Eski Qazaqstan tusynda túrli jalamen qysym kórip, qýdalaýǵa ushyrap, isti bolǵan kóptegen azamattar áli kúnge aqtala almaı júr. Burynǵy bılik kezinde ádiletsiz shyǵarylǵan sot úkimderin qaıta qaraýǵa qoldanystaǵy zań múmkindik bermeıdi dep jazady Dalanews.kz.

«Qanshama adamnyń isin qaıta qaraý úshin komısıa qurylmasa, ol azamattardy aqtaý múmkin emes» deıdi májilis depýtaty, zańger Abzal Quspan. Ol sondaı-aq jalamen isti bolǵan adamdardyń kóp ekenin, olar árkez arasha surap Parlamentke keletinin de aıtty.

Erbol Nazarbaev qozǵaǵan qylmystyq ister – sottan toqtaýsyz ótken

Abzal Quspan, Májilis depýtaty:

– Prezıdent Toqaev memleket tizginin óz qolyna alǵannan keıin negizgi konsepsıasyn usyndy. Iaǵnı, jańa Qazaqstan konsepsıasy – ádiletti Qazaqstan degen sóz. Demek, jańa Qazaqstan ádilettilikke umtylatyn bolsa, osy kezge deıin ádiletsizdik oryn aldy degendi bildiredi.

Tipti, muny Prezıdent ashyp aıtpaǵannyń ózinde, bul elge belgili, basy ashyq dúnıe ekeni ras. Óıtkeni Nursultan Nazarbaev jáne onyń klany, otbasy músheleri eski Qazaqstan kezinde oılaryna kelgendi isteı aldy.

Olar bıznesti tartyp aldy, keı adamdy qyzmetinen shyǵardy, qýdalady. Tipti, talaı adam isti bolyp, sottaldy. Ondaı isterdiń bireýin ǵana emes, birnesheýin mysalǵa keltirýge bolady.

Bolat Nazarbaev týraly aıtpaı-aq qoıaıyn, onyń uly Erbol Nazarbaevtyń tikeleı qatysýymen bolǵan birneshe isterden habarym bar.

Burynǵy advokat retinde zań salasyna da qatysy bar. Qazirgi zańnama sot-quqyqtyq departament komıtetiniń múshesi retinde maǵan kóptegen málimetter belgili. Sonyń biri – Qorǵanys mınıstrliginiń kadr bólimin basqarǵan, General-maıor shenindegi azamattyń qylmystyq isi.

Ol týraly qysqasha aıtaıyn, Almaty oblysy Qarasaı aýdandyq qorǵanys bólimine basshy qylyp, leıtenant shenindegi bir azamatty taǵaıyndamaı turyp alǵan ótinishi kelip túsedi.

Biraq ol qoldanystaǵy zań talaptaryna sáıkes kelmeıdi, kóptegen krıterııleri bar ǵoı.

Kórshi Ázerbaıjan, Armenıa, Reseı, Ýkraınadaǵy jaǵdaı bolatyn bolsa, (árıne qudaı ondaıdan saqtasyn) aýdandyq qorǵanys bólimi óte mańyzdy ról atqaratyn bolady. Onyń áskerı tájirıbesine baılanysty qoıylatyn talaptar bar. Eshqandaı tájirıbesi joq jas leıtenantty sol aýdandyq qorǵanys bóliminiń basshysy qylyp qoıý degen zańsyz talapqa baǵynbaǵany úshin ol azamattyń ústinen qylmystyq is qozǵaldy. Ol sottalyp ketedi. «Eki júz myń teńge para aldy» degen aıyp taǵady.

Qujattardy qarap otyryp, zańsyzdyǵyna kózim jetti.

Aqylǵa syımaıtyn negizdermen, tipti Joǵarǵy sotta alǵash ret kasasıalyq alqanyń ózi «qylmys quramy bar» dep is qozǵaǵan eken. Kasasıalyq alqa keıin qaraıtyn. Joǵarǵy sottyń sýdıasymen qozǵalyp turǵan kasasıalyq isti qanaǵattandyrmaı tastaǵan. Ol jerde qozǵalǵan kasasıalyq qaýlyda bastapqy barlyq mán-jaılar kórsetilgen.

Tipti negizsiz qozǵalǵandyǵy, qoldan uıymdastyrylǵandyǵy anyq kórinip tur. Al nege bul is buzylmaı qaldy?

