady. Qazaqstan ekonomıkasynyń syrtqy jaǵdaılarǵa turaqtylyǵy eksporttyq taýarlardyń baǵasy qanshalyqty tez qalpyna keletinine, memlekettik iri ınvestısıalyq jobalardyń júzege asyrylýyna jáne shıkizattyq emes eksporttyń qanshalyqty keńeıetinine tikeleı baılanysty bolmaq.
