Búgin, 2025 jylǵy 20 qazanda Astanada Erekshe qajettiligi bar adamdarǵa arnalǵan Ekinshi shahmat Olımpıadasy bastaldy, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
Paralımpıada jattyǵý ortalyǵy osynaý biregeı oqıǵanyń arenasyna aınalyp otyr. İs-sharany uıymdastyrýshylar: Halyqaralyq shahmat federasıasy (FIDE), Qazaqstan shahmat federasıasy (Kazchess), QR Týrızm jáne sport mınıstrligi, Astana qalasynyń ákimdigi, QR Ulttyq paralımpıada komıteti. Olımpıadaǵa Freedom Holding, Freedom Shapaǵat qorporatıvtik qory, Air Astana qoldaý kórsetti.
Ashylý saltanatyna Memlekettik keńesshi Erlan Qarın qatysty. Ol QR prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevtyń Olımpıada qatysýshylaryna arnalǵan quttyqtaý hatyn oqyp berdi.
Memleket basshysy óz joldaýynda Qazaqstannyń ınklúzıvtilik qaǵıdatyna negizdelgen shahmatty jan-jaqty damytý bastamasyn belsendi qoldaıtynyn atap ótti.
Bul Olımpıada memleket tarapynan shahmatqa kórsetilip otyrǵan erekshe nazardyń aıǵaǵy ǵana emes, sonymen qatar teń múmkindikter qaǵıdatyn tabandy ilgeriletýge degen berik ustanymymyzdy dáleldeıdi, bul óz kezeginde Ádiletti Qazaqstan tujyrymdamasyna tolyq saı keledi.
Óz sózinde Erlan Qarın sondaı-aq memlekettiń áleýmettik saıasatynda barlyq azamattar úshin teń jaǵdaı jasaýǵa erekshe mán beriletinin aıtty. Múgedektigi bar jáne erekshe bilim berý qajettilikteri bar adamdarǵa múmkindik jasaý maqsatynda júıeli ári keshendi sharalar qabyldanyp jatyr.
Olımpıadaǵa 29 eldiń 34 komandasy qatysady. Jarys «tórtke tórt» formatynda ótedi. Komandalar aralas. Olardyń qatarynda estý, kórý qabileti buzylǵan jáne tirek-qımyl apparaty zaqymdalǵan (TQAZ) oıynshylar bar. Ár komandada kem degende bir áıel bolýy kerek. FIDE reıtıńi bar eki oıynshynyń bolǵany jón. Komanda kapıtany da oınaýy múmkin. Bul týraly Qazaqstan shahmat federasıasynyń (Kazchess) baspasóz qyzmeti habarlady.
Eýropanyń namysyn 8 komanda: Polsha, Vengrıa, Germanıa, Izraıl, Soltústik Makedonıa, Serbıa, Horvatıa jáne Chehıa quramalary qorǵaıdy. Azıanyń 7 eli: Bangladesh, Úndistan, Mánma, BAÁ, Ózbekstan, FIDE-1 jáne Fılıppın jarysqa óz komandalaryn jiberdi. Soltústik jáne Ońtústik Amerıkadan 7 qurama: Argentına, Venesýela, Kolýmbıa, Panama, AQSH, Chılı jáne Kýba qatysady. Afrıkadan jarysqa 5: Egıpet, Zambıa, Zımbabve, Kenıa jáne Ýganda komandasyn jiberdi. Úsh komanda halyqaralyq qaýymdastyqqa ókildik etedi: ICCD (estý qabileti buzylǵan), IBCA (kórý qabileti buzylǵan) jáne IPCA (TQAZ). FIDE prezıdenti eki komandany: Qazaqstan ICCD jáne FIDE-2 usyndy. Jarysty qabyldaýshylar eki quramany: Qazaqstan-1 jáne Qazaqstan-2 qatystyrady.
Polsha týrnırdiń favorıti bolyp esepteledi. Onyń oıynshylarynyń ortasha reıtıńi — 2296. Quramy 2023 jyly jeńiske jetken qurammen birdeı derlik: grosmeıster Marsın Tazbır (2516), FIDE sheberi Marsın Molenda (2370), FIDE sheberi Pavel Pekelnyı (2308), áıelder arasyndaǵy FIDE sheberi Lılıana Leshner (1991) jáne Mıhal Volánskıı (1990). Izraıl quramasy da myqty (ortasha reıtıńi 2189). Kóshbasshysy — grosmeıster Iegýda Grúnfeld (2368). Qazaqstan ICCD (reıtıńi 1930) komandasynda FIDE sheberi Serik Sultanov (2183), Iýrıı Bıbıkov (1995), FIDE sheberi Murat Júnisov (1952), Eńlik Egembaeva (1591) jáne Baqytjan Nuraq (1454) bar. Qazaqstan-1 (reıtıńi 1905) quramynda FIDE sheberi Vıktor Maksımenko (2148), Amangeldi Naýryzǵalıev (1931), Samajan Kettebekov (1903), Maksım Rojkov (1734) jáne Nına Jýkovskaıa (1639) bar. Qazaqstan-2 (reıtıńi 1844) — eń jas komanda. Onyń quramynda Álimjan Aıapov (2011), Marat Qojamuratov (1884), Nurǵısa Qýanyshuly (1838), Erlan Nurhaev (1835) pen Aıǵanym Qambarova (1643) bar. Bul komandanyń sapynda oınaıtyn kórý qabileti buzylǵan ıýnıorlar arasyndaǵy 2024 jylǵy álem chempıonatynyń qola júldegeri 12 jasar Nurǵısa Qýanyshulynyń orny erekshe.