Óıtkeni bul istiń basy-qasynda sol kezde Bolat Nazarbaevtyń uly Erbol Nazarbaevtyń ózi turdy, ózi tergeýge bergen isi.

Sol kezde ózi Antıkorda qyzmet etip júrdi. Ol zamandaǵy jazylmaıtyn zańdylyq: Erbol Nazarbaev qozǵaǵan qylmystyq ister eshqandaı máselesiz sottan ótip ketetin.

Dál osy Erbol Nazarbaevqa qatysty ekinshi bir isti aıtaıyn.

Ol –dárigerge qatysty oqıǵa. Almaty qalasyndaǵy bir perzenthananyń bas dárigerine qatysty qozǵalǵan qylmystyq is. Ol jerde de «para aldy nemese para alǵysy keldi» degen negizsiz jeleýmen sottaǵan.

Iaǵnı «Eki júz myń teńge aldy» dep aıyptalǵan. Ol jerde de qylmystyq is qozǵalyp, ol da sottan ótip ketken bolatyn. Óıtkeni men de sol azamattyń is-qujattaryn alyp qarastyrdym. Jeke qabyldaýynda ózinen suradym. Ol kisi Erbol Nazarbaev bolǵan soń bárine kelip aıt deıdi.

«Eger sen osydan qylmysyńdy moıyndamaıtyn bolsań, onda seni qamaýǵa alamyz. Saǵan neshe túrli zorlyq áreketter jasalatyn bolady. Bul Erbol Nazarbaevtyń isi bolǵan soń, sen ún-túnsiz baǵynyp, moıyndaýyń kerek, sonda ǵana seni bas bostandyǵynan aıyrmaıtyn jaza taǵaıyndalatyn bolady» dep shynymen de moıyndap edi.

Buǵan bas bostandyǵynan aıyrý jazasy taǵaıyndalǵan joq. Ol moıyndamaı aıaǵyna deıin kúresip edi. Al Qorǵanys mınıstrliginiń departament basshysy, general ústine ýaqyt qosyp sottalyp, túrmeden shyqty.

Túrmeden shyqqan soń, qazir shyndyqty qýyp, shyryldap, meniń qaraýyma birneshe ret kelip ketti.

Nazarbaev rejıminde ádiletsizdikke ushyraǵan jandar Májilisti jaǵalaıdy 

Men bul eki mysaldy ne úshin keltirip otyrmyn? Ekeýinde de uqsastyq bar.

Birinshiden, bul oqıǵalardan kópshilik habarsyz. Erbol Nazarbaevtyń osyndaı ister jasaǵanyn jurt bile bermeıdi.

Al ekinshi uqsastyq – bul ekeýinde de kúmándi jaǵdaıda «Eki júz myń teńgemen para aldy»» degen aıyp taǵylýy.

Úshinshi kúmándi jaǵdaı, bul jerde sottan, tergeý organdarynan, prokýratýra tarapynan esh máselesiz ótip ketetini.

Al osy isterdi Qylmystyq kodekstiń normasymen alyp qaraıtyn bolsaq, ol shaǵym keltirý, narazylyq keltirý merzimderi ótip ketken ister. Endi osynyń báriniń zańsyz ekenin kórip otyryp, kóz jumyp otyrýymyz kerek pe?

Onda Prezıdenttiń áý basta ózi jarıalaǵan «Jańa Qazaqstan degenimiz – ádiletti Qazaqstan» degen negizgi urany, negizgi konsepsıasy qaıda qalmaq?

Mine, osyǵan baılanysty men jalpy komısıa qurýdy usynyp júrmin. Iaǵnı ol komısıaǵa aıryqsha statýs berilýi kerek.

Burynǵy kezde kórer kózge uryp turǵan anyq qylmystyq ister – bıznesterin tartyp alǵandyǵy. Osyndaı ister bolatyn bolsa, solardy qaıta qaratýdy suraıtyndaı komısıa bolýy kerek dep esepteımin. Basqa jolyn kórip turǵanym joq.

Osyndaı arnaıy qurylatyn komısıaǵa meniń basshylyq jasaýǵa tolyq múmkindigim bar dep esepteımin. Óıtkeni mundaı komısıany biz Bas prokýrorǵa nemese Joǵarǵy sottarǵa tapsyra almaımyz.

Olardyń kúndelikti atqaratyn sharýasy óte kóp, onsyzda sharshatady. Munda depýtattyq qyzmette depýtattyq ımýnıtet bar jáne depýtat ta halyqtan basqa naqty eshqandaı basshy bolmaıdy.

Sondyqtan tájirıbesi bar adam retinde osyndaı bir komısıany qurý qajet degen usynysty aıtyp júrmin. Basshysy mindetti túrde men bolamyn degen shart emes. Jalpy aıtyp jatyrmyn. Osyndaı komısıa qurylsa, burynǵy ótken isterge revızıa jasap, qylmystyq isterdi, azamattyq isterdi bir qaıta qarasaq degen usynys bar.

Al Májiliske kelseńiz, tolyp júrgen shyndyq izdegen, «zańsyz sottaldym, bıznesimnen aıyryldym» dep shyrqyrap júrgen azamattardy kóresiz.

Olardy Joǵarǵy sottyń tóraǵasy qabyldamaıdy.

Olardyń barlyǵy Májiliske keledi. Prezıdent ákimshiliginiń aldyna barady. Al osylardyń barlyǵynyń isin komısıa arqyly qaraıtyn bolsaq, sheshimi bolar edi. Ári ol komısıa quramyna Joǵarǵy sot, Bas prokýratýra, İshki ister mınıstrligi, Ulttyq qaýipsizdik komıteti, Antıkor, sonymen qatar Respýblıkalyq advokattar alqasy, Parlament depýtattary múshelikke engeni jón.

Sondaı-aq qoǵam qaıratkerlerinen ókilder qatysyp, komısıa jumysyn bir jyl atqarsaq. Ýaqytsha komısıa qabyldaǵan sheshim boıynsha, merzimi ótip ketken isterdiń ózin qaıta qaraýǵa múmkindik berilse, sonda ádiletsiz sheshilgen isterdiń de jaýabyn tabar edik.

Osyndaı bir batyl is-qımyldarǵa barmaıtyn bolsaq, onda el-jurttyń senimine de selkeý túsedi. «Oı, áli eshteńe ózgermepti ǵoı» degen pikir qalyptasyp, eldiń oıyna kúdik uıalaıdy. Eń bastysy, Prezıdenttiń usynyp otyrǵan konsepsıasy iske aspaı qalady.

Quqyq qorǵaý, adam quqyǵyn qorǵaý máselesindegi tym kúrdelenip ketken júıe burynnan bar. Jalpy oǵan eski Qazaqstan ókilderi, sonyń ishinde eski Qazaqstan kezinde qurylyp qalǵan júıeniń ózgermeýi negizgi sebep dep esepteımin. Bizde quqyq qorǵaý salasynda batyl qımyl jasaıtyn tulǵalar joq. Ásirese quqyq qorǵaý organyna qatysty batyl reformany júzege asyratyndaı naqty tulǵalar dál qazir saıasatta kórinip turǵan joq. Saıasatta nege kórinis tappaıdy? Óıtkeni onyń ishinde mindetti túrde sol eski Qazaqstan ókilderi de júr.

Jalpy sol eski Qazaqstan kezinde qurylǵan osy júıe aıaqtan tartyp tur dep esepteımin. Olar sol úırenshikti, osy kezge deıingi qalyptasyp qalǵan júıede jumys isteıdi. Al olardyń batyl is-qımyldar jasaýǵa júrekteri daýalamaıdy.

Bylaısha aıtqanda, ádildik – adam ómiriniń máni. Bul ómirde bir ádiletsizdikke tap boldyń ba, sonymen kúresý qajet. Sondyqtan ádiletsizdikpen kúres – kúrestiń tóresi. Naǵyz azamat óziniń aq adal esimin aqtap alý úshin aıaǵyna deıin shydaı bilýi kerek.

Aq adal atymdy aqtaı almaı júrmin

Naýryzbaı RAQYSHEV, medısına ǵylymdarynyń kandıdaty:

– Adam taǵdyry degen bir sátten-aq ózgerip, kútpegen jerden kedergilerge ushyraıtyny ras eken. Meniń de alǵa qoıǵan maqsat, armandarym zańdy belden basqan tulǵalardyń kinási men quıtyrqy áreketteriniń kesirinen quldyrady.