Týrnır 25 qazanǵa deıin jalǵasady. Alǵashqy bes týr 20-24 qazan aralyǵynda ótedi. Altynshy týr 25 qazanda bastalady. 25 qazannyń keshinde marapattaý jáne jabylý rásimi ótedi.
Qazaqstan shahmat federasıasynyń prezıdenti Tımýr Týrlov týrnırdiń mańyzyn atap kórsetti:
«Halyqaralyq shahmat federasıasynyń bastamasymen 2025 jyl Áleýmettik shahmat jyly dep jarıalandy. Buǵan zor áleýmettik suranys boldy. Qazaqstan bul bastamany qoldady. Memlekettik organdarmen jáne qoǵamdyq uıymdarmen birge bizdiń Federasıa iske asyrǵan kóptegen joba shahmattyń erekshe kóńil bólýdi qajet etetin jandardy biriktiretinin, shabyttandyratynyn jáne qoldaý kórsetetinin anyq etti. Mine búgin Qazaqstan Erekshe qajettiligi bar adamdarǵa arnalǵan Ekinshi Búkilálemdik shahmat Olımpıadasyn qabyldap jatyr. Bul týrnırdiń kúshti mýltıplıkatıvti áseri bolatynyna senimimiz kámil. Ol ınklúzıa taqyrybyna nazar aýdarady, bárimizdi jańa bastamalar jasaýǵa shabyttandyrady jáne eń bastysy, adamnyń ózine jáne óz múmkindigine senimdiliktiń ondaǵan jańa mysalyn dúnıege keltiredi».
2026 jyl Bilim berýdegi shahmat jyly dep jarıalandy
Búgin Astanada Olımpıada sheńberinde taǵy bir mańyzdy oqıǵa boldy: NGS mektebinde FIDE (Halyqaralyq shahmat federasıasy) men ISCF (Halyqaralyq mektep shahmaty federasıasy) memorandýmǵa qol qoıyp, 2026 jyldy Bilim berýdegi shahmat jyly dep jarıalady. Atalmysh qujat búkil álemde mektep shahmatyn damytý baǵytyndaǵy birlesken kúsh-jigerdi nyǵaıtady. Bul qadam halyqaralyq bilim berý jáne ınklúzıvti bastamalarǵa negiz bolady. Mundaǵy maqsat — zıatkerlik sportty keńinen taratý jáne bilim berý qundylyqtaryn ilgeriletý.
İs-sharaǵa FIDE prezıdenti Arkadıı Dvorkovıch, Qazaqstan jáne Halyqaralyq mektep shahmat federasıalarynyń prezıdenti Tımýr Týrlov jáne FIDE basqarma tóraǵasynyń orynbasary Dana Reıznıese qatysty. Olar kelesi jylǵa arnalǵan jospary týraly aıtyp berdi. Mektep shahmaty jyly sheńberinde mektep oqýshylary arasynda qurlyqtyq chempıonattar ótedi, bul bilim berý bastamalaryn damytýǵa jáne halyqaralyq yntymaqtastyqty nyǵaıtýǵa baǵyttalǵan jyldyń basty oqıǵalary bolmaq.
Jarystyń qorytyndy kezeńi – qurlyq birinshilikteriniń jeńimpazdary bas qosatyn Sýperfınal. Ol 2026 jylǵy álemdik mektep shahmaty baǵdarlamasynyń sharyqtaý shegi bolady.
Olımpıadanyń ótkizilýi jáne memorandýmǵa qol qoıylýy shahmattyń ınklúzıa men bilim alý úshin asa mańyzdy ekendigin basa kórsetedi.
Astana halyqaralyq shahmat bastamalarynyń ortalyǵy retindegi óziniń rólin taǵy da dáleldedi.
Eske salaıyq, alǵash ret Erekshe qajettiligi bar adamdarǵa aranalǵan shahmat Olımpıadasy 2023 jylǵy 29 qańtardan 5 aqpanǵa deıin Serbıa astanasy Belgradta ótti. Oǵan 26 komanda qatysyp, barlyq 6 machta utqan myna quramdaǵy Polsha quramasy jeńimpaz atandy: GM Marsın Tazbır (2507), FM Marsın Molenda (2381), Pavel Pekelnyı (2230), IM Pótr Dýkachevskıı (2131) jáne kapıtan IM Iasek Stahanchık (2189).
4 komandalyq upaı (+1=2–3) jáne 9½ jeke upaı jınaǵan Qazaqstan quramasy 23-shi orynǵa ıe boldy. Ol myna quramda oınaǵan edi: FM Serik Sultanov (2266), Serik Maklýshov (0), Ádilhan Qojabekov (1939) pen Nına Jýkovskaıa (1474) jáne kapıtan Meıirbek Núsipbaev.