2019 jylǵy 18 shildesi kúni bizdiń perzenthanada jas náreste shetinep ketedi, men ol kezde kezekti eńbek demalysynda edim. Orynbasarym Záýre Dathaeva bas dárigerdiń mindetin atqarýshy bolyp qyzmet atqaryp júrgen. Erteńine, 19 shilde kúni meni demalystan shuǵyl túrde shaqyrtyp aldy.

Maǵan qatysty qylmystyq isti Sybaılas jemqorlyqqa qarsy qyzmettiń ókili Erbol Bolatuly Nazarbaev bastaǵan top oılap tapty. Ol sol kezde Almaty qalasy boıynsha sybaılas jemqorlyqqa qarsy qyzmettiń jedel basqarmasynyń basshysy qyzmetin atqardy.

Keıinnen anyqtalǵandaı orynbasarym Z.Dathaeva Bolat Nazarbaevtyń kezekti jubaıynyń qurbysy eken. Osy jaqyndyqty paıdalanyp, B.Nazarbaevtyń uly Erbol arqyly – Almaty q. sybaılas jemqorlyqqa qarsy qyzmet basshylarynyń biri arqyly maǵan 2019 jylǵy 2 tamyzda maǵan qarsy aqparattyq shý týdyryp, arandatýshylyq qylmystyq áreketter uıymdastyrdy. İs materıaldaryna keletin bolsaq, oǵan sáıkes, men «№1 Qalalyq perzenthana» SHJQ MKK bas dárigeri laýazymyn atqara otyryp, 02.08.2019 jyly saǵat 15.00-te azamat Shaıahmetovadan 200 000 teńge somasynda para aldy dep aıyptalyp, Almaty qalasy boıynsha sybaılas jemqorlyqqa qarsy qyzmettiń qyzmetkerleri ustaǵan bolyp shyqqan.

Almaty qalasy Almaly aýdany sotynyń 26.09.2019 jylǵy úkimimen QK-niń 366-baby 2-bóligi boıynsha 6 000 000 teńge mólsherinde aıyppul salyndy.

Meniń isimdi qaraǵan sot 29.04.2018 jylǵy «Sot úkimi týraly» Qazaqstan Respýblıkasy Joǵarǵy Sotynyń normatıvtik qaýlysynyń 2-tarmaǵyn buza otyryp, meniń kinámniń dálelderin obektıvti, tolyq jáne jan-jaqty zerttemedi, al qylmystyq qýdalaý organy tarapynan oryn alǵan zań buzýshylyqtarǵa tıisti baǵa bermedi.

Kinásizdik prezýmpsıasyna baılanysty jáne QİJK-niń 19-babyna sáıkes aıyptaý úkimi boljamdarǵa negizdelmeýi múmkin jáne senimdi dáleldermen rastalýy kerek.

Qylmystyq qýdalaý organdary aıyptalǵan is-árekette meniń kinámniń dálelderiniń jetkilikti jıyntyǵyn usynbaǵandyqtan, meniń is-áreketterimde QR QK 366-babynyń 2-bóliminde kózdelgen qylmys quramy joq ekeni anyqtaldy.

Óz basymnan ótkergen osynaý mysal bizdiń qoǵamda ádildik ornaı bastaǵynyn kórsetse kerek.

Qazir kóptegen adamdar bizdiń Ádiletti Qazaqstanǵa qaraı basqan qadamymyzdy sezip, bilip otyr. Memleketimizdiń basshysy Qasym-Jomart Kemeluly aýqymdy ári naqty mindetter qoıdy. 2022 jylǵy 5 maýsymda konstıtýsıalyq referendým ótkizilgennen keıin barlyq salada jańashyldyq baıqala bastady. Iaǵnı 5 maýsymnan bastap Qazaqstanda bir jyl ishinde barlyq deńgeıdegi bes eldik naýqan ótkizildi: el Konstıtýsıasyna tolyqtyrýlar men ózgerister engizý jónindegi referendým, Prezıdentti, Senat depýtattaryn, Májilis depýtattaryn jáne oblystyq, qalalyq jáne aýdandyq máslıhattar depýtattaryn saılaý. Bizdiń eldiń tarıhynda buryn-sońdy bulaı bolǵan emes.

Óz basym bul qoǵamdy demokratıalandyrýdyń alǵashqy jáne mańyzdy belgisi dep bilemin. Prezıdentimiz aıtyp júrgen «Zańnyń ústemdigi» qaǵıdasynyń maǵynasy óte tereńde ekenine kózim jetken azamattyń birimin dep sanaımyn.